ឥទ្ធិពលនៃរូបិយប័ណ្ណដុល្លាអាមេរិកទៅកាន់ពិភពលោក

រូបិយវត្ថុដុល្លារអាមេរិក គឺជារូបិយវត្ថុមួយនៅក្នុងចំណោមរូបិយប័ណ្ណអន្តរជាតិធំៗដ៏ទៃទៀត ដែលត្រូវបានគេប្រើសម្រាប់ ដោះដូរពាណិជ្ជកម្ម ចាយវាយយ៉ាងទូលំទូលាយដែលធ្វើឱ្យប្រាក់ដុល្លារអាមេរិកមានឥទ្ធិពលទៅលើគ្រប់វិស័យស្ទើរតែទូទាំងពិភពលោក។ សព្វថ្ងៃរូបិយវត្ថុមួយនេះ បានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ និងមិនអាចខ្វះបានឡើយ នៅក្នុងការដំណើរការអភិវឌ្ឍន៍សេដ្ឋកិច្ច និងពាណិជ្ជកម្មសកល។ ដុល្លារអាមេរិកគឺជារូបិយវត្ថុមួយ ដែលមានសារសំខាន់ និងត្រូវបានគេជឿជាក់ក្នុងការប្រើប្រាស់ខ្លាំងបំផុតនៅលើពិភពលោក។ តើរូបិយវត្ថុនេះមានប្រវត្តិនិងលក្ខណៈពិសេសបែបណាខ្លះ ទើបបានជាធ្វើឱ្យវាមានឥទ្ធិពល គ្របដណ្ដប់នៅទូទាំងពិភពលោក និងក្លាយជារូបិយប័ណ្ណអន្តរជាតិបាន?

ប្រវត្តិនៃរូបិយវត្ថុដុល្លារអាមេរិក

នៅអំឡុងពេលដែលប្រទេសអាមេរិកកំពុងស្ថិតនៅក្រោមអាណានិគមបរទេស ប្រទេសនេះពុំមានឯកតារូបិយវត្ថុផ្ទាល់ខ្លួនសម្រាប់ប្រើប្រាស់ និងដោះដូរពាណិជ្ជកម្មផ្សេងៗនោះទេ។ ប្រជាជនក្នុងស្រុកបានចាយលុយប្រទេសដែលជាម្ចាស់អាណានិគមដូចជា អង់គ្លេស បារាំង និងអេស្ប៉ាញ ខណៈ ដែលការចាយលុយនោះគឺស្ថិតនៅក្រោមច្បាប់របស់អាណានិគមអង់គ្លេស។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ សភាអាមេរិកបានអនុម័តឱ្យមានការបោះពុម្ពកាក់លុយជាលើកដំបូងនៅឆ្នាំ ១៧៧៥ ដើម្បីផ្ដល់ហិរញ្ញប្បទាន សម្រាប់ទ្រទ្រង់សង្គ្រាមបដិវត្តន៍ដើម្បីទាមទារឯករាជ្យពីចក្រភពអង់គ្លេស។ លោក Paul Revere បានបង្កើតកាក់ និងក្រដាសប្រាក់ដែលមានឈ្មោះថា “Continental Currency” ដោយក្រដាសប្រាក់នេះ អាចប្ដូរយកលុយដុល្លារអេស្ប៉ាញបាននាពេលនោះ។ ក៏ប៉ុន្តែ ក្រោយមក ការធ្លាក់ចុះនៃតម្លៃរបស់រូបិយវត្ថុ “Continental Currency” នេះ បានធ្វើឱ្យមានការបង្កើតឃ្លាមួយថា “not worth a Continental” ហើយក៏លែងមានការចាយកាក់ និងក្រដាសប្រាក់ “Continental Currency” តទៅទៀតនៅត្រឹមឆ្នាំ ១៧៧៩។ មូលហេតុដែលធ្វើឱ្យរូបិយវត្ថុនេះបានបាត់បង់តម្លៃរបស់ខ្លួនលឿនដូច្នេះ ដោយសារតែវាមិនបានភ្ជាប់ទៅទៅនឹងតម្លៃមាស ឬក៏ប្រាក់ មិនតែប៉ុណ្ណោះក្រដាសប្រាក់នេះបានបោះពុម្ពច្រើនហួសកំណត់ ដែលនាំឱ្យបាត់បង់តម្លៃ។

ឆ្នាំ ១៧៩២ បន្ទាប់ពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវបានផ្ដល់សច្ចាប័ន សភាអាមេរិកបានអនុម័តច្បាប់ “mint” នៅថ្ងៃទៅ ២ ខែមេសា ដោយច្បាប់នេះ បានកំណត់ថា ប្រព័ន្ធការចាយកាក់និងប្រាក់ដុល្លារ គឺជាឯកតានៃរូបិយវត្ថុរបស់អាមេរិក។ កាក់ដុល្លារដំបូងគេរបស់អាមេរិកត្រូវបានគេផលិតនិងដាក់ឱ្យចរាចរណ៍ជាផ្លូវការនៅឆ្នាំ ១៧៩៣ ក្នុងទីក្រុង Martha Washington ។ គេត្រូវរងចាំរហូតមកដល់ឆ្នាំរហូតដល់ឆ្នាំ ១៨៦១ ទើបមានការបោះពុម្ពក្រដាសប្រាក់ដុល្លារជាផ្លូវការ ហើយមានការដាក់ចរាចរណ៍ចាយវាយ និងមានការផ្លាស់ប្ដូររូបរាងជាបន្តបន្ទាប់រហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន ការបោះពុម្ពក្រដាសប្រាក់ត្រូវរងចាំយូរបែបនេះ ដោយសារតែរដ្ឋាភិបាលបារម្ភខ្លាចមានការបាត់បង់តម្លៃនៃក្រដាសប្រាក់លឿនដូច “Continental Currency” ម្ដងទៀត។ ដោយឡែក ក្រដាសប្រាក់ដុល្លារដែលយើងប្រើប្រាស់សព្វថ្ងៃនេះគឺត្រូវបានបង្កើតនៅ ឆ្នាំ ១៩១៤ បន្ទាប់ពីបានបង្កើតច្បាប់ (Federal Reserve Act)នៅសហរដ្ឋអាមេរិក។

មូលហេតុអ្វីបានជាក្រដាសប្រាក់ដុល្លារមានឥទ្ធិពលសាយភាយពាសពេញពិភពលោក?

សព្វថ្ងៃនេះច្រើនជាង ៦១ % នៃទុនបម្រុងក្នុងធនាគារបរទេសទូទាំងពិភពលោកគឺត្រូវបានគេប្រើប្រាស់រូបិយប័ណ្ណលុយដុល្លារអាមេរិក។ ដូច្នេះវាគ្មានអ្វីចម្លែកនោះទេ ដែលអាមេរិកគឺជាមហាអំណាចដឹកនាំពិភពលោកលើវិស័យធំៗដូចជា កម្លាំងយោធា សេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ។ ទន្ទឹមនឹងនោះមានហេតុផលធំៗចំនួនពីរដែលនាំឱ្យលុយដុល្លារអាមេរិកមានឥទ្ធិពលខ្លាំងខ្លាមកលើពិភពលោករហូតមកទល់សព្វថ្ងៃនេះ ដោយហេតុផលទាំងនោះមានដូចជា៖

ស្ដង់ដាមាស

មុនសង្គ្រាមលោកលើកទី១ ប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ភាគច្រើន បានយកភ្ជាប់រូបិយវត្ថុរបស់ពួកគេទៅជាមាសដើម្បីជាមធ្យោយបាយមួយ រក្សាស្ថិរភាពនៃតម្លៃក្នុងការផ្លាស់ប្ដូររូបិយប័ណ្ណសកល។ ប៉ុន្តែនៅពេលដែលសង្គ្រាមលោកលើកទី១ បានផ្ទះឡើងនៅឆ្នាំ ១៩១៤ ប្រទេសជាច្រើនបានផ្អាកការប្រើប្រាស់ស្ដង់ដារមាសរបស់ពួកគេ ហើយបង់ថ្លៃការចាយវាយលើវិស័យយោធាជាក្រដាសប្រាក់សុទ្ធជំនួសវិញ ដើម្បីបញ្ចុះតម្លៃរូបិយវត្ថុរបស់គេរៀងៗខ្លួនឱ្យនៅទាប ព្រោះការឈប់ប្រើប្រាស់មាសជាគោលភ្ជាប់ទៅនឹងរូបិយវត្ថុរបស់ពួកគេងាយធ្លាក់ថ្លៃ។ ក្នុងចំណោមប្រទេសទាំងនោះ មានតែអង់គ្លេសប៉ុណ្ណោះដែលរក្សាស្ដង់ដាមាសរបស់ខ្លួន ដើម្បីរក្សាតម្លៃរូបិយវត្ថុរបស់ខ្លួនឱ្យឈានមុខគេលើពិភពលោក។ ទន្ទឹមនឹងនោះដែរ អង់គ្លេសក៏បានខ្ចីប្រាក់ពីអាមេរិកជាលើកដំបូងនៅអំឡុងពេលធ្វើសង្គ្រាមលោកលើកទី១ បានបីឆ្នាំ។

សហរដ្ឋអាមេរិកបានក្លាយជាអ្នកផ្ដល់ប្រាក់កម្ចីសម្រាប់ប្រទេសជាច្រើននៅពេលនោះ ហើយមានប្រទេសជាច្រើនចង់ទិញមូលបត្របំណុលសហរដ្ឋអាមេរិកដែលមានឯកតារូបិយវត្ថុជាប្រាក់ដុល្លារអាមេរិក។ នៅទីបំផុតអង់គ្លេសបានបះបង់ចោលស្ដង់ដាមាសរបស់ខ្លួននៅឆ្នាំ១៩៣១ ដែលធ្វើឱ្យខូចគណនីធនាគាររបស់ពាណិជ្ជករអន្តរជាតិប្រើប្រាស់ប្រាក់ផោន។ នៅពេលនោះ ប្រាក់ដុល្លារអាមេរិកបានជំនួសប្រាក់ផោនជារូបិយប័ណ្ណបម្រុងអន្តរជាតិដែលឈានមុខគេ។

ការបង្កើតឱ្យមានកិច្ចព្រមព្រៀង Bretton Woods

មុនពេលដែលអាមេរិកបានចូលរួមក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ប្រទេសនេះគឺជាប្រភពនៃការផ្គត់ផ្គង់ សព្វាវុធ និងទំនិញផ្សេងទៀតជាច្រើនទៅកាន់ប្រទេសដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួន។ ខណៈ នោះ ប្រទេសមួយភាគធំបានដោះដូរមាសជាមួយនឹងទំនិញរបស់អាមេរិក ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យអាមេរិកក្លាយជាប្រទេសដែលមានមាសបម្រុងច្រើនជាងគេយ៉ាងមហាសាល ឯប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តផ្សេងៗទៀតបានបាត់បង់មាសបម្រុងរបស់គេជាច្រើន។

នៅឆ្នាំ១៩៤៤ គណៈប្រតិភូមកពីប្រទេសចំនួន៤៤ បានមកជួបជុំគ្នានៅទីក្រុង Bretton Wood នៃរដ្ឋ New Hampshire ដើម្បីបង្កើតប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងការប្ដូរប្រាក់មួយ ដែលមិននាំឱ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រយោជន៍ប្រទេសណាមួយក្នុងពិភពលោកឡើយ។ គណៈប្រតិភូដែលមកពីប្រទេសទាំង៤៤ បានមូលមតិគ្នាថា រូបិយប័ណ្ណរបស់ពិភពលោក គឺលែងជាមាសទៀតហើយ តែត្រូវប្រើក្រដាសប្រាក់របស់អាមេរិកជំនួសវិញ ដោយសារប្រទេសនេះមានមាសបម្រុងយ៉ាងច្រើនមហាសាល។

សារៈសំខាន់នៃក្រដាសប្រាក់ដុល្លាអាមេរិក

បន្ទាប់ពីបានឆ្លងកាត់នូវព្រឹត្តិការណ៍ផ្សេងៗអស់ជាច្រើនសម័យកាល ក្រដាសប្រាក់ដុល្លារអាមេរិកក៏បានក្លាយទៅជារូបិយប័ណ្ណបម្រុង (world’s reserve currency) ដ៏ធំជាងគេនៅទូទាំងសកលលោកស្របតាមសន្និសិទ្ធ Bretton Wood ដែលសន្និសិទ្ធមួយនេះហើយបានបង្កើតឱ្យមានមូលនិធិរូបិយប័ណ្ណអន្តរជាតិ ( IMF ) និងធនាគារកណ្ដាល ( Central Bank )។ ការបង្កើតឱ្យមាននូវស្ថាប័នទាំងពីរនេះហើយដែលបានកំណត់ឱ្យមាននូវនយោបាយប្រាក់កម្ចីអន្តរជាតិដែលបច្ចុប្បន្ននេះស្ទើរតែគ្រប់បំណុលទាំងអស់ដែលកំពុងចរាចរណ៍លើទីផ្សារសកលនឹងត្រូវបានទូទាត់ទៅជាប្រាក់ដុល្លារអាមេរិកជាពិសេសគឺប្រាក់កម្ចីដែលផ្ដល់ឱ្យដោយ IMF និង Central Bank។ ជាឧទាហរណ៍ រាល់ប្រាក់កម្ចីដែលប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ទទួលបានពី IMF នឹងត្រូវបានផ្ដល់ឱ្យជាលុយដុល្លារអាមេរិកហើយក៏ត្រូវតែទូទាត់សងម្ចាស់បំណុលវិញជារូបិយប័ណ្ណដដែលនេះ។ លើសពីនេះរូបិយប័ណ្ណដុល្លារអាមេរិកក៏ត្រូវបានគេចាត់ទុកជារូបិយប័ណ្ណទីមួយសម្រាប់ប្រើប្រាស់នៅលើសកម្មភាពពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិដោយសម្អាងលើហេតុផលបីធំៗរួមមាន៖
• អាមេរិកគឺជាប្រទេសដែលមានទំហំសេដ្ឋកិច្ចឈានមុខគេ ហើយក៏ជាជើងខ្លាំងនៅក្នុងវិស័យពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិដែលប្រទេសនេះអាចរ៉ាប់រងនូវរាល់ឧបសគ្គនិងការខាតបង់នានាដែលអាចកើតមានឡើងនៅថ្ងៃអនាគត
• រូបិយប័ណ្ណដុល្លាគឺជារូបបិយប័ណ្ណបម្រុងតែមួយគត់នៅក្នុងពិភពលោកដែលត្រូវបានកាន់កាប់ដោយធនាគារពាណិជ្ជកម្មនិងធនាគារកណ្ដាលដែលមានតម្លៃស្មើនឹង៦៣%នៃរូបិយប័ណ្ណបម្រុងសរុប
• ចុងក្រោយគេបង្អស់គឺការទូទាត់ទំនិញសំខាន់ៗតួរយ៉ាង តម្លៃប្រេង មាស និងស្ពាន់ក៏ត្រូវបានគិតជាលុយដុល្លារស្របតាមប្រព័ន្ធ petrodollar រាប់ចាប់តាំងតែពីឆ្នាំ១៩៧០មក។

តើរូបិយប័ណ្ណដុល្លារអាមេរិកនឹងនៅតែអាចរក្សាតំណែងជារូបិយប័ណ្ណបម្រុងធំជាងគេបានដែរឬទេនាពេលអនាគត?

នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះរូបិយប័ណ្ណធំៗចំនួន៧មានដូចជា ដុល្លារអាមេរិក ប្រាក់អឺរ៉ូ ប្រាក់យ៉េន ប្រាក់ផោន ប្រាក់ហ្រ្វង់ ប្រាក់ដុល្លាអូស្រ្តាលី និងប្រាក់យ័នត្រូវបានចាត់ទុកជារូបិយប័ណ្ណបម្រុងនៅក្នុង IMFដោយក្នុងនោះប្រាក់ដុល្លារអាមេរិកមានចំនួនបម្រុងខ្ពស់ជាងគេដល់ទៅ៦០%គិតត្រឹមឆ្នាំ២០២០។ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះយើងសង្កេតឃើញថារូបិយប័ណ្ណអឺរ៉ូ យ៉េន និងយ័នហាក់មានសន្ទុះក្នុងការប្រើប្រាស់នៅលើទីផ្សារសកលដោយក្នុងនោះប្រាក់អឺរ៉ូនិងយ័នហាក់មានភាគរយខ្ពស់ក្នុងការដណ្ដើមតំណែងជារូបិយប័ណ្ណបម្រុងទីមួយក៏ប៉ុន្តែដោយយោងទៅលើឧបសគ្គក៏ដូចជាគុណវិបត្តិផ្សេងៗដែលពួកគេបានជួប្រទះ វាគឺជារឿងដែលមិនអាចទៅរួចឡើយ ឬយ៉ាងហោចណាស់ក៏មិនអាចប្រព្រឹត្តិទៅបាននាពេលឆាប់ៗខាងមុខនេះដែរ។ ក្រឡេកទៅមើលតំណែងជារូបិយប័ណ្ណបម្រុងពិភពលោករបស់អាមេរិកវិញ អ្នកជំនាញជាច្រើនមានការយល់ឃើញខុសប្លែកពីគ្នាដោយខ្លះយល់ឃើញថារូបិយប័ណ្ណមួយនេះនៅតែអាចរក្សាភាពខ្លាំងរបស់វា ក៏ប៉ុន្តែនៅក្នុងការខ្វែងគំនិតគ្នានេះក៏មានមតិស្របមួយលើកឡើងថាវាមិនមែនជាតំណែងអមតៈឡើយ។ ងាកមកមើលស្ថានភាពក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នវិញ៤០%នៃប្រតិបត្តិការពាណិជ្ជកម្មសកលត្រូវបានប្រើប្រាស់ដោយលុយដុល្លារអាមេរិកហើយ៨០%នៃប្រតិបត្តិការឆ្លងព្រំដែនជាសកលក៏កំពុងប្រើប្រាស់រូបិយប័ណ្ណដ៍មានប្រជាប្រិយភាពនេះផងដែរ។