កាលពីមុន ការធ្វើសង្គ្រាមតែងតែធ្វើឡើងដោយការវាយប្រហារដោយប្រើប្រាស់កងកម្លាំងយោធា ឬអាវុធផ្សេងៗ។ ដោយឡែកនៅក្នុងបរិបទនៃប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថល ការធ្វើសង្រ្គាមក៏មានការវិវត្តទៅរកមធ្យោបាយបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថល ដែលគេហៅថាសង្រ្គាមសាយប័រ (Cyberwarfare) ឬសង្គ្រាមតាមអ៊ីនធឺណិត។ សង្គ្រាមសាយប័របានបង្កជាការភ័យខ្លាចខ្លាំងនៅឆ្នាំ ២០០៧ ដែលត្រូវបានគេដឹងថាជាការវាយប្រហារតាមសាយប័រនៅប្រទេសអេស្តូនី។ បច្ចុប្បន្នបើយើងក្រឡេកមកមើលសង្គ្រាមនៅប្រទេសរុស្សី និងប្រទេសអ៊ុយក្រែន យើងឃើញថាសង្រ្គាមនេះក៏មានការប្រើប្រាស់យោធា រួមបញ្ចូលជាមួយបច្ចេកវិទ្យាឌីជីថល ឬសង្រ្គាមសាយប័រផងដែរ។ នៅក្នុងអត្ថបទនេះ យើងនឹងលើកឡើងអំពីសង្គ្រាមសាយប័រ ការវាយលុកតាមសាយប័ររបស់រុស្ស៊ីប្រឆាំងនឹងអ៊ុយក្រែន ការឆ្លើយតបរបស់អ៊ុយក្រែនទៅកាន់រុស្ស៊ី និងផលប៉ះពាល់របស់សង្គ្រាមសាយប័រទៅលើពិភពលោក។
អំពីសង្រ្គាមសាយប័រ
យោងតាមគោលនយោបាយរដ្ឋាភិបាលឌីជីថលកម្ពុជា ២០២២ ទៅ ២០៣៥ សង្គ្រាមសាយប័រសំដៅដល់សង្គ្រាមតាមអ៊ីនធឺណិត ដែលរដ្ឋមួយឬច្រើន ព្យាយាមវាយប្រហារនិង/ឬ បំផ្លិចបំផ្លាញកុំព្យូទ័របណ្តាញព័ត៌មាន ឬសេដ្ឋកិច្ចរបស់រដ្ឋដទៃ តាមរយៈវិធីសាស្រ្តផ្សេងៗដូចជា មេរោគកុំព្យូទ័រ ការបង្អាក់សេវាកម្ម ការលួចយកទិន្នន័យចារកម្ម ការឃោសនាបង្ខូចកេរ្តិ៍ឈ្មោះ ឬការផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានក្លែងក្លាយជាដើម។ ការវាយលុកតាមសាយប័រដំបូងបំផុតដែលធ្វើឱ្យមានការខូចខាតហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធខ្លាំង កើតឡើងនៅក្នុងប្រទេសអេស្តូនីនៅឆ្នាំ ២០០៧ ដែលបានបង្កជាការភ័យខ្លាចដល់ពិភពលោក ដោយគិតថាវានឹងបង្កជាសង្គ្រាមសាយប័រដ៏គ្រោះថ្នាក់នៅពេលអនាគត។ បើទោះបីជាការវាយលុកនេះមិនមែនជាការវាយលុកដំបូងនៅក្នុងសាយប័រ ប៉ុន្តែវាជាការវាយលុកដំបូងដែលប៉ះប៉ាល់ដល់សន្តិសុខប្រទេសមួយទាំងមូល។ ការវាយប្រហារនេះត្រូវបានគេនិយាយថាជាការវាយប្រហារពីប្រទេសរុស្សីទៅកាន់ប្រទេសអេស្តូនី ដោយសារតែភាគីទាំងពីរមានបញ្ហានយោបាយនឹងគ្នា ប៉ុន្តែរុស្សីបានច្រានចោលការចោទប្រកាន់នេះ។
ការវាយលុកតាមសាយប័ររបស់រុស្ស៊ីប្រឆាំងនឹងអ៊ុយក្រែន (Russia’s cyber offensive against Ukraine)
គោលការណ៍គ្រប់គ្រងយោធារបស់រុស្ស៊ី (Russia’s Military Doctrine of Arms Control) បានផ្លាស់ប្តូរពីការប្រកាន់គោលជំហរការពារខ្លួនសុទ្ធសាធ (Defensive in Nature) ទៅជាការប្រើប្រាស់វិធីសាស្រ្តបត់បែន រួមមានការធ្វើសង្គ្រាមតាមសាយប័រ និងដាក់ចេញវិធានការមិនមែនយោធាផ្សេងទៀត។ ការវាយប្រហារពីឆ្នាំ ២០១៤ ទៅ ២០២២ លើអ៊ុយក្រែន បានធ្វើឡើងក្នុងការប៉ុនប៉ងបង្ខូចរដ្ឋាភិបាលអ៊ុយក្រែនដើម្បីបង្កើននូវអ្នកគាំទ្ររុស្សី (replacement of Pro-Russia)។ គោលការណ៍នេះបានផ្លាស់ប្ដូរទៅប្រើប្រាស់វិធីសាស្រ្តយោធា និងមិនមែនយោធារួមបញ្ចូលគ្នា និងការអភិវឌ្ឍសមត្ថភាពវាយលុកតាមសាយប័រជាដើម។ រុស្ស៊ីត្រូវបានចោទប្រកាន់ដោយរដ្ឋាភិបាលអេស្តូនីថាបានប្រើប្រាស់យុទ្ធសាស្ត្រថ្មីទាំងនេះក្នុងការវាយប្រហារដូចជាឧបទ្ទវហេតុអេស្តូនីឆ្នាំ ២០០៧។ រុស្សីក៏បានធ្វើការលុកលុយអ៊ុយក្រែននៅឆ្នាំ ២០១៤ ទៅ ២០២២ និងការវាយប្រហារដោយការដាក់ពង្រាយមេរោគផ្សេងៗនៅតាមសាយប័រ ដែលនេះបានបង្កជាការព្រួយបារម្ភ ជាពិសេសយុទ្ធសាស្ត្រវាយលុកតាមសាយប័ររបស់រុស្ស៊ីបានប៉ះពាល់ទៅលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធទំនាក់ទំនងរបស់អ៊ុយក្រែន និងប្រជាជន។
យោងតាមអត្ថបទរបស់លោក ម៉ាគូស វីឡេត (Marcus Willet) ក្រោយពីការវាយលុកនៅឆ្នាំ ២០០៧ ប្រទេសរុស្សីបានធ្វើការវាយប្រហារជាច្រើនទៀតនៅតាមសាយប័រ ដូចជាការបង្ខូចគេហទំព័រ ការលួចចូល ការបញ្ចេញព័ត៌មានរសើប ការប្រើប្រាស់នៃ trolls (ទម្រង់អនឡាញដែលគ្រប់គ្រងដោយមនុស្ស, human controlled online profile) និង bots (short of robots) ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានមិនពិត។ នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៥ ជនជាតិរុស្ស៊ីបានប្រើប្រាស់មេរោគបច្ចេកវិទ្យា ប្រភេទ Wiper Malware វាយប្រហារទៅលើក្រុមហ៊ុនអគ្គិសនីអ៊ុយក្រែន ដែលបានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ការដឹកជញ្ជូនថាមពលដល់ប្រជាជនអ៊ុយក្រែន។ ក្រោយមក ជនជាតិរុស្ស៊ីបានធ្វើប្រតិបត្តិការវាយប្រហារម្តងទៀតនៅមួយឆ្នាំបន្ទាប់ ប៉ុន្តែមិនសូវជាទទួលជោគជ័យនោះទេ។ អ៊ុយក្រែនបានជួបប្រទះនឹងផលវិបាកកាន់តែខ្លាំងឡើងនៅក្នុងខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០១៧ នៅពេលដែលរុស្ស៊ីបានចម្លងមេរោគឆ្លងតាមបណ្តាញទំនាក់ទំនងអ៊ុយក្រែន ដោយការប្រើប្រាស់កម្មវិធីរៀបចំពន្ធដ៏ពេញនិយមរបស់អ៊ុយក្រែន។ យោងតាមមន្ត្រីសន្តិសុខសាយប័រកំពូលម្នាក់របស់អ៊ុយក្រែន បានឱ្យដឹងថា អ៊ុយក្រែនបានជួបប្រទះនឹងការខាតបង់យ៉ាងធំធេងក្នុងទំនាក់ទំនងរវាងរុស្សី និងអ៊ុយក្រែន។
ការឆ្លើយតបរបស់អ៊ុយក្រែនទៅកាន់រុស្ស៊ី
មុនឆ្នាំ ២០១៤ អ៊ុយក្រែនបានមើលរំលងការការពារសន្តិសុខជាតិតាមសាយប័រ ប៉ុន្តែការមើលរំលងនេះធ្វើឱ្យការវាយប្រហាររបស់រុស្ស៊ីនៅឆ្នាំនោះទទួលបានជោគជ័យ។ ហេតុការណ៍នេះបានបង្កឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរគោលនយោបាយដ៏សំខាន់មួយរបស់អ៊ុយក្រែន។ អ៊ុយក្រែនបានងាកទៅមើលការការពារតាមសាយប័រវិញ ដោយបានបង្កើតយុទ្ធសាស្ត្រសន្តិសុខសាយប័រនៅឆ្នាំ ២០១៦ (Cyber Security Strategy) ដែលយុទ្ធសាស្រ្តនេះបានផ្តល់អាទិភាពដល់កិច្ចសហការអន្តរជាតិ ដោយស្របតាមការអនុវត្តរបស់សហភាពអឺរ៉ុប និងអង្គការណាតូ។ យុទ្ធសាស្ត្រសន្តិសុខសាយប័រនេះបានបង្កើនការទូតតាមសាយប័រ (cyberdiplomacy) ដោយការចូលរួមជាមួយអង្គការសហប្រជាជាតិ និងការអនុម័តគំរូទំនាក់ទំនងពហុភាគីផ្សេងៗ។ វិធីសាស្រ្តសកម្មនេះបាននាំឱ្យមានប្រព័ន្ធសន្តិសុខតាមសាយប័រល្អប្រសើរឡើង ដោយផ្តោតទៅលើការរារាំងមិនឱ្យមានការវាយលុយ និងបង្កើនកិច្ចសហការអន្តរជាតិ។ ការផ្លាស់ប្តូរពីវិធានការអកម្ម (Passive Countermeasures) ទៅជាប្រព័ន្ធការពារ (Preventive Systems) បានធ្វើឱ្យអ៊ុយក្រែនអាចពង្រឹងការការពាររបស់ខ្លួន និងបានបង្ហាញពីការបង្កើនសមត្ថភាពសាយប័ររបស់ខ្លួនគួរឱ្យកត់សម្គាល់។
ផលប៉ះពាល់របស់សង្គ្រាមសាយប័រទៅលើពិភពលោក
សង្គ្រាមសាយប័រមិនត្រឹមតែកើតឡើងរវាងរុស្សី និងអ៊ុយក្រែននោះទេ បច្ចុប្បន្នសង្រ្គាមសាយប័របានកើតឡើងជាច្រើនទម្រង់ ជាច្រើនដង និងជាច្រើនតំបន់នៅក្នុងពិភពលោក។ ដោយសារលំហសាយប័រធំ និងមិនទាន់មានច្បាប់ណាមកកំណត់ព្រំដែននៃលំហសាយប័រនេះបាន ដូច្នេះវានឹងបន្តក្លាយជាផ្នែកមួយដែលបង្កការគំរាមកំហែងទៅដល់សន្តិសុខពិភពលោក។ ដូចនេះហើយទើបប្រទេសនីមួយៗ រួមទាំងរុស្សី និងអ៊ុយក្រែនបានបង្កើតនូវយុទ្ធសាស្រ្តថ្មីៗ ក្នុងការបង្កើននូវសមត្ថភាពសាយប័ររបស់ពួកគេ។
