កម្មវិធីថង់ប្រាជ្ញា៖ បុរសបដិវត្ដន៍នៅប្រទេសចិន

១. សេចក្ដីផ្ដើម

បដិវត្តន៍វប្បធម៌ ដែលមានឈ្មោះផ្លូវការថា “បដិវត្តន៍វប្បធម៌វណ្ណៈអធនមហាអស្ចារ្យ” គឺជាចលនាសង្គមនយោបាយដែលផ្ដួចផ្ដើមនៅក្នុងសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន ដោយមេដឹកនាំបក្សកុម្មុយនីស្តចិន លោក ម៉ៅ សេទុង ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៦៦ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៦។ បដិវត្តន៍វប្បធម៌នេះបង្កើតឡើងក្នុងគោលដៅលុបបំបាត់វប្បធម៌ចាស់គំរិល ព្រមទាំងគំនិតសក្តិភូមិ និងបរទេសនិយម ដែលលោកអះអាងថាកំពុងតែចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅនៅតាមសាលារៀននៅក្នុងសង្គម ក៏ដូចជានៅក្នុងជួរថ្នាក់ដឹកនាំបក្សកុម្មុយនីស្តនៅពេលនោះ។

២. គោលបំណងនៃបដិវត្តន៍វប្បធម៌
២.១. បរាជ័យនៃកំណែទម្រង់មហាលោតផ្លោះ

ការលេចឡើងនៃបដិវត្តន៍វប្បធម៌នេះ មានគោលបំណងស្រោចស្រង់ប្រទេសចិនឡើងវិញក្រោយពីបរាជ័យនៃកំណែទម្រង់មហាលោតផ្លោះ (Great  Leap Forward) របស់លោកម៉ៅសេទុងនៅក្នុងឆ្នាំ ១៩៥៨ ក្នុងគោលដៅប្រែក្លាយប្រទេសចិនពីប្រទេសកសិកម្មទៅជាប្រទេសឧស្សាហកម្មទំនើបតាមរយៈរបបសមូហភាព ដែលតម្រូវឱ្យអនុវត្តយ៉ាងពេញទំហឹងនៅទូទាំងប្រទេសទាំងនៅតាមទីក្រុង និងនៅតាមទីជនបទ។ កម្មសិទ្ធិឯកជនទាំងអស់ត្រូវបានលុបចោល អ្វីៗទាំងអស់រាប់ចាប់តាំងពីទ្រព្យសម្បត្តិ ដីធ្លី រហូតដល់សត្វពាហនៈនិងផលដំណាំដែលដាំបាន សុទ្ធតែជាកម្មសិទ្ធិរបស់រដ្ឋ។ ប្រជាជនគ្រប់រូប ក្មេងចាស់ ប្រុសស្រី ត្រូវបានកេណ្ឌឱ្យនៅតាមស្រែចម្ការ ជីក​ប្រឡាយ លើកទំនប់ និងជាពិសេសគឺធ្វើការនៅតាមរោងជាងផលិតឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ដោយខ្លួនឯងដើម្បីចៀសវាងការនាំចូលពីបរទេស។ ក៏ប៉ុន្តែនៅទីបំផុតទៅ នយោបាយ “មហាលោតផ្លោះ” នេះ មិនត្រឹមតែមិនបានប្រែក្លាយចិនឱ្យទៅជាប្រទេសឧស្សាហកម្មនោះទេ តែថែមទាំងបំផ្លិចបំផ្លាញវិស័យកសិកម្មដែលមានស្រាប់ ហើយបង្កើតឱ្យមានគ្រោះអត់ឃ្លានដ៏ធ្ងន់ធ្ងរបំផុត ដែលគេមិនធ្លាប់បានជួបប្រទះក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រ។ គេប៉ាន់ស្មានថា គ្រាន់តែក្នុងរយៈពេល ៣ ឆ្នាំ (ពីឆ្នាំ១៩៥៩ ដល់ឆ្នាំ ១៩៦១) ប្រជាជនចិនប្រមាណជាង ៣០ លាននាក់ត្រូវបានស្លាប់ដោយសារការអត់ឃ្លាន ដោយជម្ងឺនិងដោយបញ្ហាសុខភាពផ្សេងទៀតបង្កឡើងដោយការហូបចុកមិនគ្រប់គ្រាន់។ នយោបាយ “មហាលោតផ្លោះ” ត្រូវបានគេចាត់ទុកជាសោកនាដកម្ម និងជាបរាជ័យដ៏ធំមួយនៃការដឹកនាំរបស់ លោក ម៉ៅ សេទុង ហើយមន្ត្រីជាច្រើនក្នុងជួរដឹកនាំបក្សកុម្មុយនីស្តបានបាត់បង់ជំនឿចិត្តលើការដឹកនាំរបស់លោក។ នៅខែមេសា ឆ្នាំ១៩៥៩ លោក ម៉ៅ សេទុង ក៏បានសុខចិត្តលាឈប់ពីតំណែងប្រធានាធិបតី  ប៉ុន្តែលោកនៅបន្តកាន់តំណែងជាលេខាបក្ស ហើយប្រគល់កិច្ចការគ្រប់គ្រងរដ្ឋប្រចាំថ្ងៃទៅឱ្យប្រធានាធិបតីថ្មីគឺ លោក លីវ ស្ហាវឈី (Liu Shaoqi) និង លេខានៃគណៈអចិន្រ្តៃយ៍បក្សគឺ លោក តេង ស៊ាវពីង (Deng Xiaoping)។ មេដឹកនាំថ្មីបានធ្វើការបន្ធូរបន្ថយនយោបាយ “មហាលោតផ្លោះ” របស់ លោក ម៉ៅ សេទុង ដោយបានលុបចោលការហូបរួម ហើយបង្កើតឱ្យមានឡើងវិញនូវការធ្វើកសិកម្មជាលក្ខណៈឯកជន។ គ្រោះអត់ឃ្លានត្រូវបានកាត់បន្ថយ ហើយសេដ្ឋកិច្ចក៏ចាប់ផ្តើមងើបចេញពីវិបត្តិមកវិញ។ ជោគជ័យរបស់មេដឹកនាំថ្មីបានធ្វើឱ្យឥទ្ធិពលរបស់ម៉ៅសេទុងនៅក្នុងបក្សត្រូវថយចុះកាន់តែខ្លាំងរហូតដល់អ្នកខ្លះហ៊ានសរសេររិះគន់នយោបាយ “មហាលោតផ្លោះ” ជ្រុលនិយមរបស់លោកថែមទៀតផង។

២.២. ការព្យាយាមចង់ស្ដារមុខមាត់ឡើងវិញរបស់ លោក ម៉ៅ សេទុង

យ៉ាងណាមិញ លោក ម៉ៅ សេទុង មិនសុខចិត្តបណ្តោយឱ្យរបូតអំណាចផុតពីដៃនោះទេ ហើយដើម្បីប្រមូលអំណាចយកមកគ្រប់គ្រងវិញ លោក ម៉ៅ សេទុងពឹងលើមនុស្សសំខាន់ពីររូបគឺ លោក លីន ពៀវ (Lin Biao) ដែលជារដ្ឋមន្រ្តី ក្រសួងការពារជាតិ និង មួយរូបទៀតគឺ លោកស្រី ជៀង ឈីង (Jiang Qing) ដែលជាភរិយារបស់លោកម៉ៅសេទុងផ្ទាល់ និងជាអតីតតារាសម្តែងដ៏មានប្រជាប្រិយភាព និងមានវោហារ។ លោក លីន ពៀវ ជួយម៉ៅសេទុងក្នុងការបង្កើនឥទ្ធិពលក្នុងជួរកងទ័ព ចំណែកឯលោកស្រី ជៀង ឈីង វិញជួយខាងផ្នែកឃោសនាមហាជន ដើម្បីលើកមុខមាត់លោកប្រធានម៉ៅ ព្រមទាំងធ្វើការវាយប្រហារទៅលើមេដឹកនាំបក្សកុម្មុយនីស្តនៅពេលនោះ។ ពាក្យសម្តីសំខាន់ៗរបស់លោក ម៉ៅ សេទុង ត្រូវបានលោក លីន ពៀវ យកទៅចងក្រងជាសៀវភៅដែលគេច្រើនតែងហៅថា “កូនសៀវភៅក្រហម” ហើយយកទៅចែកចាយ ដល់កងទ័ពព្រមទាំងកងកម្លាំងយុវ​ជន ដែលគេទើបនឹងបង្កើតឡើងដោយដាក់ឈ្មោះថា “ឆ្មាំក្រហម” (Red Guards)។ ក្រោយពីបានចាក់ឫសឥទ្ធិពលក្នុងជួរកងទ័ព និងយុវជនបានដោយជោគជ័យ នៅឆ្នាំ១៩៦៦ លោក ម៉ៅ សេទុង ក៏បានប្រកាសធ្វើបដិវត្តន៍ថ្មីមួយទៀតគឺ “បដិវត្តន៍​វប្បធម៌” ក្នុងគោលដៅលុបបំបាត់វប្បធម៌ចាស់គំរិលព្រមទាំងគំនិតសក្តិភូមិនិង បរទេសនិយម ដែលលោកអះអាងថាកំពុងតែចាក់ឫសយ៉ាងជ្រៅនៅតាមសាលារៀន នៅក្នុងសង្គម ក៏ដូចជានៅក្នុងជួរថ្នាក់ដឹកនាំបក្សកុម្មុយនីស្តនៅពេលនោះ។

បដិវត្តវប្បធម៌ ឬបដិវត្តន៍វប្បធម៌វណ្ណៈអធនដ៏អស្ចារ្យ ត្រូវបានចាប់ផ្តើមឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៦៦ ដោយលោក ម៉ៅ សេទុង បន្ទាប់ពីលោកជឿថា ថ្នាក់ដឹកនាំបក្សកម្មុយនីស្តបានដើរខុសគោលដៅរបស់បក្ស។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ បដិវត្តន៍វប្បធម៌ ធ្វើឡើងដើម្បីជម្រះក្រុមវណ្ណៈគហបតី ដែលមានវត្តមាននៅក្នុងបក្សកុម្មុយនីស្ត រដ្ឋាភិបាល និងយោធា និងជំរុញឱ្យប្រជាជនជម្រះចោលឱ្យអស់នូវទម្លាប់អាក្រក់ទាំង៤ មានដូចជា គំនិតចាស់ ប្រពៃណីចាស់ ទម្លាប់ចាស់ និងវប្បធម៌ចាស់។ ក្នុងខែសីហា ឆ្នាំ១៩៦៦ លោកប្រធានម៉ៅ បានប្រកាសចាប់ផ្តើមបដិវត្តន៍វប្បធម៌ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំគណៈមជ្ឈិមបក្សកុម្មុយនីស្តចិន។ បន្ទាប់ពីចាប់ផ្តើមអនុវត្តបដិវត្តមួយនេះ ថ្នាក់ដឹកនាំបក្សកុម្មុយនីស្តចិនដែលមានជំហរជំទាស់ដូចជាប្រធានាធិបតី លីវ ចាវជី ត្រូវបានចាប់ឃុំ។ ក្នុងអំឡុងឆ្នាំនោះ ក្រុមថ្នាក់ដឹកនាំទាំង៤ (Gang of Four) ត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយ លោកស្រី Jiang Qing ភរិយារបស់លោកម៉ៅ សេទុង, លោក Zhang Chunqiao ប្រធានគណៈឃោសនា, លោក Yao Wenyuan អ្នករិះគន់អក្សរសាស្រ្តចិន និងលោក Wang Hongwen អ្នកនយោបាយចិន។ មេដឹកនាំទាំង៤ គ្រប់គ្រងវិស័យចំនួន៤ ក្នុងពេលចិនអនុវត្តបដិវត្តវប្បធម៌ ដោយកាន់កាប់លើការអប់រំក្រុមបញ្ញវន្ត, ទ្រឹស្តីមូលដ្ឋាននៅក្នុងវិទ្យាសាស្រ្តសង្គម, វិន័យសាលា និងទំនាក់ទំនងគ្រូ សិស្ស, និងគោលនយោបាយបក្សទាក់ទិននឹងក្រុមបញ្ញវន្ត។

៣. ផលវិបាកនៃបដិវត្តន៍វប្បធម៌

បន្ទាប់ពីបដិវត្តន៍វប្បធម៌ត្រូវបានអនុវត្តឡើង លោកប្រធានម៉ៅ បានបិទសាលារៀន និងអំពាវនាវឱ្យក្រុមយុវជនជម្រុះចោលវណ្ណៈគហបតីផងដែរ។ ក្រុមយុវជន ដែលមានសមាជិកជាច្រើនលាននាក់ ត្រូវបានបង្កើតឡើង និងដាក់ឈ្មោះថា កងឆ្មាំក្រហម (Red Guard)។ ក្រុមយុវជនបានបិទចោលសាសនា វប្បធម៌ និងបានសម្លាប់ក្រុមបញ្ញវន្តជាច្រើននាក់។ ចំណែកវប្បធម៌បរទេស ភាពយន្ត អក្សរសាស្រ្តជាដើម ត្រូវលុបចោល និងដាក់ជំនួសមកវិញដោយ “សៀវភៅក្រហម” របស់លោកប្រធានម៉ៅ។ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៦ បដិវត្តវប្បធម៌ត្រូវបានបញ្ចប់ ដោយសារតែមរណភាពរបស់លោកប្រធានម៉ៅ។ ចំណែក ក្រុមដឹកនាំទាំង៤ ក៏ត្រូវចាប់ខ្លួន និងចោទពីបទប្រឆាំងបដិវត្តន៍។ បដិវត្តវប្បធម៌នេះ បានធ្វើឱ្យប្រជាជនចិន យ៉ាងហោចណាស់ ១,៥លាននាក់ បាត់បង់ជីវិត និងប្រជាជន ២០លាននាក់ ត្រូវបញ្ជូនទៅធ្វើការលត់ដំ និងអប់រំខ្លួននៅតំបន់ផ្សេងៗ។

នៅពេលបដិវត្តវប្បធម៌ត្រូវបញ្ចប់ លោក តេង ស៊ាវភីង ក៏ក្លាយជាមេដឹកនាំចិនមួយរូប ដែលធ្វើកំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេស និងចាប់ផ្តើមបើកសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនទៅរកបរទេស។ ចាប់តាំងពីនោះមក ចិនមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងច្រើន ហើយថែមទាំងក្លាយជាមហាយក្សសេដ្ឋកិច្ចលំដាប់ទីពីរ បន្ទាប់ពីអាមេរិកថែមទៀត។