​អំឡុង​ពេល​ដែល​កំពុង​បំពេញ​ទស្សនកិច្ច​ជាផ្លូវការនៅ​ប្រទេស​វៀតណាម​របស់​លោក Xi Jinping និង ទស្សនកិច្ចរបស់លោក To Lam នៅប្រទេសចិន ភាគីចិន និង​វៀតណាមបានប្រកាសអំពីជំហរថ្មីនៃទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរ ហើយបានព្រមព្រៀងគ្នាក្នុងការកសាងសហគមន៍ចិន-វៀតណាម ដើម្បីជំរុញភាពជាដៃគូសហប្រតិបត្តិការយុទ្ធសាស្ត្រលើគ្រប់វិស័យរវាងប្រទេសទាំងពីរ។

ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចនៅប្រទេសចិនចាប់ពីថ្ងៃទី ១៨ ដល់ថ្ងៃទី ២០ ខែសីហា ឆ្នាំ ២០២៤ អគ្គលេខាធិការបក្ស និងជាប្រធានាធិបតីវៀតណាម លោក To Lam បានជួបពិភាក្សាជាមួយប្រធានាធិបតីចិន Xi Jinping និងមន្ត្រីសំខាន់ៗដទៃទៀត ដោយកិច្ចពិភាក្សាបានផ្ដោតសំខាន់លើទំនាក់ទំនងមិត្តភាព និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងបក្សកុម្មុយនិស្តដែលកំពុងកាន់អំណាចទាំងពីរ ក្នុងគោលបំណងពង្រឹងភាពជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រដ៏ទូលំទូលាយរបស់ពួកគេ និងកសាងសហគមន៍មួយដែលមានអនាគតរួមគ្នា។

ភាគីទាំងពីរបានប្រារព្ធ និងរំលឹកនូវអនុស្សាវរីយ៍សំខាន់ៗនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ពួកគេ និងបញ្ជាក់ឡើងវិញនូវការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ពួកគេចំពោះសង្គមនិយម ទំនើបភាវូបនីយកម្ម និងការអភិវឌ្ឍជាតិ។ ពួកគេបានពិភាក្សាអំពីការពង្រឹងទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ច កិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើវិស័យការពារជាតិ និងការដោះស្រាយបញ្ហាសន្តិសុខក្នុងតំបន់ ជាពិសេសនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ហេតុនេះ ដំណើរទស្សនកិច្ចនេះបានបញ្ចប់ទៅដោយមានឯកសារដែលបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការលើវិស័យអប់រំ ហិរញ្ញវត្ថុ ការថែទាំសុខភាព និងជាច្រើនទៀត ដែលជាជំហានជោគជ័យមួយឆ្ពោះទៅការពង្រឹងទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីសម្រាប់សន្តិភាព និងការអភិវឌ្ឍក្នុងតំបន់។

ឥទ្ធិពលនៃភាពជាដៃគូជិតស្និទ្ធលើសេដ្ឋកិច្ចវៀតណាម

ចាប់តាំងពីដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់មេដឹកនាំកំពូលចិនទៅកាន់ប្រទេសវៀតណាមកាលពីឆ្នាំមុន ប្រទេសទាំងពីរបាននិងកំពុងចូលរួមក្នុងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការពាណិជ្ជកម្ម និងសេដ្ឋកិច្ចប្រកបដោយគុណភាពខ្ពស់។ យោងតាមទិន្នន័យផ្លូវការរបស់ប្រទេសចិន ទំហំពាណិជ្ជកម្មទ្វេភាគីបានកើនឡើងដល់ ១៤៥ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិកក្នុងរយៈពេល ៧ ខែដំបូងនៃឆ្នាំនេះ ដោយប្រទេសចិននៅតែបន្តជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំបំផុតរបស់វៀតណាម និងជាអ្នកវិនិយោគនាំមុខគេក្នុងគម្រោងថ្មីៗនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម។ ហេតុនេះ ភាពជាដៃគូផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចក៏កាន់តែជិតស្និទ្ធរវាងភាគីទាំងពីរ។

ចំណែកប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយវៀតណាមបានរាយការណ៍ថា ប្រទេសចិននៅតែជាអ្នកនាំចូលធំបំផុតនៃបន្លែ និងផ្លែឈើរបស់វៀតណាម ជាមួយនឹងការនាំចូលរបស់ខ្លួននៅក្នុងឆមាសទីមួយនៃឆ្នាំនេះមានចំនួន ៦៤% នៃការនាំចេញផលិតផលកសិផលសរុបរបស់ប្រទេសវៀតណាម។ ប្រទេសចិនក៏ជាទីផ្សារដ៏ធំបំផុតសម្រាប់ការនាំចេញធុរេនរបស់វៀតណាម ដែលស្មើនឹង ៩២,៤% នៃការនាំចេញផ្លែឈើសរុបរបស់វៀតណាម។ ក្នុងឆ្នាំ​២០២៣ ប្រទេសចិនបានវិនិយោគចំនួន ៤,៤៧ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិកក្នុងគម្រោងជាង ៧០០ នៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម កើនឡើង ៧៧%។ ក្នុងរយៈពេលប្រាំពីរខែដំបូងនៃឆ្នាំ ២០២៤ ប្រទេសចិនគឺជាដៃគូនាំមុខគេលើគម្រោងវិនិយោគថ្មីនៅវៀតណាម ដែលស្មើនឹង ២៩,៧% នៃចំនួនគម្រោងថ្មីសរុបនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម។

បើក្រឡេកមើលពីរថភ្លើងដឹកទំនិញរវាងទីក្រុង Zhengzhou និងទីក្រុងហាណូយ គេសង្កេតឃើញពីសន្ទុះនៃដំណើរការជារៀងរាល់ថ្ងៃចាប់តាំងពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ ចំពេលដែលមានការកើនឡើងនៃទំហំពាណិជ្ជកម្មរវាងប្រទេសចិន និងវៀតណាម នេះបើយោងតាមតំណាងមកពីក្រុមហ៊ុន Zhongyu Port Group។  ហេតុនេះ ក្នុងរយៈពេលប្រាំបីខែដំបូងនៃឆ្នាំ២០២៤ រថភ្លើងសរុបចំនួន ៣៦ បានដំណើរការរវាងប្រទេសចិន និងវៀតណាមដែលបានបង្ហាញពីកំណើននៃចរាចរណ៍ដឹកជញ្ជូនដែលសបញ្ជាក់ពីទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចជិតស្និទ្ធរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ បច្ចុប្បន្នចិនជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំបំផុតរបស់វៀតណាម ខណៈវៀតណាមក៏ជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំបំផុតរបស់ចិនក្នុងអាស៊ានផងដែរ។

លើសពីនេះទៅទៀត ភាគីទាំងពីរបានឯកភាពគ្នាក្នុងការឈោងចាប់គ្នា និងជួយគ្នាទៅវិញទៅមក ដើម្បីធ្វើសមាហរណកម្ម Belt and Road Initiative ជាមួយនឹងយុទ្ធសាស្ត្រច្រករបៀងពីរ និងរង្វង់សេដ្ឋកិច្ចមួយ។ ជាមួយគ្នានេះដែរ ប្រទេសចិនបានយល់ព្រមផ្តល់ការគាំទ្រក្នុងការរៀបចំផែនការសម្រាប់គម្រោងផ្លូវដែក Lang Son-Hanoi និង Mong Cai-Ha Long-Haiphong។

ដូច្នេះ ភាពជាដៃគូកាន់តែជិតស្និទ្ធរវាងចិន និងវៀតណាមបានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់លើភាពរីកចម្រើនរបស់សេដ្ឋកិច្ចរបស់វៀតណាម ជាពិសេសប្រទេសចិនបានក្លាយជាដៃគូពាណិជ្ជកម្ម និងវិនិយោគដ៏ធំបំផុត។ ទន្ទឹមនឹងនោះ ភាពជាដៃគូជិតស្និទ្ធនេះក៏នាំទៅដល់ការអភិវឌ្ឍហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធក្នុងប្រទេសវៀតណាមផ្ទាល់ផងដែរ។

នៅថ្ងៃទី ៩ ខែសីហា ឆ្នាំ ១៩៦៥ សិង្ហបុរីត្រូវបានបំបែកខ្លួនជាផ្លូវការពីម៉ាឡេស៊ី ទៅជារដ្ឋឯករាជ្យ និងមានអធិបតេយ្យភាពមួយនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៏។ ​ ថ្វីត្បិតថា សិង្ហបុរីចាប់ផ្តើមជាកោះតូចមួយដែលមានធនធានតិចជាងម៉ាឡេស៊ីជាខ្លាំងក៏ដោយ អ្វីដែលនឹកស្មានមិនដល់គឺសិង្ហបុរីបានបង្ហាញពីការរីកចម្រើនយ៉ាងឆាប់រហ័សរបស់ខ្លួនក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លី ថែមទាំងវ៉ាដាច់ម៉ាឡេស៊ីស្ទើរតែគ្រប់វិស័យនាសព្វថ្ងៃនេះ។ អត្ថបទនេះនឹងស្វែងយល់ឱ្យកាន់តែស៊ីជម្រៅអំពីហេតុផលមួយចំនួនដែលរួមចំណែកដល់ភាពជឿនលឿនយ៉ាងឆាប់រហ័សរបស់ប្រទេសសិង្ហបុរី និងចង្អុលបង្ហាញពីហេតុផលនៅពីក្រោយគម្លាតរវាងសិង្ហបុរី និងម៉ាឡេស៊ី។

ហេតុផលដំបូងដើម្បីពន្យល់ពីគម្លាតរវាងប្រទេសទាំងពីរនេះគឺរចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយ និងស្ថិរភាពនយោបាយ។ បន្ទាប់ពីក្លាយជារដ្ឋអធិបតេយ្យ សឹង្ហបុរីបានស្ថិតក្នុងដៃមេដឹកនាំដ៏អស្ចារ្យមួយរូប គឺលោក លី ក្វាន់យូ។ លោក​បានផ្តោតសំខាន់ក្នុងការបង្កើតផែនការដែលមាននិរន្តភាពដោយ​យកចិត្តទុកដាក់ទៅលើតម្រូវការ​របស់​ប្រទេសជាតិ​ ជាជាងលើ​ផលចំណេញ​រយៈពេល​ខ្លី។ ​លោក​ក៏បាន​ប្រើប្រាស់​ការដឹកនាំ​របស់​លោក​ដើម្បី​ពង្រឹង​ប្រព័ន្ធ​ច្បាប់មួយ​ដ៏​រឹងមាំ និង បង្កើត​រដ្ឋាភិបាល​ដែល​គ្មាន​អំពើពុករលួយ។​ ជាភ័ស្តុតាង យើងបានសង្កេតឃើញចំណាត់ថ្នាក់របស់ប្រទេសសិង្ហបុរីក្នុងសន្ទស្សន៍អំពើពុករលួយពីអង្គការតម្លាភាពអន្តរជាតិជារៀងរាល់ឆ្នាំ។ ចំណែកម៉ាឡេស៊ីវិញ ដោយសារមានជាតិសាសន៏ចម្រុះជាច្រើននាក់និងជាច្រើនក្រុម វាពិតជាមានការលំបាកក្នុងការធានាឱ្យមានប្រព័ន្ធនយោបាយដែលមានស្ថិរភាពមួយ ដោយសារវាមិនមានភាពងាយស្រួលនោះទេសម្រាប់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការបំពេញរាល់តម្រូវការដែលទាក់ទងនឹងជំនឿ បទដ្ឋាន និងរបៀបរស់នៅរបស់ប្រជាជនក្រុមទាំងនោះជាពិសេសនៅពេលដែលក្បាលម៉ាស៊ីនម៉ាឡេស៊ីផ្ទាល់ក៏ត្រូវបានទទួលការរិះគន់ជាច្រើនលើកជាច្រើនសារចំពោះការរើសអើងជាតិសាសន៏។ ការរើសអើងជាតិសាសន៍គឺប្រៀបដូចជំងឺមួយដែលបង្កផលប៉ះពាល់លើការអភិវឌ្ឍន៍គ្រប់ប្រព័ន្ធនៅក្នុងប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ម៉ាឡេស៊ីហាក់ដូចជាមិនសូវចាប់អារម្មណ៍ក្នុងការព្យាបាលជំងឺនេះទេ។ ឧទាហរណ៍មួយដើម្បីសបញ្ជាក់ពីបញ្ហានេះ គឺការរិះគន់ជាច្រើនឆ្នាំចំពោះរដ្ឋធម្មនុញ្ញម៉ាឡេស៊ីមាត្រា ១៥៣ ដែលផ្តល់សិទ្ធិពិសេសឱ្យជនជាតិម៉ាឡេ និងជនជាតិដើមនៃរដ្ឋ Sabah និង Sarawak ហើយវាជាការទទួលខុសត្រូវរបស់ Yang di-Pertuan Agong​(សេ្តចម៉ាឡេស៊ី) ដើម្បីការពារសិទ្ធិពិសេសទាំងអស់នោះ។ សិទ្ធិពិសេសទាំងនោះ រួមមានអត្ថប្រយោជន៏ជាច្រើនលើវិស័យមួយចំនួន ដូចជាវិស័យអប់រំ វិស័យពាណិជ្ជកម្ម ការងារជាដើម។ ជាឧទាហរណ៍ កៅអីបម្រុងនិងអាហារូបករណ៍ជាច្រើននៅក្នុងសាកលវិទ្យាល័យសាធារណៈត្រូវបានរៀបចំជាពិសេសសម្រាប់ជនជាតិដើមម៉ាឡេ ហើយ ជនជាតិម៉ាឡេទាំងនោះក៏ទទួលបានសិទ្ធិពិសេសនិងឱកាសជាច្រើនក្នុងការចូលធ្វើការងាររដ្ឋជាច្រើនកន្លែង។ អ្នកវិភាគនិងអង្គការជាច្រើនបានរិះគន់ថា មាត្រា ១៥៣​ ​នេះបង្កើតឱ្យមានការបែងចែកជាតិសាសន៍ដែលមិនចាំបាច់ និងប្រកាន់ពូជសាសន៍រវាងជនជាតិម៉ាឡេស៊ីដែលមានប្រវត្តិសញ្ជាតិផ្សេងៗគ្នា។ ពួក​គេ​ជឿ​ថា​ទង្វើ​នេះគឺលើក​កម្ពស់​ការ​បែងចែក​មិន​មែន​ការ​រួបរួមឡើយ​។ ស្របគ្នានេះដែរ ម៉ាឡេស៊ីក៏បានប្រឈមមុខនឹងការផ្លាស់ប្តូររចនាសម្ព័ន្ធនយោបាយ និងរដ្ឋាភិបាលជាច្រើនលើក រួមទាំងជួបប្រទះការទាស់ទែងខ្វែងគំនិតរវាងមេដឹកនាំ ដែលរួមចំណែកដល់ការធ្វើឱ្យមានអស្ថិរភាពនយោបាយនៅក្នុងប្រទេស។

នៅពេលនិយាយអំពីការអភិវឌ្ឍ យុទ្ធសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ចពិតជាដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់។ សិង្ហបុរីផ្តោតលើពាណិជ្ជកម្ម ហិរញ្ញវត្ថុ ទេសចរណ៍ និងបច្ចេកវិទ្យាជាគោលដៅសំខាន់របស់សេដ្ឋកិច្ចពួកគេ។ គោលការណ៏របស់សិង្ហបុរីពិតជាបង្កភាពងាយស្រួលសម្រាប់ឱ្យវិនិយោគិនមកធ្វើអាជីវកម្ម ហើយពួកគេបានផ្តល់អត្រាពន្ធសាជីវកម្មទាបត្រឹមតែ១៧%ប៉ុណ្ណោះជូនចំពោះអ្នកវិនិយោគបរទេស ថែមទាំងដំណើរការផ្លូវច្បាប់មិនសូវស្មុគស្មាញទៀតផង។ ជាងនេះទៅទៀត សឹង្ហបុរីជាប្រទេសដែលមានពលរដ្ឋនិយាយភាសាអង់គ្លេស ច្រើនដែលជាកត្តាមួយទាក់ទាញអ្នកវិនិយោគ។ សេដ្ឋកិច្ចម៉ាឡេស៊ីវិញ ពួកគេផ្តោតលើវិស័យធនធានធម្មជាតិរបស់ពួកគេដែលអាចនិយាយបានថា ជាផែនការរយៈពេលខ្លី ដោយសារតែពួកគេពឹងផ្អែកច្រើនពេកលើធនធានធម្មជាតិរបស់ពួកគេ ដូចជាប្រេង និងប្រេងដូង​។ ជាងនេះទៅទៀត វិនិយោគិនទទួលបានការលើកទឹកចិត្តតិច ហើយម៉ាឡេស៊ីក៏អនុវត្តលក្ខខណ្ឌច្បាប់ដ៏ស្មុគស្មាញ។  មួយវិញទៀត ភាសាសំខាន់របស់ម៉ាឡេស៊ីគឺភាសាម៉ាឡេ ដែលជាហេតុផលមួយដែលធ្វើឱ្យម៉ាឡេស៊ីមានភាពលេចធ្លោតិចជាងប្រទេសសិង្ហបុរីនៅក្នុងទីផ្សារពិភពលោក។

ចំណុច​មួយ​ទៀត​ដែល​សិង្ហបុរី​ធ្វើ​បាន​ល្អ​ជាង​ម៉ាឡេស៊ី គឺ​ការ​អភិវឌ្ឍ​ធនធាន​មនុស្ស។សិង្ហ​បុរី​សង្កត់ធ្ងន់​លើ​សារៈសំខាន់​នៃ​ការលើកទឹកចិត្តឱ្យ​គ្រប់​ជាតិសាសន៍​ចូលរួម​ជា​ធនធាន​របស់ប្រទេស។ ក្នុងនោះ​ រដ្ឋាភិបាលសិង្ហបុរីក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក លី ក្វាន់យូ បានសង្កត់ធ្ងន់ខ្លាំងលើការបណ្តុះបណ្តាលគ្រូ ការសង្កត់ធ្ងន់លើមុខវិជ្ជា STEM និងការចំណាយថវិកាយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ដើម្បីធានាថាសាលារៀនមានធនធានល្អ ហើយកម្មវិធីសិក្សាគឺទាន់សម័យ។ តាមរបាយការណ៏របស់ World Bank ក្នុងឆ្នាំ ២០២២ ការចំណាយសរុបរបស់រដ្ឋាភិបាលសិង្ហបុរីលើវិស័យអប់រំមានចំនួនរហូតទៅដល់ ១៣ ពាន់លានដុល្លារសិង្ហបុរី។ ចំណែកម៉ាឡេស៊ីវិញ ដោយសារបញ្ហាដែលបានរ៉ាយរ៉ាប់ខាងលើក្នុងអត្ថបទជាពិសេសការរើសអើងជាតិសាសន៍ពីរដ្ឋ គុណភាពនៃធនធានមនុស្សដែលកំពុងធ្វើការជាក្បាលម៉ាស៊ីនរបស់ម៉ាឡេស៊ីនៅមានកម្រិតនៅឡើយ។

សរុបមក នយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងការអភិវឌ្ឍន៍ធនធានមនុស្ស គឺជាហេតុផលដែលធ្វើឲ្យសិង្ហបុរីមានការអភិវឌ្ឍន៍យ៉ាងលឿន​រហូតដល់ការយកឈ្នះម៉ាឡេស៊ី។ សិង្ហ​បុរី​ឲ្យ​តម្លៃទៅលើ​សមភាព​រវាង​ជាតិសាសន៍ ហើយ​ប្រើ​វា​ជាកាតាលីករ​ដើម្បី​ជំរុញ​ប្រទេស​របស់​ពួកគេ។ សម្រាប់ម៉ាឡេស៊ីវិញ ហាក់បីដូចជាមានកត្តាជាច្រើនដែលរដ្ឋាភិបាលត្រូវធ្វើការដោះស្រាយឱ្យបានទាន់ពេលវេលាជាពិសេសការរើសអើងពូជសាសន៏ ដើម្បីធ្វើឱ្យប្រទេសរបស់ពួកគេកាន់តែមានការអភិវឌ្ឍន៍ជឿនលឿនទៅមុខ។

នៅក្នុងការបោះឆ្នោតសកលខែកាលពីមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤ របស់ប្រទេសឥណ្ឌា នាយករដ្ឋមន្ត្រី Narendra Modi បានទទួលជ័យជម្នះជាលើកទី៣ ដែលជាសមិទ្ធិផលនយោបាយដ៏គួរឱ្យកត់សម្គាល់ក្នុងការក្ដោបក្ដាប់កាន់អំណាចនយោបាយរបស់គាត់នៅប្រទេសឥណ្ឌា។ យ៉ាងណាមិញ គណបក្សរបស់គាត់គឺគណបក្ស Bharatiya Janata Party (BJP) បានបង្ហាញការធ្លាក់ចុះនៃអាសនៈរបស់ខ្លួន បើប្រៀបធៀបទៅនឹងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៩ ដោយទទួលបានអាសនៈត្រឹមចំនួន២៤០ នៅក្នុងសភាជាន់ទាប ដែលធ្លាក់ចុះពី៣០៣។ ​ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ BJP របស់លោក Modi នៅតែអាចបង្កើតរដ្ឋាភិបាល ដោយពឹងផ្អែកលើសម្ព័ន្ធភាពប្រជាធិបតេយ្យជាតិ (NDA) របស់ខ្លួនដែលទទួលបានអាសនៈសរុបចំនួន២៨៦។ ជាមួយនឹងជ័យជម្នះនេះ លោក Modi ចាប់ផ្តើមនូវអ្វីដែលមនុស្សជាច្រើនហៅថា “Modi 3.0” ដែលជាពាក្យឆ្លុះបញ្ចាំងពីដំណាក់កាលថ្មីនៃការដឹកនាំរបស់គាត់ ហើយត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងនាំមកនូវកំណែទម្រង់ថ្មីដ៏ទូលំទូលាយមកដល់ឥណ្ឌាទាំងក្នុងអភិបាលកិច្ចក្នុងស្រុក និងគោលនយោបាយការបរទេស។

កំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ច និងដំណើរស្វែងរកភាពជាអ្នកដឹកនាំសកល៖

ចំណុចស្នូលនៃ Modi 3.0 ឬ Central to Modi 3.0 គឺជារបៀបវារៈសេដ្ឋកិច្ចដ៏មានមហិច្ឆតាក្នុងគោលបំណងដាក់ប្រទេសឥណ្ឌាជាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេទី៣ របស់ពិភពលោក​នៅឆ្នាំ២០២៧។ បច្ចុប្បន្នឥណ្ឌាគឺជាប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចធំលូតលាស់លឿនបំផុតជាមួយ​នឹងអត្រាកំណើន GDP ៨,៥% ហើយក្រោមការដឹកនាំរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី Modi ឥណ្ឌាបានហក់ឡើងពីសេដ្ឋកិច្ចធំជាងគេទី ១០ ដល់ទី ៥ នៅក្នុងអាណត្តិមុនរបស់លោក។ លោក Modi ក៏បានសង្កត់ធ្ងន់យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួននូវតម្រូវការសម្រាប់ប្រទេសឥណ្ឌាក្នុងការពង្រឹងជំហរសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោករបស់ខ្លួនតាមរយៈកំណែទម្រង់ទីផ្សារ កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរី ការវិនិយោគ​លើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធឌីជីថល និងវិស័យថាមពល។

គោលដៅសេដ្ឋកិច្ចរបស់ Modi មិនត្រឹមតែផ្តោតលើកំណើនប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏ផ្តោតលើភាពធន់ផងដែរ។ រដ្ឋបាលរបស់លោកមានផែនការពង្រឹងសមត្ថភាពរបស់ប្រទេសឥណ្ឌាក្នុងការទប់ទល់នឹងវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុសកលដោយការពង្រឹងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធក្នុងស្រុក និងមូលដ្ឋានឧស្សាហកម្មរបស់ខ្លួន។ Modi ក៏មានគោលបំណងបង្កើនឱកាសការងារ និងជំរុញការបង្កើតថ្មី ជាពិសេសក្នុងវិស័យបច្ចេកវិទ្យា ដើម្បីជំរុញអោយមានការរីកចម្រើនសេដ្ឋកិច្ចក្នុងស្រុក ជាមួយ​នឹងចក្ខុវិស័យរបស់គាត់សម្រាប់ “Viksit Bharat” (ឥណ្ឌាអភិវឌ្ឍន៍) នៅឆ្នាំ២០៤៧ ដែលបង្ហាញពីយុទ្ធសាស្រ្តរយៈពេលវែង ដោយផ្តល់អាទិភាពដល់កំណែទម្រង់សេដ្ឋកិច្ច រួមជាមួយនឹងការផ្លាស់ប្តូរនយោបាយសង្គមថ្មីរបស់ប្រទេសឥណ្ឌា ។

គោលដៅនៃគោលនយោបាយការបរទេស៖ សមាជិកភាព UNSC និងសម្ព័ន្ធភាពជាយុទ្ធសាស្ត្រ៖

Modi ផ្តោតសំខាន់ទៅលើគោលនយោបាយការបរទេស ដោយឥណ្ឌាប្រាថ្នាចង់ទទួលបានកៅអីអចិន្ត្រៃយ៍នៅក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខអង្គការសហប្រជាជាតិ (UNSC)។ ដំណើររបស់ឥណ្ឌាក្នុងការក្លាយជាសមាជិកភាពនៅក្នុង UNSC គឺជាគោលដៅយូរអង្វែង ហើយនៅក្នុងអាណត្តិទី៣ របស់លោក Modi មានគោលបំណងបង្កើនកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងទិសដៅមួយនេះ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ គោលបំណងនេះអាចប្រឈមមុខនឹងឧបសគ្គមួយចំនួន ជាពិសេសពីប្រទេសចិន ដែលជាសមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍របស់ UNSC ​បាន​បង្ហាញ​ពី​ការ​ប្រឆាំង​នឹង​ការ​ដាក់​បញ្ចូល​របស់​ឥណ្ឌានេះ។ ខណៈពេលដែលការកែទម្រង់ UNSC អាចជាកិច្ចការដ៏លំបាកមួយ ឥណ្ឌាកំពុងចូលរួមយ៉ាងសកម្មជាមួយស្ថាប័នជំនួស និងសម្ព័ន្ធភាពជាយុទ្ធសាស្ត្រ “ខ្នាតតូច” ដើម្បីបង្កើនជំហរសកលរបស់ខ្លួន។

សម្ព័ន្ធភាពមួយបែបនេះគឺ កិច្ចសន្ទនាសន្តិសុខបួនជ្រុង (Quadrilateral Security Dialogue-Quad) ដែលរួមមានឥណ្ឌា សហរដ្ឋអាមេរិក ជប៉ុន និងអូស្ត្រាលី ផ្តោតលើការដោះស្រាយបញ្ហាសន្តិសុខទូទៅ ជាពិសេសទាក់ទងនឹងឥទ្ធិពលដែលកំពុងកើនឡើងរបស់ចិននៅក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក។ គោលនយោបាយការបរទេសរបស់ Modi នឹងបន្តពង្រឹងតួនាទីរបស់ឥណ្ឌានៅក្នុង Quad និងក្រុមដែលផ្តោតលើសន្តិសុខស្រដៀងគ្នាដូចជា Colombo Security Conclave ដែលរួមមានឥណ្ឌា ស្រីលង្កា ម៉ាល់ឌីវ និងម៉ូរីស។

បន្ថែម​ពី​នេះ ឥណ្ឌា​បាន​ពង្រីក​ការ​ទូត​របស់​ខ្លួន​លើស​ពី​សម្ព័ន្ធភាព​ប្រពៃណី។ Modi 3.0 មានគោលបំណងពង្រឹងទំនាក់ទំនងជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ដែលភាពជាដៃគូរបស់ប្រទេសទាំងពីរបានរីកចម្រើនក្នុងអំឡុងពេលការកាន់អំណាចរបស់គាត់។ សហរដ្ឋអាមេរិកបានទទួលស្គាល់ប្រទេសឥណ្ឌាថាជាដៃគូការពារជាតិដ៏សំខាន់ ហើយប្រទេសទាំងពីរកំពុងសហការលើគំនិតផ្តួចផ្តើមយុទ្ធសាស្ត្រ និងបច្ចេកវិទ្យាផ្សេងៗ ដែលរួមមានទាំងគំនិតផ្តួចផ្តើមស្តីពីបច្ចេកវិទ្យាសំខាន់ និងការរីកចម្រើនដែលបានចុះហត្ថលេខានៅឆ្នាំ២០២៣។

ភាពតានតឹងជាមួយប្រទេសចិន៖​

បញ្ហាប្រឈមក្នុងគោលនយោបាយការបរទេសដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់ Modi 3.0 គឺការគ្រប់គ្រងភាពតានតឹងជាមួយប្រទេសចិន ជាពិសេសនៅតាមព្រំដែនហិម៉ាឡៃយ៉ាន។ ឥណ្ឌា និងចិនមានប្រវត្តិជម្លោះព្រំដែនជាយូរមកហើយ ហើយភាពតានតឹងនេះបានផ្ទុះឡើងម្តងទៀតនៅឆ្នាំ ២០២០ នៅពេលដែលមានការប៉ះទង្គិចគ្នារវាងយោធាទាំងពីរបានបណ្តាលឱ្យទាហានឥណ្ឌាស្លាប់ ២០ នាក់ ។ ជាការឆ្លើយតប រដ្ឋាភិបាលរបស់លោក Modi បានបង្កើនការវិនិយោគលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធព្រំដែន និងពង្រឹងសន្តិសុខនៅតាមតំបន់ដែលមានភាពតានតឹង។​

ចិនបាន​បន្ត​ដាក់​ពង្រាយ​បច្ចេកវិទ្យាយោធា​ទំនើបៗ​នៅ​ជិត​ព្រំដែន​ឥណ្ឌា ដោយ​បង្កើន​ក្តីបារម្ភ​ផ្នែក​សន្តិសុខតាមព្រំដែនរវាងប្រទេសទាំងពីរ។ រដ្ឋបាលរបស់លោក Modi ត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងពង្រឹងសមត្ថភាពការពារ និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរបស់ខ្លួន ដើម្បីទប់ទល់នឹងការគំរាមកំហែងទាំងនេះពីសំណាក់ប្រទេសចិន។ ជាងនេះទៅទៀត យុទ្ធសាស្ត្ររបស់ឥណ្ឌាពាក់ព័ន្ធនឹងការប្រើប្រាស់ភាពជាដៃគូរបស់ខ្លួនជាមួយបណ្តាប្រទេសដែលមានគំនិតដូចគ្នា ដើម្បីបង្កើតបរិយាកាសក្នុងតំបន់ឱ្យមានសុវត្ថិភាពជាងមុន ជាពិសេសនៅក្នុងឥណ្ឌូប៉ាស៊ីហ្វិក។

ការទូតក្នុងតំបន់៖ Neighborhood First

នៅក្រោម Modi 3.0 ឥណ្ឌានឹងបន្តគោលនយោបាយ “Neighborhood First” របស់ខ្លួនដែលមានគោលបំណងពង្រឹងទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសជិតខាងដូចជា នេប៉ាល់ ប៊ូតាន បង់ក្លាដែស ស្រីលង្កា និងម៉ាល់ឌីវដែលគំនិតផ្តួចផ្តើមនេះ បានឆ្លុះបញ្ចាំងពីបំណងប្រាថ្នារបស់ឥណ្ឌាក្នុងការរក្សាស្ថិរភាព និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីខាងត្បូង ខណៈពេលដែលប្រឆាំងនឹងឥទ្ធិពលរបស់ចិននៅក្នុងតំបន់។ ទំនាក់ទំនងរបស់ឥណ្ឌាជាមួយស្រីលង្កា គឺជាឧទាហរណ៍សំខាន់នៃយុទ្ធសាស្ត្រនេះ ដែលក្នុងអំឡុងពេលវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសស្រីលង្កា​ក្នុងឆ្នាំ២០២២ ឥណ្ឌាបានពង្រីកជំនួយចំនួន ៤ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក ដោយជួយទាញប្រទេសនេះឱ្យឆ្ងាយពីឥទ្ធិពលរបស់ទីក្រុងប៉េកាំង​។ បើទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រទេសចិននៅតែបន្តសកម្មភាពរបស់ខ្លួននៅក្នុងតំបន់ដោយការបញ្ជូននាវាស្រាវជ្រាវទៅកាន់កំពង់ផែ​ស្រីលង្កា ដែលសកម្មភាពនេះត្រូវបានឥណ្ឌាចាត់ទុកថាជាការគំរាមកំហែងដ៏មានសក្តានុពលចំពោះសន្តិសុខដែនសមុទ្ររបស់ខ្លួន។

ម្យ៉ាងវិញទៀត ទំនាក់ទំនងរវាងឥណ្ឌា​ជាមួយ​ប៉ាគីស្ថានក៏​នៅ​តែ​មាន​ភាព​តានតឹង​ដោយសារ​បញ្ហា​ដែល​កំពុង​កើត​មាន​ដូច​ជា​អំពើ​ភេរវកម្ម​ឆ្លង​ដែន​នៅ​កាស្មៀរ (Kashmir)។ ដោយឡែក​រដ្ឋាភិបាល​របស់​លោក Modi បាន​រក្សា​ជំហរ​រឹងមាំ​ប្រឆាំង​នឹងការ​ដឹកនាំ​យោធា​របស់​ប៉ាគីស្ថាន ដែល​បន្ត​គ្រប់គ្រង​នយោបាយ​របស់​ប្រទេសនេះ។ ហេតុដូច្នេះហើយ នៅក្នុងអំឡុងអាណត្តិទីបីរបស់លោក Modi នេះ គេសង្ឃឹមថានឹងថា នឹងមានការផ្សះផ្សារឡើងវិញរវាងប្រទេសទាំងពីរក្នុងទំនាក់ទំនងរវាងឥណ្ឌា និង ប៉ាគីស្ថាន។​

ភាពជាអ្នកដឹកនាំពិភពលោកខាងត្បូង និងឥណ្ឌា៖​

លក្ខណៈពិសេសគួរឱ្យកត់សម្គាល់មួយនៃ Modi 3.0 គឺជាឥទ្ធិពលដែលកំពុងកើនឡើងរបស់ប្រទេសឥណ្ឌាក្នុងនាមជាអ្នកដឹកនាំនៅក្នុង Global South ។ រដ្ឋាភិបាល​របស់​លោក Modi បាន​ព្យាយាម​ដាក់​ប្រទេស​ឥណ្ឌា​ជា​សំឡេង​តំណាង​សម្រាប់​ប្រទេស​ដែល​មាន​សេដ្ឋកិច្ច​កំពុង​រីកចម្រើន ជាពិសេស​នៅ​អាហ្វ្រិក អាមេរិក​ឡាទីន និង​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែលជាសមិទ្ធិផលដ៏សំខាន់មួយនៃការដឹកនាំរបស់លោក Modi គឺការធានាការដាក់បញ្ចូលសហភាពអាហ្រ្វិកនៅក្នុងក្រុម G-20 ដែលជាការផ្លាស់ប្តូរមួយដោយត្រូវបានសាទរថាជាចំណុចរបត់មួយសម្រាប់ការចូលរួមរបស់អាហ្វ្រិកជាមួយនឹងអភិបាលកិច្ចសកល។ លោក Modi បានសង្កត់ធ្ងន់លើការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ឥណ្ឌាក្នុងការជំរុញទំនាក់ទំនងការទូត និងសេដ្ឋកិច្ចដ៏រឹងមាំជាមួយ Global South ដោយទទួលស្គាល់នូវសារៈសំខាន់ជាយុទ្ធសាស្រ្តនៃទំនាក់ទំនងទាំងនេះ សម្រាប់ជំហរសកលមួយរបស់ឥណ្ឌា។​

ជារួមមក Modi 3.0 ត្រូវបានកំណត់ថាជាដំណាក់កាលដ៏សំខាន់មួយក្នុងការដឹកនាំរបស់លោក​ នាយករដ្ឋមន្ត្រី Narendra Modi ក្នុងអាណត្តិទី៣របស់គាត់ និង តំណាងឱ្យការបន្តនូវចក្ខុវិស័យរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីសម្រាប់ប្រទេសឥណ្ឌា ដោយនាំយកប្រទេសឥណ្ឌាឆ្ពោះទៅរក​ភាពរឹងមាំ វិបុលភាព និងឥទ្ធិពលជាសកល។ តាមរយៈកំណែទម្រង់ ភាពជាដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រ និងការចូលរួមការទូត លោក Modi ស្វែងរកតំណែងរបស់ឥណ្ឌាដែលជាតួអង្គសំខាន់មួយនៅក្នុងឆាកអន្តរជាតិ និងត្រៀមខ្លួនជាស្រេចដើម្បីដឹកនាំប្រទេស ក្នុងបរិយាកាសដែលពិភពលោកកាន់តែស្មុគស្មាញ និងមានប្រទាក់ក្រឡាគ្នាទៅវិញទៅមកជាសកល។

នាពេលថ្មីៗនេះ នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយ ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី លោក វ្ល៉ាឌីមៀ ពូទីន បានអះអាងថារុស្ស៊ីនៅតែបន្តរក្សាសិទ្ធិក្នុងការប្រើប្រាស់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងការវាយប្រហារណាមួយមកលើប្រទេសរបស់ខ្លួន ឬប្រទេសដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួន ជាពិសេសប្រទេសបេឡារុស្ស។ សេចក្តីថ្លែងការណ៍នេះត្រូវបានធ្វើឡើងក្នុងអំឡុងពេលកិច្ចប្រជុំក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខផ្តោតលើការទប់ស្កាត់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ដែលធ្វើឱ្យកាន់តែមានភាពក្ដៅគគុកឡើងទៅលើគោលនយោបាយនុយក្លេអ៊ែរ ស្របពេលដែលវិបត្តិសង្រ្គាមរុស្សី-អ៊ុយក្រែន នៅតែបន្តរុំារ៉ៃរហូតមកដល់បច្ចុប្បន្ន មិនទាន់អាចស្វែងរកបាននូវដំណោះស្រាយណាមួយក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះដ៏ក្ដៅគគុកនៅឧបទ្វីបអឺរ៉ុបខាងកើតនេះដោយសន្តិវិធីនៅឡើយ។

ការអត្ថាធិប្បាយរបស់លោក ពូទីន បែបនេះធ្វើឡើងដើម្បីជាការឆ្លើយតបនិងប្រឆាំងនឹងការគាំទ្រពីក្រោយមកលើប្រទេសអ៊ុយក្រែន​ ដែលបានជំនួយយោធាពីប្រទេសលោកខាងលិច ជាពិសេសសហរដ្ឋអាមេរិក។ ការគាំទ្រផ្នែកយោធាមកលើអ៊ុយក្រែនជាបន្តបន្ទាប់បែបនេះបានបង្កការគំរាមកំហែងមកលើរដ្ឋាភិបាលទីក្រុងមូស្គូជាខ្លាំង ដែលជំរុញឱ្យលោកពូទីនធ្វើការបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ថាការវាយប្រហារណាមួយពីរដ្ឋដែលមិនមានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ប៉ុន្តែមានការចូលរួមនិងការគាំទ្រពីខាងប្រទេសមានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ គឺជាការវាយប្រហារដោយពួតដៃគ្នាមកលើសហព័ន្ធរុស្ស៊ីផ្ទាល់។ ប្រសាសន៍នេះ របស់លោកពូទីន ទំនងជាសំដៅទៅលើ អ៊ុយក្រែន និង ក្រុមប្រទេសសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់អ៊ុយក្រែននៅឯលោកខាងលិចដែលជាអ្នកផ្គត់ផ្គង់អាវុធ និង ផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានដល់អ៊ុយក្រែន។

ស្របគ្នាក្នុងពេលនោះ ប្រតិកម្មនានា ពីសំណាក់សហគមន៍អន្តរជាតិ​ចំពោះ​សេចក្តី​ថ្លែងការណ៍​របស់​លោក ពូទីន បានកើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់។ មន្ត្រីអ៊ុយក្រែន រួមទាំងអគ្គសេនាធិការរបស់ប្រធានាធិបតី Zelensky បានធ្វើការថ្កោលទោសចំពោះសេចក្ដីថ្លែងការណ៍នេះ ដោយចាត់ទុកថាជាការប៉ុនប៉ងគំរាមកំហែងនុយក្លេអ៊ែរ ដែលមានបំណងបំភិតបំភ័យអ៊ុយក្រែន និងប្រទេសដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តអ៊ុយក្រែន។ រីឯសហរដ្ឋអាមេរិកវិញ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសលោក Antony Blinken បានចាត់ទុកសេចក្ដីថ្លែងការណ៍របស់លោកពូទីនថា “ជាការគ្មានទំនួលខុសត្រូវទាំងស្រុង” ដែលគិតតែខិតខំបង្កជម្លោះឱ្យកាន់ធំឡើងៗ។

រីឯចិន​ដែលជា​សម្ព័ន្ធមិត្ត​សំខាន់​របស់​រុស្ស៊ីវិញ​បាន​អំពាវនាវ​ឱ្យ​មាន​ភាពស្ងប់ស្ងាត់​ទៅលើបញ្ហានេះដោយរបាយការណ៍បានបង្ហាញថា ប្រធានាធិបតីចិន លោក Xi Jinping បានព្រមានទៅដល់លោក ពូទីន ដោយប្រឆាំងទៅនឹងការប្រើប្រាស់អាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ដែលវាឆ្លុះបញ្ចាំងពីគោលចំហរនិងបំណងរបស់រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំងដែលចង់រក្សាឱ្យបាននូវស្ថិរភាពក្នុងតំបន់ និងចៀសវាងការកើនឡើងនូវកម្ដៅនៃសង្គ្រាមដ៏រុំារ៉ៃនៅលើតំបន់អឺរ៉ុបខាងកើតនេះបន្តទៅទៀត។
ការលើកឡើងនូវគោលនយោបាយនុយក្លេអ៊ែររបស់រុស្សីបែបនេះ ដើម្បីជាការឆ្លើយតប និង គម្រាមកំហែងទៅដល់ប្រទេសអ៊ុយក្រែនដែលមានមហាអំណាចនុយក្លេអ៊ែរលោកខាងលិចនៅចាំជួយពីក្រោយនោះ ធ្វើឱ្យវិបត្តិសង្គ្រាមរុស្សី-អ៊ុយក្រែន កាន់តែក្ដៅខ្លាំងរវាងប្រទេសលោកសេរី និងរុស្ស៊ី ក៏ដូចជាប្រទេសជាសម្ព័ន្ធមិត្តរុស្ស៊ី ដែលគំរាមកំហែងដល់សន្តិសុខពិភពលោក និងអាចឈានទៅដល់ការកកើតសង្គ្រាមជាសកល។

អង្គការសហប្រតិបត្តិការសៀងហៃ ឬជាភាសាអង់គ្លេសហៅថា Shanghai Cooperation Organization (SCO) គឺជាអង្គការអន្តររដ្ឋាភិបាលជាអចិន្ត្រៃយ៍មួយ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី១៥ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០០១ នៅទីក្រុងសៀងហៃ ដោយមានសមាជិកប្រាំមួយប្រទេសជារដ្ឋស្ថាបនិក រួមមាន សាធារណរដ្ឋកាហ្សាក់ស្ថាន​ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន សាធារណរដ្ឋ Kyrgyzstan សាធារណរដ្ឋតាជីគីស្ថាន សាធារណរដ្ឋអ៊ូសបេគីស្ថាន និងសហព័ន្ធរុស្ស៊ី។ អង្គការសហប្រតិបត្តិការសៀងហៃ SCO បានបង្កើតឡើងក្នុងទម្រង់ជាសមាគមពហុភាគីដើម្បីធានាសន្តិសុខ និងរក្សាស្ថិរភាពនៅទូទាំងតំបន់អាស៊ីអឺរ៉ុប ដោយរួមគ្នាទប់ទល់នឹងបញ្ហាប្រឈម និងការគំរាមគំហែងដែលកំពុងតែកើតមានឡើង បង្កើនពាណិជ្ជកម្ម ក៏ដូចជាសហប្រតិបត្តិការផ្នែកវប្បធម៌និងមនុស្សធម៌។ ​​ ភាសាផ្លូវការនៃអង្គការនេះគឺ ភាសាចិន និងរុស្សី។ មកដល់សព្វថ្ងៃ អង្គការសហប្រតិបត្តិការសៀងហៃ SCO មានរដ្ឋសមាជិកចំនួន៩ប្រទេស រដ្ឋសង្កេតការណ៍ចំនួន៣ប្រទេស និងដៃគូសន្ទនាចំនួន១៤ប្រទេស។

គោលបំណងនៃការបង្កើតអង្គការប្រតបត្តិការសៀងហៃ SCO៖

អង្គការប្រតិបត្តិការសៀងហៃ SCO ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងសំខាន់ៗបួនគឺ៖
១.ដើម្បីពង្រឹងមិត្តភាព ការទុកចិត្តគ្នាទៅវិញទៅមក និងបង្កើតទំនាក់ទំនាក់ល្អរវាងរដ្ឋសមាជិកដទៃ
២.ដើម្បីលើកទឹកចិត្តកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងរដ្ឋសមាជិកប្រកបដោយប្រសិទ្ធិភាពក្នុងវិស័យផ្សេងៗដូចជា នយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច​ ពាណិជ្ជកម្ម វិទ្យាសាស្ត្រ និងបច្ចេវិទ្យា វប្បធម៌ ការអប់រំ ថាមពល ដឹកជញ្ជូន ទេសចរណ៍ និងការការពារបរិស្ថាន ជាដើម
៣. ដើម្បីរួមគ្នាធានា និងការពារសន្តិភាព សន្តិសុខ និងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់
៤. លើកកម្ពស់សណ្ដាប់ធ្នាប់នយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ចអន្តរជាតិប្រជាធិបតេយ្យថ្មី ដែលប្រកបដោយយុត្តិធម៌ និងសមហេតុផល។

បញ្ហាប្រឈម និងកត្តារាំងស្ទះនៃដំណើរការរបស់អង្គការសហប្រតិបត្តិការសៀងហៃ SCO

អង្គការសហប្រតិបត្តិការសៀងហៃ SCO គឺជាតួអង្គមួយដ៏សំខាន់ក្នុងការការពារសន្តិភាព និងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់ ប៉ុន្តែវាក៏ត្រូវទទួលរងនូវបញ្ហាប្រឈមមួយចំនួនក្នុងការការពារគោលជំហររបស់ខ្លួន និងធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីកុំឱ្យខ្លួនក្លាយជាវេទិកាសម្រាប់ការតស៊ូអំណាចរវាងរដ្ឋណាមួយបានក្នុងតំបន់។​​ ក្នុងរយៈពេល២០ឆ្នាំចាប់តាំងពី SCO បានអភិវឌ្ឍ និងកែលម្អគំនិតសហប្រតិបត្តិការ ព្រមទាំងយន្តការនិងវិស័យសហប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួន ដែលជាលទ្ធផលបង្កើតបានសមិទ្ធិផលគួរឱ្យកត់សម្គាល់នៅក្នុងការអនុវត្តដូចជា ដោះស្រាយបញ្ហាជម្លោះព្រំដែន ការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងភេរវកម្ម ការបំបែកបក្សពួក (Separatism) និងគំនិតជ្រុលនិយម (Extremism) ព្រមទាំងបានបង្កើនកិច្ចសហប្រតិបត្តិការក្នុងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចរវាងរដ្ឋជាសមាជិក និងរដ្ឋផ្សេងៗទូទាំងពិភពលោកផងដែរ។ យោងទៅតាម Open Journal of Social Sciences បានឱ្យដឹងថា SCO កំពុងតែជួបប្រទះនឹងបញ្ហាប្រឈមចំនួនបីសំខាន់ៗដែលទីមួយនោះគឺ ការពង្រឹងអំណាចរបស់ប្រទេសមហាអំណាចដូចជាចិន រុស្សី ឥណ្ឌា និងអាមេរិក និងការប្រកួតប្រជែងភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីកណ្ដាល។ បញ្ហាប្រឈមទីពីរគឺ  ភាពទន់ខ្សោយនៃការរួបរួមគ្នាជាសហគមន៍។ ទោះបីជារដ្ឋសមាជិកទាំងប្រាំបួននៃអង្គាការនេះបានដឹកនាំដោយគោលការណ៍ ស្មារតីសៀងហៃ (Shanghai Spirit) ដែលផ្អែកទៅលើគោលការណ៍ឆ្ពោះទៅរកអនាគតរួមគ្នា ប៉ុន្តែការយល់ដឹងពីការរួបរួមគ្នានេះនៅតែមានភាពទន់ខ្សោយនៅឡើយ។ លើសពីនេះ រួមជាមួយនឹងការប្រកួតប្រជែងអំណាចរវាងចិន រុស្សី និងឥណ្ឌា ដែលសុទ្ធសឹងតែប្រទេសមហាអំណាចប្រចាំតំបន់ កាន់តែធ្វើឱ្យគំនិតរួបរួមគ្នាជាសហគមន៍ក្នុងអង្គការនេះកាន់តែមានភាពចុះខ្សោយថែមមួយកម្រិតទៀត។ ចំណែកឯ បញ្ហាប្រឈមទីបីគឺ ការប្រឈមមុខនឹងការផ្លាស់ប្ដូរលំនាំកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៃអង្គការបន្ទាប់ពីការពង្រីកខ្លួនដោយបានដាក់បញ្ចូលរដ្ឋសមាជិកថ្មី។ នៅពេលដែលមានការដាក់ចូលពេញលេញនូវរដ្ឋសមាជិកថ្មីក្នុងអង្គការ ផលប្រយោជន៍និងតួនាទីក្នុងចំណោមរដ្ឋសមាជិកទាំងមូលក៏នឹងត្រូវបានផ្លាស់ប្ដូរផងដែរ ដែលនេះនឹងបង្កឱ្យកើតមានបញ្ហារាំងស្ទះផ្សេងៗដូចជាពាក់ព័ន្ធទៅនឹងដំណើរការការសម្រេចចិត្ត និងផ្លាស់ប្ដូរលំនាំនៃកិច្ចសហប្រតិបតិ្តការរបស់អង្គការនេះ។

តើទំនាក់ទំនងរវាងចិន និងរុស្សីបានជះឥទ្ធិពលអ្វីដូចម្ដេចខ្លះទៅលើគោលការណ៍នៃអង្គការសហប្រតិបត្តិការសៀងហៃ SCO?

ចិន និងរុស្សីបានជំរុញគោលដៅនៃបេសកកម្មរបស់អង្គការសហប្រតិបត្តិការសៀងហៃ SCO លើសពីគោលដៅដើមរបស់អង្គការដោយពង្រីកការអនុវត្តកិច្ចសហការក្នុងតំបន់។ យោងទៅតាមការចេញផ្សាយរបស់ The Diplomat  គោលជំហរនៃអង្គការសហប្រតិបត្តិការសៀងហៃ SCO បានកំពុងតែមានការផ្លាស់ប្ដូរយ៉ាងជាក់ច្បាស់ដែលស្របទៅតាមគោលដៅផលប្រយោជន៍របស់ចិន និងរុស្សីនៅក្នុងអង្គការនេះ។ ក្នុងនាមជាសមាជិករដ្ឋស្ថាបនិក ចិននិងរុស្សីប្រៀបបានដូចជាសសរស្តម្ភដែលជំរុញការបង្កើតវេទិកាដើម្បីបង្កើនសន្តិសុខ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់។ គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា យោងទៅតាមប្រភពដដែល រដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការនេះមានទិន្នផលសេដ្ឋកិច្ចប្រមាណ២៥%នៃទិន្នផលសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក និងមានចំនួនប្រជាជនប្រមាណពាក់កណ្ដាលនៃចំនួនប្រជាជនទូទាំងពិភពលោក ជាហេតុផលមួយដែលទាក់ទាញចំណាប់អារម្មណ៍របស់់ចិន និងរុស្សីកាន់តែខ្លាំងឡើងសម្រាប់បម្រើដល់គោលបំណងផលប្រយោជន៍ភូមិសាស្ត្រនយោបាយរបស់ពួកគេ។

ដំបូងឡើយប្រទេសចិនបានជំរុញឱ្យមានទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចកាន់តែជិតស្និទ្ធក្នុងចំណោមរដ្ឋសមាជិកនៃអង្គការ SCO រួមជាមួយនឹងផ្នែកសន្តិសុខ វប្បធម៌ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ “មនុស្សធម៌” ប៉ុន្តែសំណើដូចជាតំបន់ពាណិជ្ជកម្មសេរី និងធនាគារអភិវឌ្ឍន៍ SCO ត្រូវបានបដិសេធដោយរុស្ស៊ី និងសមាជិកផ្សេងទៀត។ នៅពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍ឆ្នាំ២០១០ ទីក្រុងប៉េកាំងបានប្រើការកំណត់ដូចជាគំនិតផ្តួចផ្តើមខ្សែក្រវាត់និងផ្លូវ (BRI) និងកិច្ចប្រជុំកំពូលចិន-អាស៊ីកណ្តាលដើម្បីលើកកម្ពស់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ចកាន់តែជិតស្និទ្ធជាមួយប្រទេសជិតខាងរបស់ខ្លួននៅក្នុងតំបន់។ ដោយយល់ឃើញពីភាពខ្វះខាតនៃកិច្ចសហការពីរដ្ឋសមាជិកផ្សេងៗ កាលពីខែឧសភាឆ្នាំនេះ ចិនបានប្រកាសយន្តការដាច់ដោយឡែកមួយសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការគ្រប់គ្រងគ្រាអាសន្នចិន-អាស៊ីកណ្តាល ទោះបីជាកិច្ចការនេះធ្លាក់ចូលក្នុងដែនសមត្ថកិច្ចរបស់អង្គការ SCO ក៏ដោយ។

ដោយឡែក ចំណាប់អារម្មណ៍របស់រុស្សីមកលើអង្គការសហប្រតិបត្តិការសៀងហៃ SCO  ដែលបានផ្ដួចផ្ដើមឡើងដោយចិនដំបូងឡើយមានកម្រិតតិចតួចតែប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពីការដាក់បញ្ចូលនៃទីក្រុងគ្រីមៀក្នុងឆ្នាំ២០១៤ និងទទួលរងការដាក់ទណ្ឌកម្មពីប្រទេសលោកខាងលិចមក រុស្សីបានចាប់ផ្ដើមធ្វើការយកចិត្តទុកដាក់ទៅលើអង្គការ SCO កាន់តែខ្លាំងឡើង។ ម្យ៉ាងទៀត តាំងពីការចាប់ផ្ដើមសង្គ្រាមក្នុងទម្រង់ពេញលេញប្រឆាំងនឹងអ៊ុយក្រែនកាលពីឆ្នាំ២០២២មក រុស្សីក៏ត្រូវការស្វែងរកដៃគូសហការនៅក្រៅតំបន់អឺរ៉ុបកាន់តែខ្លាំងឡើងផងដែរ ដែលនេះបានបើកឱកាសឱ្យពួកគេមើលមកអង្គការ SCO ជាវេទិកាមួយដែលអាចបម្រើដល់ផលប្រយោជន៍របស់ពួកគេដើម្បីធ្វើការប្រមូលការគាំទ្រ និងប្រឆាំងនឹងការអះអាងរបស់ពួកលោកខាងលិចអំពីភាពឯកោអន្តរជាតិរបស់រុស្សី ហើយជាលទ្ធផលបានអនុម័តវិធីសាស្រ្ត «កាន់តែច្រើន កាន់តែរីករាយ» (the more, the merrier) ចំពោះសមាជិកភាពរបស់ពួកគេ។

អង្គការសហប្រតិត្តិការសៀងហៃ SCO មានតួនាទីសំខាន់ក្នុងការរក្សានិងការពារសន្តិសុខ និងស្ថិរភាពក្នុងតំបន់ ប៉ុន្តែដោយសារតែមានរដ្ឋសមាជិកជាប្រទេសមហាអំណាចទាំងពីរដែលមានគោលដៅផលប្រយោជន៍ខុសគ្នាផង បានធ្វើឱ្យសមត្ថភាពក្នុងការប្រតិបត្តិការ និងអនុវត្តផែនការនៃអង្គការនេះមិនសូវទទួលបានប្រសិទ្ធិភាពនិងសមភាពពេញលេញ។ ជាក់ស្ដែង តាមរយៈកិច្ចប្រតិបត្តិការក្នុងអង្គការនេះចិនមានគោលការណ៍ចម្បងចង់ដោះស្រាយបញ្ហាសង្គមដូចជា ភេរវកម្ម ជ្រុលនិយម និងការបំបែកខ្លួន និងបន្តកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ច ចំណែកឯរុស្ស៊ីវិញ មានមហិច្ឆតាកាន់តែខ្ពស់ក្នុងការផ្លាស់ប្តូរអង្គការ SCO ឱ្យទៅជាតុល្យភាពយុទ្ធសាស្រ្តចំពោះអំណាចរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក និងលោកខាងលិច។ យ៉ាងណាមិញ ប្លុកក្នុងតំបន់បានផ្លាស់ប្តូរគោលដៅផ្តោតរបស់ខ្លួនដើម្បីបម្រើជាតុល្យភាពភូមិសាស្ត្រនយោបាយទៅនឹងស្ថាប័នលោកខាងលិចដែលដឹកនាំដោយសហរដ្ឋអាមេរិក ខណៈពេលដែលគោលការណ៍ស្នូលរបស់អង្គការ SCO ក្លាយជាភាពមិនច្បាស់លាស់។

ពិភពលោកសព្វថ្ងៃនេះ ខុសពីពិភពលោកកាលពីមួយរយឆ្នាំមុន។ ដោយសារតែការរីកចម្រើនឥតងាកក្រោយនៃពិភពលោក ធ្វើឱ្យមនុស្សមាននូវមហិច្ឆតាកាន់តែធំឡើងៗ ព្រោះមនុស្សចង់បាន និង ប៉ុនប៉ងប្រើប្រាស់សម្ភារៈដែលឥតខ្ចោះ ពោរពេញដោយឧត្តមភាព និង ប្រណិតភាព ហើយនៅករណីខ្លះតម្លៃថៃ្លកប់ពពកអាចមិនមែនជាសម្រាប់ពួកគេនោះទេ។ យើងហ៊ានលើកឡើងដូចនេះ ពីព្រោះថាសព្វថ្ងៃនេះមនុស្សបានប្រើប្រាស់នូវគ្រឿងយន្ដទំនើបៗ បំពាក់ដោយឧបករណ៍ដែលមានបច្ចេកវិទ្យាខ្ពស់ និងបំពេញការធ្វើដំណើរបានចម្ងាយកាន់តែឆ្ងាយឡើងៗ។ យោងទៅតាមសារព័ត៌មាន Bangkok Post នៅថ្ងៃទី២៧ ខែ កក្កដា ក្នុងឆ្នាំ ២០២៤នេះ បានរាយការណ៍ថា ចំនួននៃការកម្ម៉ង់យន្ដហោះឯកជននៅក្នុងតំបន់អាស៊ី មានការកើនឡើង គួរឱ្យកត់សម្គាល់។

ពីមុនមនុស្សត្រូវការ កង់ ម៉ូតូ ឬឡានដើម្បីធ្វើដំណើរ តែសព្វមនុស្សត្រូវការយន្ដហោះឯកជន។ លោកអ្នកប្រហែលជាមានចម្ងល់អាចជា៖ តើការផ្លាស់ប្ដូរនៃតម្រូវការនេះមានន័យយ៉ាងណាខ្លះ? តើយន្ដហោះមានតម្លៃថ្លៃប៉ុណ្ណាទៅ? តើប្រភេទ និង ក្រុមហ៊ុនណាដែលផលិតនិងផ្គត់ផ្គងយន្ដហោះឯកជនទៅកាន់អ្នកមានគ្រាក់ៗនៅលើពិភពលោក? ហើយប្រសិនបើកំណើនយន្ដហោះឯកជនកើនឡើងដូចការប្រើប្រាស់រថយន្ដធម្មតា វាជាសញ្ញាល្អឬទេសម្រាប់ពិភពលោកទាំងមូល? ខាងក្រោមនេះយើងនឹងបង្ហាញពីដំណើរដើមទងនៃប្រធានបទនេះ។

1. ប្រវត្តិនៃការកើតយន្ដហោះ

មុននឹងបង្កើតបានជាយន្ដហោះដូចសព្វថ្ងៃនេះ គំនិតនៃការបង្កើតយន្ដហោះគឺបានកើតឡើងតាំងពីសម័យក្រិកបុរាណ ក្នុងឆ្នាំ៤០០ មុនគ្រិស្ដសករាជ ដែលអ្នកផលិតជាច្រើនបានស្លាប់បាត់បង់ជីវិតជាបណ្ដាក់គ្នាកំឡុងពេលធ្វើតេស្តសាកល្បង យ៉ាងណាមិញរហូតដល់ដើមសតវត្សទី២០ទើបយន្ដហោះលេចចេញជារូបរាងបានដូចសព្វថ្ងៃនេះ។ សូមរំឭកអ្នកអានបន្ដិចថា តាមពិតទៅគឺសហស្ថាបនិកយន្ដហោះដំបូងដែលទទួលបានជោគជ័យមុនគេនៅលើពិភពលោកនោះគឺជាបងប្អូនត្រកូល រ៉ាយត៍ ឬ Wright ដែលបានទទួលជោគជ័យក្នុងការធ្វើតេស្ដសាកល្បងដ៏គ្រោះថ្នាក់បំផុត។ បងប្អូនទាំងពីរនេះគឺ លោកវីលបឺរ រ៉ាយត៍ (Wilbur Wright) និង លោកអូរវីល រ៉ាយត៍ (Orville Wright) ហើយពួកគេជាពលរដ្ឋដើមកំណើតនិងសញ្ជាតិអាមេរិក។ បងប្អូនប្រុសទាំងពីរនេះបានអភិវឌ្ឍយន្ដហោះរបស់ពួកគេជាបន្ដបន្ទាប់ដើម្បីទទួលបានប៉ាតង់ និង កិច្ចសន្យាសម្រាប់ផលិតម៉ាស៊ីនយន្តហោះរបស់ពួកគេ រហូតដល់ឆ្នាំ​​ ១៩០៨ ពួកគេបានធ្វើដំណើរទៅកាន់ប្រទេសបារាំង ដែលវាជាការហោះហើរជាសាធារណៈលើកដំបូងរបស់ពួកគេ ដោយបង្កឱ្យមានការភ្ញាក់ផ្អើលជាខ្លាំងដល់ពិភពលោក។ បន្ថែមពីលើនេះ ឆ្នាំ ១៩០៩ ទីភ្នាក់ងាររបស់កងទ័ពសហរដ្ឋអាមេរិកបានទិញ​យន្ដ​ហោះរបស់ពួកគេ។ បងប្អូនបង្កើតទាំងពីរនេះបានបង្កើតក្រុមហ៊ុន Wright ដើម្បីផលិត និងលក់យន្ដហោះរបស់ពួកគេតាំងពីពេលនោះមក។

ចំណាំ៖ ការហោះហើរដោយជោគជ័យរបស់យន្ដហោះនៃមនុស្សជាតិគឺក្នុងថ្ងៃទី១៧ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩០៣ហើយជាថ្ងៃដែលមនុស្សជាតិបានបង្កើតនៅគ្រឿងចក្រថ្មីដើម្បីសម្រួលដល់ការធ្វើដំណើរលើអាកាសផងដែរ។ យន្ដហោះប្រវត្ដិសាស្ដ្រនៅឆ្នាំ ១៩០៣ របស់បងប្អូនប្រុស Wright ត្រូវបានដាក់បង្ហាញជាអចិន្ត្រៃយ៍នៅ​សារមន្ទីរ​អាកាស និងអវកាសជាតិក្នុងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនឌីស៊ី សហរដ្ឋអាមេរិក។

2. តម្រូវការ និង ទីផ្សារនៃការនាំចេញនាំចូលយន្ដហោះ

រាល់ការធ្វើដំណើរពីប្រទេសមួយទៅប្រទេសមួយ ឬពីតំបន់មួយទៅតំបន់មួយ មនុស្សតែងតែនឹកដល់មធ្យោបាយធ្វើដំណើរតាមអាកាសដំបូងគេ។ យន្ដហោះបានដើរតួនាទីជាមធ្យោបាយក្នុងការដឹកជញ្ជូនមនុស្សនៅទូទាំងពិភពលោក។ ការជិះយន្ដហោះជាមធ្យោបាយពេញនិយម ហើយចំពោះអ្នកដំណើរនឹងទទួលបាននូវសេវាកម្មទាន់ចិត្ត ចំណេញពេលវេលា និង ផាសុកភាពផងដែរ។ យ៉ាងណាមិញ ក្នុងឆ្នាំ២០២៤នេះ បានឱ្យដឹងថានៅជុំវិញពិភពលោកមានជើងហោះហើរសរុបចំនួន ៣៤,៤ លាន (តួរលេខដោយឧស្សាហកម្មអាកាសចរណ៍ពិភពលោក)។ ដោយសារតែសារៈសំខាន់និងតម្រូវការនៃការធ្វើដំណើរតាមរយៈយន្ដហោះ ទើបការចរាចរណ៍និងការផ្គត់ផ្គងយន្ដហោះកាន់តែមានការរីកដុះដាលខ្លាំង ពិសេសប្រទេសមហាអំណាច និង ប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍។

យើងសូមបង្ហាញពីទិន្ន័យនៃការជាវយន្ដហោះដែរចេញផ្សាយដោយ  សមាគមន៍ក្រុមហ៊ុនអាកាសចរណ៍ដែលក្នុងទិន្នន័យឧស្សាហកម្មឆ្នាំ២០២១បង្ហាញថា យន្តហោះទាំងអស់ទាំង យន្តហោះអាកាសចរណ៍ទូទៅ (General Aviation-GA) និង យន្តហោះអាជីវកម្ម  បានឃើញការកើនឡើងនៃការលក់ដោយជាធម្មតាសហរដ្ឋអាមេរិកលក់យន្ដហោះសរុបក្នុងគឺទទួលបានទឹកប្រាក់ខ្ទង់២៥,២ពាន់លានដុល្លារ ​(យន្ដហោះធម្មតា​ទទួលបានទឹកប្រាក់ចំនួន ២១,៦ពាន់លានដុល្លារ និង ឧទ្ធម្ភាគចក្រក្នុងទឹកប្រាក់ចំនួន៣,៧ពាន់លានដុល្លារ) គួរបញ្ជាក់ផងដែរថាចំពោះឆ្នាំ២០២២គឺបានកើនតម្លៃបន្ថែម១០,២% ធ្វើឱ្យការនាំចេញគឺកាន់តែខ្ពស់ផងដែរ។ យោងតាមភ្នាក់ងារដឹកជញ្ជូន និង ចេញវិក្ក័យបត្ររាយការណ៍ពីការចែកចាយយន្តហោះរបស់ GAMA​ ៖ ប្រភេទយន្ដហោះ Piston គឺលក់ដាច់ចំនួន ១៣៣៩គ្រឿង, យន្តហោះប្រភេទ Turboprop លក់ចេញចំនួន២២៧គ្រឿង, យន្ដហោះប្រភេទអាជីវកម្មមានចំនួន៧១០គ្រឿង។ ហើយលោក Brian Foley អ្នកវិភាគអាកាសចរណ៍បានព្យាករថា២០២៤យន្ដហោះ៩០០គ្រឿងនឹងបានលក់ចេញអស់បន្ថែមទៀត។

• ចរាចរណ៍យន្ដហោះនៅក្នុងពិភពលោក

សូមបង្វែរចំណាប់អារម្មណ៍ថាកំពូលប្រទេសទាំងប្រាំដែលផ្គត់ផ្គង់យន្ដហោះនោះគឺ សហរដ្ឋអាមេរិក​ ១០២,៨ពាន់លានដុល្លារ (៤១,២%), បារាំង​ ចំនួន ៣២,៨ ពាន់លានដុល្លារ (១៣,២%), អាល្លឺម៉ង់ចំនួន ២៩,២ ពាន់លានដុល្លារ (១១,៧%), ចក្រភពអង់គ្លេស ចំនួន ១៣,២ ពាន់លានដុល្លារ (៥,៣%) និង កាណាដា១០,១ ពាន់លានដុល្លារ (៤,១%) ជាប្រទេសផលិតយន្ដហោះហើយបានគ្រប់ដណ្ដប់ប្រហែល ៧៥,៥%  នៃការផលិត និងលក់គ្រឿងបន្លាស់យន្ដហោះ(របាយការណ៍ឆ្នាំ២០២២)។ ម្យ៉ាងវិញទៀតអាមេរិកខាងជើងរក្សាបាននូវការឈរជើងជាអ្នកនាំចេញយន្តហោះ ប្រភេទ Piston និង Turboprop រួមជាមួយយន្ដហោះប្រភេទអាជីវកម្មក្នុងពិភពលោក។ ចំណែកឯអាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិក ឈរនូវលំដាប់លេខពីរដែលផ្ដល់ការនាំចេញនូវប្រភេទយន្ដហោះ Piston។ រីឯអាមេរិកឡាទីនជាលំដាប់លេខពីរខាងនាំចេញប្រភេទយន្ដហោះ  Turboprop និង នៅទ្វីបអឺរ៉ុបនាំចេញនូវប្រភេទយន្ដហោះអាជីវកម្មខ្នាតតូច។

សម្រាប់ប្រទេសចិន កាលពីជាង ១០ឆ្នាំមុនគឺជាប្រទេសដែលមានតម្រូវការយន្តហោះឯកជនច្រើនជាងគេក្នុងតំបន់ដោយសារសេដ្ឋកិច្ចរីកចម្រើនខ្លាំង ហើយក៏សម្បូរទៅដោយអ្នកជំនួញដែលត្រូវការយន្ដហោះទៅបំពេញបេសកម្មនៅប្រទេសនានា។ ក៏ប៉ុន្ដែពេលនេះ ចិនខុសពីមុនតែម្ដង ចិនបានក្លាយជាប្រទេសដែលមានការអភិវឌ្ឍន៍ និង ដាក់លក់នៅយន្ដហោះទៅឱ្យក្រុមហ៊ុននានាជាពិសេសក្រុមហ៊ុននៅក្នុងស្រុកដូចជាក្រុមហ៊ុន​អាកាសចរណ៍​ចិន China Eastern សម្រាប់​យន្តហោះធុន​​ C៩១៩ ដែលក្លាយជាដៃគូ​ប្រជែង​ជាមួយ​នឹង​យន្តហោះ​ដឹក​អ្នក​ដំណើរ​របស់​ក្រុមហ៊ុន​អ៊ែរប៊ឺស A៣២០ និង​ប៊ូអ៊ីង ៧៣៧Maxទៅទៀត។ យោងតាមការអះអាងរបស់ក្រុមហ៊ុន​អ្នក​ផលិត​យន្តហោះ Comac បាន​ប្រកាស​ ក្នុង​ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ ថាចិនទទួល​ការ​បញ្ជា​ទិញ C៩១៩ ​មានរហូតដល់ចំនួន​៣០០​គ្រឿងឯណោះ។

3. ប្រភេទយន្ដហោះឯកជនដែលប្រើប្រាស់ច្រើនជាងគេ

ក្រុមហ៊ុនលក់យន្តហោះបារាំង Dassault Aviationជាក្រុមហ៊ុនផលិតនិងផ្គត់ផ្គង់យន្ដហោះនៅលើពិភពលោកបានបង្ហាញអំពីកំណើនយន្តហោះឯកជន(Private Jet )ថា មានការកើនឡើង ដោយសារក្រុមហ៊ុនជាច្រើនធ្វើអាជីវកម្មនៅបរទេសដែលធ្វើឱ្យពួកគេត្រូវការមធ្យោបាយដែលរហ័ស និង ចំណេញពេលវេលា។ អនុប្រធានប្រតិបត្តិនៃក្រុមហ៊ុនលក់យន្តហោះ លោក Carlos Brana​ អះអាងថាការកើនឡើងនៃទីផ្សារយន្តហោះឯកជនអាស្រ័យលើកំណើនសេដ្ឋកិច្ចក្នុងស្រុក ប៉ុន្តែចំពោះប្រទេសខ្លះមានចំនួនយន្តហោះឯកជនតិចតួចស្រាប់ ទើបធ្វើឱ្យភាគរយនៃទីផ្សារយន្តហោះឯកជនមានការកើនឡើនច្រើនជាងផលិតផលសរុបក្នុងស្រុករបស់ប្រទេសទាំងនោះ​។

លក្ខណៈពិសេសនៃយន្តហោះឯកជនគឺអាចសម្រួលដល់ការធ្វើដំណើរសម្រាប់អ្នកមានភារកិច្ចអាជីវកម្មនៅបរទេសបានច្រើន និងអាចហោះទៅកាន់គ្រប់អាកាសយានដ្ឋាននានាបានដោយមានភាពបត់បែន និងមិនត្រូវចាំបាច់រង់ចាំជើងហោះហើរ។ ខាងក្រោមនេះជាប្រភេទយន្ដដែលទទួលបានការប្រើប្រាស់ច្រើនពីសំណាក់អភិជននិងមហាសេដ្ឋី៖ United States of America Air Force One មានតម្លៃ ៦៦០ លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក, Airbus A340-300 មានតម្លៃ 400 លានដុល្លារ ជាកម្មសិទ្ធិរបស់ មហាសេដ្ឋីរុស្ស៊ី Alisher Usmanov, យន្តហោះ ប៊ូអ៊ីង (Boeing) 747-8 VIP មានតម្លៃ 367 លានដុល្លារជាកម្មសិទ្ធិរបស់មហាសេដ្ឋីហុងកុង និងជាមហាសេដ្ឋីអចលនទ្រព្យ Joseph Lau, យន្តហោះ ប៊ូអ៊ីង ៧៤៧-៤៣០ មានតម្លៃ ២៣០ លានដុល្លារ  ជាកម្មសិទ្ធិរបស់ស្ដេចស៊ុលតង់នៃប្រទេសប្រ៊ុយណេ។

ផ្ទុយទៅវិញ ដោយសារខាងលើជាប្រភេទយន្ដហោះដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់មហាសេដ្ឋី ចំណែកឯខាងក្រោមនេះសូមបង្ហាញប្រភេទយន្ដហោះឯកជនដែលលក់ដាច់ក្នុងឆ្នាំ ២០២២ ៖ Dassault 2000LXS/900LX/7X/8X បានលក់អស់ចំនួន៣២គ្រឿង, Citation M2 បានលក់អស់៣៥គ្រឿង, Embraer Phenom 300E លក់អស់៤២គ្រឿង, Bombardier Challenger លក់អស់៥០គ្រឿង,​ Cirrus Vision Jet លក់អស់៩០គ្រឿង និង Gulfstream 500/550/600/650/650ER លក់អស់៩៦គ្រឿង។ ចំពោះយន្ដហោះប្រភេទ Gulfstream 650 ត្រូវបានរចនាដើម្បីដឹកអ្នកដំណើរចន្លោះពី11 ទៅ 18 នាក់វាត្រូវបានដាក់លក់ដំបូងឆ្នាំ២០០៨ ។ យន្តហោះ Gulfstreamនេះ បានក្លាយជាយន្តហោះដែលលក់ដាច់បំផុត ដោយសារល្បឿនកំពូលរបស់វា Mach 0.925 អមដោយ រយៈចម្ងាយឆ្ងាយ 7,000 ម៉ាយក្នុងការហោះហើរមួយលើក។ យន្ដហោះនេះមានតម្លៃសមរម្យគឺចន្លោះពី ២២ លានទៅ​ ៣០លានដុល្លារអាមេរិកសម្រាប់ម៉ូឌែលចុងក្រោយ។

លោក Carlos Brana ជាអនុប្រធានប្រតិបត្តិនៃក្រុមហ៊ុនលក់យន្តហោះ Dassault Aviation  បានលើកឡើងពីប្រភេទយន្ដហោះនៅតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកដែលមានយន្តហោះឯកជនប្រភេទ Falcon ប្រមាណជា១០០​ គ្រឿង ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន។ ក្នុងនោះ ចិនមានទីផ្សារធំជាងគេ ដែលមាន ២២គ្រឿង។ ជាមួយគ្នានេះ ម៉ាឡេស៊ីមានយន្តហោះ Falcon ច្រើនជាងគេក្នុងតំបន់អាស៊ី​អា​គ្នេ​យ៍ គឺ ៨​ គ្រឿង។ ចំណែកថៃមានចំនួន ៤​គ្រឿង។ តាមរបាយការណ៍ Asian Sky 2023 យន្តហោះឯកជននៅថៃកើនឡើងទៅដល់ ៤០គ្រឿងក្នុងរយៈពេល ៣ ឆ្នាំជាប់ៗគ្នា ​ ដោយកើនពី៣០គ្រឿង។

4. ប្រសិនបើកំណើនយន្ដហោះឯកជនកើនឡើងខ្លាំងដូចការប្រើប្រាស់ឡានម៉ូតូនោះ តើវាជាសញ្ញាល្អឬយ៉ាងណា?

យើងអាចព្យាករបានថា ៥០ឆ្នាំទៅមុនទៀតកំណើនយន្ដហោះឯកជននឹងកើនឡើងខ្លាំងជាពិសេសនៅប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍ព្រោះការធ្វើពាណិជ្ជកម្មឆ្លងប្រទេសគឺកាន់តែសម្បូរ។ ការប្រើប្រាស់យន្ដហោះកាន់តែច្រើនវាជាសញ្ញាវិជ្ជមានផង និង អវិជ្ជមានផង។

ចំពោះចំណុចជាវិជ្ជមាននោះគឺបុគ្គលម្នាក់ៗអាចធ្វើដំណើរដោយសេរី និងដោយផ្ទាល់ទៅកាន់គោលដៅរបស់ពួកគេដោយមិនពឹងផ្អែកលើកាលវិភាគហោះហើរពាណិជ្ជកម្ម។ នេះអាចជាអត្ថប្រយោជន៍ជាពិសេសសម្រាប់ការទៅដល់តំបន់ដាច់ស្រយាល ឬដោះស្រាយតម្រូវការធ្វើដំណើរបន្ទាន់។ បន្ថែមពីនេះ វាក៏អាចជាឱកាសសេដ្ឋកិច្ចផងដែរ ដោយសារតម្រូវការសេវាកម្មអាកាសចរណ៍ឯកជន រួមទាំងការថែទាំ ការជួសជុល និងការបណ្តុះបណ្តាលអាកាសចរណ៍ អាចបង្កើតការងារថ្មី និងឱកាសសេដ្ឋកិច្ច។ ម្យ៉ាងទៀតយន្តហោះឯកជនអាចត្រូវបានប្រើសម្រាប់ការជម្លៀសផ្នែកវេជ្ជសាស្រ្តសង្គ្រោះបន្ទាន់ ការឆ្លើយតបគ្រោះមហន្តរាយ ឬតម្រូវការបន្ទាន់ផ្សេងទៀតដែលត្រូវការការដឹកជញ្ជូនលឿន។​

យើងបានដឹងពីចំណុចវិជ្ជមាននៃយន្ដហោះឯកជនហើយ បន្ដមកទៀតយើងលើកយកនូវចំណុចគួរពិចារណាចំពោះផលប៉ះពាល់នៃយន្ដហោះ។ យន្ដហោះមានការប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថានដោយសារ ជាមួយនឹងយន្តហោះកាន់តែច្រើននៅលើអាកាស ការកើនឡើងនៃការប្រើប្រាស់ប្រេងឥន្ធនៈ និងការបំភាយឧស្ម័នអាចជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងទៅលើការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ និងគុណភាពខ្យល់ដែលកម្រិតនៃការបំពុលកាន់តែខ្លាំង។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះវាបង្កការបំពុលដោយសំឡេងព្រោះ ការកើនឡើងនៃចរាចរណ៍ផ្លូវអាកាសអាចនាំឱ្យមានការបំពុលដោយសំឡេងកាន់តែច្រើន ដែលប៉ះពាល់ដល់សុខមាលភាពរបស់មនុស្សដែលរស់នៅក្បែរព្រលានយន្តហោះ ឬផ្លូវហោះហើរ។ មួយវិញទៀត ការគ្រប់គ្រងយន្តហោះឯកជនមួយចំនួនធំនឹងតម្រូវឱ្យមានការពង្រីកដ៏សំខាន់នៃហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធគ្រប់គ្រងចរាចរណ៍ផ្លូវអាកាស ច្បាប់ និងបុគ្គលិក ដែលបង្កើនភាពស្មុគស្មាញ និងសក្តានុពលសម្រាប់បញ្ហាសុវត្ថិភាព ព្រោះយន្តហោះកាន់តែច្រើននៅលើអាកាសអាចបង្កើនហានិភ័យនៃគ្រោះថ្នាក់ និងការប៉ះទង្គិចដែលទាមទារឱ្យមានការប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់ ហើយទាមទារឱ្យមានការធានាថាអ្នកបើកយន្តហោះទាំងអស់ត្រូវបានបណ្តុះបណ្តាលយ៉ាងស្ទាត់ជំនាញ និងគោរពតាមច្បាប់ស្ដីពីសុវត្ថិភាដែលបានដាក់ចេញដោយអន្ដរជាតិ និងថ្នាក់ជាតិ។។

ប្រព័ន្ធកូតាការងារ​ (Quota System) នៃប្រទេសបង់ក្លាដេសជាការអនុវត្តមួយក្នុងជួររាជរដ្ឋាភិបាល​ក្នុងការជ្រើសរើស ឬការចាត់តាំងមន្ត្រីមកបម្រើការងាររបស់រដ្ឋ។ ប្រព័ន្ធកូតានេះត្រូវបានបង្កើតឡើងតាំងពីអំឡុងឆ្នាំ១៩៧២ បន្ទាប់ពីប្រទេសបង់ក្លាដេសទទួលបានជ័យជម្នះក្នុងសង្គ្រាមទាមទារឯករាជ្យពីប្រទេសប៉ាគីស្ថាន ដែលប្រព័ន្ធកូតាការងារ ជាការសន្យាមួយក្នុងចំណោមគោលនយោបាយផ្សេងៗទៀតដោយមេដឹកនាំលោក​ Sheikh Mujibur Rahman បានធានាជាមួយអ្នកដែលបានតស៊ូក្នុងសង្គ្រាមទាមទារឯករាជ្យថា នឹងផ្តល់ផលប្រយោជន៍ យុត្តិធម៌ជូនដល់បុគ្គលដែលបានចូលរួមជួយក្នុងសង្គ្រាមទាមទារឯករាជ្យ ដែលត្រូវបានស្គាល់ថា Independence War Veterans ឬ​ Freedom Fighters រួមទាំងកូនរបស់ពួកគេ ដើម្បីតបស្នងចំពោះការលះបង់តស៊ូប្រយុទ្ធដើម្បីឯករាជ្យនៃប្រទេសជាតិទាំងមូល។​ ប្រព័ន្ធកូតាការងារ ត្រូវបានកែប្រែជាច្រើនលើកជាច្រើនសារ មុនពេលត្រូវបានលុបចោលម្តងដោយរដ្ឋាភិបាល និងនៅពេលថ្មីៗត្រូវបានសម្រេច​ និងកំណត់សារជាថ្មីដោយតុលាការកំពូល ( Supreme Court )។

I. ប្រព័ន្ធកូតាការងារ

ដំបូងឡើយនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧២ ប្រព័ន្ធកូតាការងារនេះត្រូវបានបង្កើត និងឱ្យឈ្មោះថា ប្រព័ន្ធកូតាការងារសម្រាប់សេវាសាធារណៈថ្មីនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតបង់ក្លាដេស (Quota System for the New Bangladesh Civil Service) ដោយការងារសាធារណៈ ៣០% សម្រាប់ Freedom Fighters ១០% សម្រាប់ស្ត្រីដែលបានរងគ្រោះក្នុងសង្គ្រាម ៤០% សម្រាប់បេក្ខជនក្នុងស្រុកនីមួយៗ និងសល់២០%​ទៀតត្រូវបានជ្រើសរើសដោយការប្រឡងប្រជែង។ ក្រោយមកភាគរយទាំងនោះមានការកែប្រែឡើងចុះ លើកលែងតែតួលេខភាគរយសម្រាប់ Freedom Fighters មិនមានការកែប្រែនោះទេ ពោលគឺនៅតែរក្សា៣០%នៃមុខងារសាធារណៈសម្រាប់ Freedom Fighters។​ មិនតែប៉ុណ្ណោះប្រព័ន្ធកូតាការងារសម្រាប់ Freedom Fighters នេះបានផ្តល់ឱ្យដល់សាច់ញាតិរបស់ពួកគេបន្តទៀត ដោយបន្តផ្តល់ឱ្យកូនៗ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៩៧ និង​ផ្តល់ឱ្យចៅៗ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០១០។​ រហូតដល់ក្នុងឆ្នាំ២០១៨ ប្រព័ន្ធកូតាការងារនេះត្រូវបានលុបចោលតាមរយៈបទបញ្ជា​ បន្ទាប់ពីមានបាតុកម្មយ៉ាងសម្បើមពីសំណាក់មហាជនជាពិសេសសិស្សនិស្សិតទៅលើសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការរដ្ឋធានី–ខេត្ត ( High Court ) ស្តីពីការច្រានចោលការទាមទារឱ្យលុបចោលប្រព័ន្ធកូតាការងារ និងការប្រកាសជាសាធារណៈរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីអំពីការបន្តអនុវត្តប្រព័ន្ធកូតាការងារនេះបន្តទៀត។ ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពីនោះ ក្រុមគ្រួសាររបស់ Freedom Fighters មួយចំនួនបានដាក់ពាក្យបណ្តឹងឧទ្ធរណ៍ទៅកាន់តុលាការកំពូល (Supreme Court) ទាមទារ ការលុបចោល បទបញ្ជាទៅលើប្រព័ន្ធកូតាការងារសម្រាប់​ Freedom Fighters កាលពីឆ្នាំ ២០១៨​ នោះ។

II. បាតុកម្ម

នៅថ្ងៃទី០៨ ខែមីនា ឆ្នាំ២០១៨ High Court បានសម្រេចច្រានចោលការទាមទារការលុបចោលប្រព័ន្ធកូតាការងារ ចំណែកឯខាងនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោកស្រី Sheikh Hasina ដែលជាកូនស្រីរបស់លោកប្រធានាធិបតីចាស់ Sheikh Mujibur Rahman បានប្រកាសផងដែរថា រដ្ឋនឹងបន្តអនុវត្តប្រព័ន្ធកូតាការងារ។ ការប្រកាសនេះ បង្កឱ្យមានការមិនពេញចិត្ត និងមតិប្រឆាំងពីសំណាក់សាធារណៈជនជាពិសេសសិស្សនិស្សិត។​ ឆ្លើយតបទៅកាន់មតិរបស់មហាជននេះ នាយករដ្ឋមន្ត្រីបានសម្រេចលុបចោលប្រព័ន្ធកូតាការងារទាំងមូលចោលតាមរយៈបទបញ្ជា (Executive Order) ពោលគឺគ្រប់បុគ្គលដែលមានចែងក្នុងប្រព័ន្ធកូតានោះ​។ ការលុបចោលមួយនេះ មិនបានធ្វើឱ្យមហាជនស្ងប់ចិត្តនោះទេ ផ្ទុយទៅការរិះគន់នៅតែបន្តកើនឡើយ ព្រោះអ្វីដែលប្រជាជនចង់បានគឺ ការកែប្រែប្រព័ន្ធកូតាការងារ តែមិនមែនជាការលុបចោលទាំងស្រុងនោះទេ។​ ការជជែកវែកញែកនេះនៅតែបន្តអស់រយៈពេលប្រហែល២ឆ្នាំ និងរហូតដល់ឆ្នាំ២០២០ សេចក្តីសម្រេចរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីមួយត្រូវបានដាក់ឱ្យអនុវត្តជាផ្លូវការ។​ អំឡុងខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២៤កន្លងទៅនេះ បន្ទាប់ពី High Court បានទទួលពាក្យបណ្តឹងពីសំណាក់ភាគីសាច់ញាតិរបស់Freedom Fighters ក្នុងការប្រឆាំងទាមទារការលុបចោលសេចក្តីសម្រេចរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រីខាងលើ High Court បានចេញសេចក្តីសម្រេច ដោយឱ្យលុបចោលសេចក្តីសម្រេចរបស់នាយករដ្ឋមន្ត្រី និងអនុវត្តសារជាថ្មីនូវប្រព័ន្ធកូតាការងារចាស់។​ រាជរដ្ឋាភិបាលបានប្តឹងឧទ្ធរណ៍ទៅ Supreme Court ប៉ុន្តែជាមួយគ្នានោះបាតុកម្មយ៉ាងខ្លាំងក្លាពីសំណាក់មហាជនជាពិសេសសិស្សនិស្សិតបានចាប់ផ្តើមនៅដើមខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤កន្លងទៅនេះ ដោយប្រឆាំងទៅនឹងសេចក្តីសម្រេចរបស់ High Court ព្រមទាំងទាមទារឱ្យលុបចោល ប្រព័ន្ធកូតាការងារ ៣០% សម្រាប់ Freedom Fighters និងសាច់ញាតិនោះចោល។​

III. ​ការលាលែងពីតំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រី

បាតុកម្មកើតមានជាបន្តបន្ទាប់ និងកាន់តែខ្លាំងក្លា ដោយដំបូងបាតុកម្មបានប្រព្រឹត្តិដោយមិនមានការប្រើប្រាស់កម្លាំងបាយអ្វីនោះទេ ប៉ុន្តែថ្ងៃទី១៥​ ខែកក្កដា កងកម្លាំងសន្តិសុខ និងសមាជិករបស់ ChhatraLeague បានវាយប្រហារបាតុករបង្កឱ្យមានអំពើហិង្សា បន្ទាប់ពីនោះមកការប្រើប្រាស់កម្លាំងបាយ អំពើហិង្សាបានកើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់។​ តាមរយៈការប៉ាន់ស្មានរបស់ Human Rights Watch មានមនុស្សប្រហែល៣០០នាក់បានស្លាប់ រាប់ពាន់នាក់បានរងរបួស និងច្រើនជាង​ ១០​ ០០០នាក់ត្រូវបានឃុំខ្លួន។​បាតុករបានបន្តប្រឆាំងទៅលើប្រព័ន្ធកូតាការងារចំពោះ Freedom Fighters ខាងលើ មិនតែប៉ុណ្ណោះក៏មានការមិនពេញចិត្តទៅលើអំពើពុករលួយផ្សេងៗ និងការប្រព្រឹត្តិអំពើហិង្សាទៅលើបាតុករផងដែរ។

នៅថ្ងៃទី៤ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៤ បាតុករជាង ១០០​ ០០០នាក់ បានរួមគ្នាទាមទារ​ឱ្យលោកស្រី Sheikh Haina និងរដ្ឋមន្រ្តីរបស់លោកស្រី លាលែងពីដំណែង។​ មួយថ្ងៃបន្ទាប់​ ថ្ងៃទី៥ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៤ លោកស្រីនាយករដ្ឋមន្ត្រី Sheikh Haina បានប្រកាសលាលែងពីដំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតបង់ក្លាដេស។​