ក្នុងឆ្នាំ ២០២៤ នេះយោងតាមមូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ (IMF) បានព្យាករកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរុស្ស៊ីមានចំនួនកើនឡើងរហូតដល់៣,២ភាគរយនេះគឺការព្យាករណ៍ដោយផ្អែកលើកចំនួនផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប របស់ប្រទេស (GDP) តែបើយោងតាមការបង្ហាញរបស់អ្នកជំនាញសេដ្ឋកិច្ចរុស្សីផ្ទាល់ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបរបស់ប្រទេសនេះបានកើនឡើង ៥.៤ភាគរយនៅក្នុងលក្ខខណ្ឌជាក់ស្តែងធៀបនឹងឆ្នាំមុននៅក្នុងត្រីមាសទីមួយនៃឆ្នាំនេះ។ យ៉ាងណាមិញ ចំនួននេះវាមានភាពល្អប្រសើរជាងប្រទេសដូចជាអាមេរិក ដើលមានកំណើនតែ២,៨ភាគរយ ជប៉ុន ០,៩ភាគរយ ឬបារាំង ០,៧ភាគរយ ដោយគិតតែពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ២០២៤ បញ្ជាក់ដោយ IMF។

យើងដឹងកន្លងមកហើយថា ជម្លោះ​រុស្ស៊ី ​និង​អ៊ុយក្រែនបានអូសបន្លោយរហូតមកដល់ពីរឆ្នាំហើយ ដោយសារតែជម្លោះនេះរុស្ស៊ីបានទទួលរងនៅការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងច្រើនរូបភាពពីបណ្ដាលប្រទេសនានាដែលក្នុងនោះមានដូចជា សហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក។ យ៉ាងណាក៏ដោយទណ្ឌកម្មទាំងអស់នោះហាក់កាន់តែគ្មានន័យសម្រាប់រុស្ស៊ីបន្ដិចម្ដងៗ ហើយថែមទាំជំរុញឲ្យសេដ្ឋកិច្ចរុស្ស៊ីកាន់តែមានកំណើនថែមទៀត។ បន្ថែមពីលើនេះទៀត រុស្ស៊ីខឹតខំប្រើប្រាស់ធនធានធម្មជាតិដែលខ្លួនមានដើម្បីលក់ឲ្យប្រទេសដែលទទួលទិញទំនិញពីរុស្សីក្នុងតម្លៃថោកដូចជាលក់ទៅកាន់ប្រទេសចិន និង ឥណ្ឌាជាដើម។ ក្រៅពីការលក់ប្រេង លក់ឧស្ម័នធម្មជាតិ លក់មាស និង គ្រឿងអលង្ការប្រណិតៗ រុស្ស៊ីបានខិតខំរឹតចំណងមិត្តភាពកាន់តែល្អជាមួយប្រទេសជាច្រើននៅលើពិភពលោកបន្ថែមមួយកម្រិតទៀត។ បន្ដមកទៀត យើងមកដឹងពីដើមទង នៃការលូតលាក់លាស់រីកចម្រើនផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសរុស្ស៊ីក្នុងពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ២០២៤នេះ ក្នុងនោះនាងខ្ញុំនឹងរំលេចឲ្យបានឃើញអំពីរូបភាពទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចដែលEU និង អាមេរិកដាក់មកលើរុស្ស៊ី ហើយនឹងនិងអំពីការឆ្លើយតបរបស់រុស្ស៊ីទៅកាន់ទណ្ឌកម្មទាំងនោះ។

1. រូបភាពនៃទណ្ឌកម្មអន្តរជាតិមកលើរុស្ស៊ី

ប្រទេសដែលបានប្រកាសថាខ្លួនឯងថ្កោលទោសចំពោះរុស្ស៊ីក្នុងករណីរុស្ស៊ីបានឈ្លោនពានអ៊ុយក្រែន គឺប្រទេសក្នុងសហគមអឺរ៉ុប និង សហរដ្ឋអាមេរិក។ ប្រទេសទាំងនោះបានធ្វើពាហិការ មិនទិញឥវ៉ាន់គ្រប់ប្រភេទដែលនាំចូលពីរុស្សី ព្រោះពួកគេយល់ថា ការដែលទិញទំនិញពីរុស្ស៊ីគឺជាការគាំទ្រឲ្យរុស្ស៊ីកាន់តែបានដៃឈានពានអ៊ុយក្រែនបន្ដទៀត។ ម្យ៉ាងទៀត ការជ្រើសរើសដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចកិច្ចជាសកម្មភាពទណ្ឌកម្មដែលពេញនិយមបំផុត ដែលប្រទេសនានាតែនិយមប្រើព្រោះប្រទេសទាំងនោះគិតថា បើស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចធ្លាក់ចុះ នោះប្រទេសនោះនឹងឈប់ធ្វើសង្រ្គាមដោយខ្លួ​នឯងមិនខាន។ យើងសូមបង្ហាញអំពើរូបភាពនៃទណ្ឌកម្មដែលប្រទេសទាំងនោះធ្វើ ដើម្បីឲ្យអ្នកអានបានស្វែងយល់នឹងថ្លឹងថ្លែងទាំងអស់គ្នា។  ការដាក់ទណ្ឌកម្មនេះគឺមានបួនរូបភាពដូចជា៖

• ការហាមឃាត់ការលក់ផលិតផលបច្ចេកវិទ្យាឲ្យរុស្ស៊ី ក្នុងគោលបំណងកុំឲ្យរុស្សីប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាសម្រាប់ផលិតអាវុធថ្មីៗ និង ទំនើបផ្សេងៗប្រឆាំងអ៊ុយក្រែន
• ហាមឃាត់ការនាំចូល ប្រេងឥន្ទនៈ ឧស្ម័នធម្មជាតិ ធ្យូងថ្ម មាសនិងពេជ្រ ព្រមទាំងគ្រឿងអលង្ការប្រណិតពីរុស្ស៊ីចូលទឹកដីសហរដ្ឋអាមេរិក កាណាដា ជប៉ុន និង អឺរ៉ុប
• ហាមឃាត់រាល់ការហោះហើរមិនឲ្យចូលទឹកដីរុស្ស៊ី និង ចេញពីរុស្ស៊ីទៅប្រទេសនានា
• បង្កកនិងរឹបអូសទ្រព្យ​ ទូក ឬនាវារបស់អភិជន​ (oligarch)ធំៗ ព្រោះពួកគេសង្ស័យថាមានភាពជិតស្នឹតជាមួយរដ្ឋាភិបាលគ្រឹមឡាំង

ក្រៅពីការដាក់ទណ្ឌកម្មដោយរដ្ឋក្នុងនោះក៏មានក្រុមហ៊ុនអន្ដរជាតិល្បីៗបានចូលរួមក្នុងការដាក់ទណ្ឌកម្មដែល ក្នុងនោះមានដូចជា៖ Nike, Allianz, Shell, Alzeer AG, McDonald’s និង Starbuck Corp ជាដើម ដែលពួកគេដកឬបិទក្រុមហ៊ុនចេញពីរុស្សី និង មិនលក់ឲ្យអ្នកដែលមកពីប្រទេសរុស្ស៊ីឡើយ។

2. ការឆ្លើយតបរបស់រុស្ស៊ីទៅកាន់ទណ្ឌកម្មអន្ដរជាតិ

យើងក៏មិនភ្លេចផងដែលថា តាំងពីចាប់ផ្ដើមសង្រ្គាម និងរហូតមកថ្ងៃនេះ មានប្រទេសដែលបានទិញប្រេងឥន្ទនៈ នឹងអាវុធពីរុស្ស៊ីក្នុងទទួលបានតម្លៃថោកនោះ គឺប្រទេសចិន និង ឥណ្ឌា។ ហើយទោះបីជាអាមេរិក និង ប្រទសបច្ចេវិទ្យាទំនើបៗផ្សេងៗ ហាមផលិតផលបច្ចេកវិទ្យាខ្លួនមិនឲ្យចូលទិញដីរុស្ស៊ីក៏ដោយតែរុស្ស៊ីមានចិនដែលជាខ្នងបង្អែកដ៏រឹងមាំ ព្រោះចិនបានលក់ផ្គត់ផ្គង់នូវផលិតផលិតបច្ចេកវិទ្យាគ្រប់សព្វបែបយ៉ាងទៅឲ្យរុស្សីមានជាអាទិ៍គឺ បន្ទះឈីប និង គ្រឿងម៉ាស៊ីនជាដើម។ ចំណែកឯ ប្រទេសសហរដ្ឋអាមេរិក កាណាដា ន័រវេស ហូឡង់ ស្វីស បានដាក់ទណ្ឌកម្មមកកាន់រុស្ស៊ី ដោយមិនទទួលទិញទេ ប្រេងឥន្ទនៈ ឧស្ម័នធម្មជាតិ ធ្យូងថ្ម មាសនិងពេជ្ររបស់រុស្ស៊ី។ ពួកគេងាកទៅទិញប្រទេសនៅមជ្ឈឹមបូព៌ាជាដើមទោះផលិតផលទាំងនោះមានតម្លៃថ្លៃជាក៏ដោយ។ យ៉ាងណាមិញទណ្ឌកម្មនេះហាក់មានប្រសិទ្ធភាពតែដំបូងប៉ុណ្ណោះព្រោះយោងតាមការបញ្ជាក់ដោយ IMF ទណ្ឌកម្មនេះមានប្រសិទ្ធិភាពតែក្នុងឆ្នាំ២០២២ ដោយរុស្ស៊ីមានកំណើនសេដ្ឋកិច្ចថយក្រោយ២.១% គិតជាទឹកប្រាក់ក្នុងឆ្នាំ២០២២ ផលិតផលក្នុងស្រុកសរុបគឺ ២២៤០.៤២ ពាន់ពាន់លានដុល្លាររាយការណ៍ដោយធនាគារពិភពលោក។ ក្រោយមកនៅឆ្នាំ ២០២៣ និង ២០២៤ ទណ្ឌកម្មកាន់តែគ្មានប្រសិទ្ធិភាពខ្សោយដោយសារតែប្រទេសដែលប្រកាន់ក្ដែងៗថា មិនទិញ​ទំនិញពីរុស្ស៊ីបានចាប់ផ្ដើមងាកមកទិញក្នុងចំនួនច្រើនដដែល។

3. កត្តានៃការកើនឡើងសេដ្ឋកិច្ច

កំណត់សម្គាល់៖ សេដ្ឋកិច្ចរុស្សីរឹងមាំនោះគឺមានហេតុផលដូចជា៖

• រុស្សីជាប្រភពនៃការនាំចេញ អាវុធ,ឧស្ម័នធម្មជាតិ, ធ្យូងថ្ម, ប្រេង, របស់ប្រើប្រាស់ និង ម៉ាស៊ីន ហើយពេលដែលទណ្ឌកម្មកើនឡើងអ្នកជំនួញរុស្សីបានត្រឡប់ចូលស្រុកវិញ
• ប្រទេសអឺរ៉ុបលក់ទំនិញមកកាន់រស្ស៊ី
• គ្រឹះនៃសេដ្ឋកិច្ចរុស្ស៊ីមានភាពរឹងមាំខ្លាំងជាងការរំពឹងទុករបស់សហភាពអឺរ៉ុប និង សហរដ្ឋអាមេរិក
• រុស្ស៊ីអាចនាំទំនិញដូចជាអាវុធទៅប្រទេសភាគខាងលិចបានដូចជាទៅហ្សកហ្ស៊ី បេឡារុសនិងកាហ្សាក់ស្តង់ អឺរ៉ង់ ជាដើម
• ចិនជាអ្នកជំនួសតំណែងEUលក់ឲ្យរុស្សីនូវទំនិញដូចជា៖ វត្ថុធាតុដើមបច្ចេកវិទ្យា (hi-tech products)និង ស៊ីមីកុងឌុចទ័រ ហើយឥណ្ឌាជាអ្នកទិញប្រេងធំបំផុតរបស់រុស្ស៊ី។

ដូចយើងថាដឹងហើយថា រុស្ស៊ីមានភាពល្បីល្បាញណាស់ក្នុងការនាំចេញនូវទំនិញមូលដ្ឋានផ្សេងៗ ហើយដោយសារតែទំនិញនេះហើយដែលធ្វើឲ្យពិភពលោកត្រូវការការចាំចេញទំនិញពីរុស្ស៊ី ព្រោះសព្វថ្ងៃ តម្លៃប្រេងសាំងតែជាតម្រូវការចាំបាច់សម្រាប់មូលដ្ឋានក្នុងការធ្វើដំណើរគឺកាន់តែមានតម្លៃថ្លៃខ្លាំងរហូតដល់ប្រជាជនសឹងតែមិនអាចមានលទ្ធភាពទិញបាន ជាពិសេសសម្រាប់ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឈ និង ប្រទេសឧស្សាហកម្មគឺជះនូវផលិតអវិជ្ជមានច្រើន។ ដោយសារតែប្រទេសទាំងនោះមើលឃើញពីភាពលំបាករបស់ខ្លួនបែបនោះហើយទើបប្រទេសដែលធ្លាប់ធ្វើពាហិការមិនទិញទំនិញរុស្សីបានងាយមកទិញវិញនោះ ខ្ញុំនឹងបើកបង្ហាញថាតើប្រទេសណាដែលទិញច្រើនហើយទំនិញប្រភេទអ្វីខ្លះ?

ដោយយោងតាមIMFកត្តានៃការលូតលាស់នៃផលិតផលិតក្នុងស្រុករបស់រុស្សគឺមានបី៖

• ការ​រីក​ចម្រើន​នៃ​ការ​បញ្ជា​ទិញ​សព្វាវុធ៖ ​​ដោយរុស្ស៊ីបានចុះកុងត្រាជាមួយប្រទេសជុំវិញ ពិភពលោកក្នុងនោះសរុបជាទឹកប្រាក់ ៥៥ ពាន់លានដុល្លារមានប្រទេសដូចជាប្រទេសឥណ្ឌា ក្រុមប្រទេសCISនៅភាគលិចឬអាហ្វ្រិក , អាមេរិក និង ចិន។ នេះជាទិន្នន័យ (២០២៣)ដែលបង្ហាញអំពីការជាវអាវុធក្នុងនោះប្រទេសដែលទិញអាវុធជាអាទិ៍គឺ៖ អឺរ៉ង់ (៩៤% នៃសព្វាវុធសរុប),​ កាហ្សាក់ស្ថាន (៨៥% នៃសព្វាវុធសរុប), វៀតណាម (៧៤% នៃសព្វាវុធសរុប), ចិន ( ៧២% នៃសព្វាវុធសរុប), អាហ្សីរី ( ៦៥.៥% នៃសព្វាវុធសរុប), ឥណ្ឌា​ ( ៥៤% នៃសព្វាវុធសរុប)។
• ការកើននៃការលក់ប្រេងឆៅ ធ្យូងថ្ម និង ឧស្ម័នធម្មជាតិ៖ ប្រទសដែលទិញធ្យូងថ្មច្រើនគឺចិន ឥណ្ឌា តួកគី តៃវ៉ាន់។ ប្រទេសដែលទិញប្រេងឆៅច្រើនជាងគេគឺ ចិន ឥណ្ឌា ហុងគ្រី ស៊ុលវ៉ាគា។ ប្រទេសដែលទិញឧស្ម័នធម្មជាតិច្រើនគឺប្រទេសនៅអឺរ៉ុប(ស្វីស តួកគី អាល្លឺម៉ង ហូឡង់) ប្រទេសចិន និងជប៉ុន។ រីឯប្រទេសដែលទិញប្រេងឆ្អិន(ផលិតផលសម្រេច) គឺតួកគី ចិន សង្ហិបូរី ប្រេស៊ីល។ ខាងក្រោមនេះជាទន្និន័យឆ្នាំ២០២៤នេះ នៃការលក់ដោយក្រសួងថាមពលរបស់រុស្ស៊ី៖
• ត្រឹមខែមិនា ឆ្នាំ២០២៤ ប្រាក់ចំណូលនៃការនាំចេញ រាល់ខែ កើនឡើង ១%​ (៩.៤ លានអឺរ៉ូ/ថ្ងៃ)
• ប្រាក់ចំណូលប្រចាំខែពី ការប្រេងឆៅនៅសមុទ្រ កើន១៣% (២៨លានអឺរ៉ូ/ថ្ងៃ) កើនឡើង៩%​បើគិតពីទណ្ឌកម្មអន្ដរជាតិ
• ប្រាក់ចំណូលប្រចាំខែពីការលក់ឧស្ម័នធម្មជាតិរាវ កើន២%​(០.៧៥លានអឺរ៉ូ/ថ្ងៃ)
• ប្រាក់ចំណូលពីការបង្ហូរលក់តាមបំពង់ប្រេងគឺកើន ៨% ​(៥.៥លានអឺរ៉ូ/ថ្ងៃ)
• ទីផ្សារការងារមានភាពរឹងមាំ៖ ដែលបង្ហាញថាប្រាក់ឈ្នួលក៏កើនឡើង(​២០២៤)៖ ១,២៤៩,៩00 RUB ក្នុងមួយឆ្នាំ (= €១២,៧១0)។ សូមបញ្ជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលក្រឹមឡាំង បានបង្កើនប្រាក់ សម្រាប់យោធិនផងដែរ។ នេះ​គូរបញ្ចាក់ដោយអនុប្រធាននៃ មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិ។

4. ការយល់ឃើញរបស់ពូទីនចំពោះទណ្ឌកម្មអន្ដរជាតិ

សរុបមកសម្រាប់មេដឹកនាំរុស្ស៊ីផ្ទាល់មិនបានខ្លាច ឬញញើត ផិតភ័យ ចំពោះទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចដែលប្រទេសមហាអំណាចសហរដ្ឋអាមេរិក និង អឹរ៉ុបដាក់មកលើរុស្ស៊ីទេ ព្រោះរុស្ស៊ីមានភាពរឹងមាំង និង​មានគ្រឹះសេដ្ឋកិច្ឋខ្លាំង។ យ៉ាងណាមិញ លោកពូទីនបានលើកឡើង ក្នុង ខែ កុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៤ នេះដោយបង្ហាញពីការយល់ឃើញចំពោះទណ្ឌកម្មអន្ដរជាតិថា៖ “We have growth, and they have decline.” ឬ “ពួកយើងបានលូតលាស់ ហើយពួកគេបានធ្លាក់ចុះសេដ្ឋកិច្ចពួកគេទៅវិញ?”។ មួយវិញទៀតមុនបោះឆ្នោះក្នុង ២០២៤នេះក្នុងខែមីនា លោកបានសង្កត់ធ្ងន់ថា ៖សេដ្ឋកិច្ចបស់ប្រទេសរុស្ស៊ីកំពុងផ្លាស់ប្តូរយ៉ាងជោគជ័យពីទីផ្សារភាគខាងលិចនិងពង្រីកភាពជាដៃគូរដោយខ្លួនឯងទៅបណ្ដាប្រទេសត្រូវការរុស្សី ហើយបង្កើតទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្មថ្មីៗបន្ថែមជាមួយប្រទេសទាំងនោះ។ នេះបញ្ជាក់ថាទោះស្ថិតក្នុងសា្ថនភាពបែបណារុស្ស៊ីនឹងនៅតែខឹងខំបង្កើនសក្ដានុពលសេដ្ឋកិច្ច ហើយនឹងឆ្លើយតបយ៉ាងមានប្រសិទ្ធិភាពទៅនឹងទណ្ឌកម្មអន្ដរជាតិទាំងនោះ។

កីឡាអូឡាំពិក គឺជាព្រឹត្តិការណ៍កីឡាល្បីមួយនៅក្នុងពិភពលោកដែលបង្ហាញពីសាមគ្គីភាព និងការចូលរួមរបស់ប្រទេសទាំងអស់នៅក្នុងពិភពលោកដែលប្រព្រឹត្តក្នុងរយៈពេល៤ឆ្នាំម្តង។ ព្រឹត្តិការណ៍មួយនេះជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏ចំណាស់មួយដែលមានតាំងពីសម័យក្រិកបុរាណមកម្ល៉េះ។ ព្រឹត្តិការណ៍អូឡាំពិកជំនាន់ថ្មីបានចាប់ផ្តើមពីឆ្នាំ១៨៩៦ ដែលប្រារព្ធឡើងនៅទីក្រុងអាតែន ប្រទេសក្រិកដែលគេរាប់ថាជាព្រឹត្តិការណ៍អូឡាំពិកលើកទី១សំរាប់ទំព័រព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោកមួយនេះ។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៨៩៦ រហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះកីឡាអូឡាំពិកបានប្រព្រឹត្តចំនួន៣២លើករួចមកហើយ និងឈានដល់លោកទី៣៣នឹងប្រារព្ធនៅក្នុងទីក្រុងប៉ារីសសំរាប់ឆ្នាំ២០២៤នេះ។ នៅក្នុងការប្រារព្ធចំនួន៣២លើកនៃព្រឹត្តិការណ៍កីឡា៤ឆ្នាំម្តង បានហែលឆ្លងកាត់របត់នយោបាយពិភពលោក និងព្រឹត្តិការណ៍ជាច្រើនផងដែរដូចជាបរិបទសង្រ្គាមលោកលើកទាំងពីរ ដែលធ្វើឱ្យព្រឹត្តិការណ៍នេះប្រារព្ធចំនួន៣លើកគឺ ឆ្នាំ១៩១៦១៩៤០ និងឆ្នាំ១៩៤៤។ ក្នុងបរិបទសង្រ្គាមត្រជាក់វិញ មានជាអាទិ៍ភេវរកម្មក្នុងព្រឹត្តិការណ៍អូឡាំពិកទីក្រុងម៉ូនិកឆ្នាំ១៩៧២ ការធ្វើពហិការពីសំណាក់ប្រទេសលោកខាងលិចនៅកីឡាអូឡាំពិកទីក្រុងម៉ូស្គូឆ្នាំ១៩៨០និងពីសំណាក់ប្រទេសលោកខាងកើតជាពិសេសសូវៀតនៅឆ្នាំ១៩៨៤ ក្នុងទីក្រុងឡូអែនជឺលេសជាដើម។ ក្នុងបរិបទ២០២៤នេះ បរិបទនយោបាយនិងជម្លោះថ្មីៗបានកើតឡើងដូចជាជម្លោះរវាងរុស្ស៊ីនិងអ៊ុយក្រែន ជម្លោះនៅមជ្ឈឹមបូព៌ារវាងអ៊ីស្រាអែលនិងប៉ាឡេស្ទីនរួមទាំងអ៊ីរ៉ង់សុទ្ធតែជារឿងក្តៅគគុកនាពេលបច្ចុប្បន្ន។ ហើយវាក៏អាចជាការប៉ះពាល់និងកង្វល់ដល់សន្តិសុខនៃព្រឹត្តិការណ៍នេះផងដែរសំរាប់បារាំង។ តើបារាំងបានត្រៀមខ្លួននិងការពារសន្តិសុខនៃព្រឹត្តិការណ៍អូឡាំពិកបានកំរិតណា ដើម្បីបញ្ចៀសបញ្ហាអសន្តិសុខក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នេះ?

១.ជម្លោះអ៊ីស្រាអែលនិងប៉ាឡេស្ទីនធ្វើឱ្យនឹកឃើញភេវរកម្មក្នុងកីឡាអូឡាំពិក១៩៧២

          នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ ជម្លោះរវាងអ៊ីស្រាអែលនិងពួកហាម៉ាសប៉ាឡេស្ទីនបានធ្វើឱ្យមានការបំផ្លិចបំផ្លាញទាំងជីវិតមនុស្ស និងហេដ្ឋានរចនាសម័្ពន្ធក្នុងប្រទេសទាំងពីរផងដែរ។ សង្រ្គាមនេះគឺជាកង្វល់បញ្ហាពិភពលោក និងជាសង្រ្គាមដ៏រុំារ៉ៃមួយរវាងជាតិសាសន៍ទាំងពីរនេះ។បើនិយាយពីជម្លោះរវាងប្រទេសទាំងពីរ គេក៏បាននឹកឃើញដល់បញ្ហាសោកនាដកម្មដ៏ធំមួយ​ដល់ព្រឹត្តិការណ៍អូឡាំពិកដែរ គឺនៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍អូឡាំពិកលើកទី២០នៅទីក្រុងម៉ូនិកឆ្នាំ១៩៧២។ សោកនាដកម្មដែលធ្វើឱ្យពិភពលោកមានការនឹកស្មានមិនដល់នោះគឺ ជាអំពើភេរវកម្មរបស់ក្រុមខែកញ្ញាពណ៌ខ្មៅ(Black September) របស់ពួកប៉ាឡេស្ទីនចូលចាប់ជំរិតក្រុមគ្រូបង្វឹកនិងអត្តពលិកអ៊ីស្រាអែលនៅក្នុងភូមិកីឡាអូឡាំពិក។ ការចូលចាប់ជំរិតនេះគឺបានកើតឡើងនៅថ្ងៃទី៥ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៧២ នាពេលព្រលឹមកងកុម៉្មង់ដូររបស់ប៉ាឡេស្ទីនក្រុមខែកញ្ញាពណ៌ខ្មៅ(Black September) បានបន្លំខ្លួនដោយស្លៀកពាក់ជាកីឡាករចូលទៅក្នុងភូមិអូឡាំពិក។ នៅពេលដែលចូលបានដោយជោគជ័យ ហើយក្រុមនោះក៏បានធ្វើប្រតិបត្តិការដោយចាប់ជំរិតលើក្រុមកីឡាករនិងគ្រូបង្វឹកអ៊ីស្រាអែលចំនួន១១នាក់ និងបានសម្លាប់ចំណាប់ខ្មាំង២នាក់ដោយសារពួកគេបានតដៃនិងចង់រត់គេចពីពួកនេះ។ នៅពេលកើតហេតុភ្លាមៗ ប៉ូលីសអាឡឺម៉ង់បានឡោមព័ទ្ធនិងធ្វើប្រតិបត្តិការផែនការដើម្បីរំដោះចំណាប់ខ្មាំងអ៊ីស្រាអែល ហើយក៏បានធ្វើការចរចាជាមួយពួកភេរវករអស់ជាច្រើនម៉ោងនិងលក្ខខណ្ឌទាមទាររបស់ពួកគេ ជាពិសេសទាមទារឱ្យអ៊ីស្រាអែលដោះលែងអ្នកទោសប៉ាឡេស្ទីនចំនួន២៣០នាក់ដែលអ៊ីស្រាអែលបានចាប់ខ្លួនដាក់ពន្ធនាគារ។ បន្ទាប់ពីចរចាអស់ជាច្រើនម៉ោងមក រដ្ឋាភិបាលអាឡឺម៉ង់ខាងលិចបានសម្រេចបញ្ចូននូវឧទ្ធម្ភាគចក្រដឹកក្រុមភេរវករចេញពីភូមិអូឡាំពិកទៅកាន់ព្រលានយន្តហោះក្បែរទីក្រុងម៉ូនិក។​ ប៉ូលីសអាឡឺម៉ង់ក៏បានសម្រេចបើកការប្រយុទ្ធភ្លាមៗតែម្តងដើម្បីរំដោះចំណាប់ខ្មាំងនៅព្រលានយន្តហោះនោះផ្ទាល់តែម្តង។ ការវាយប្រហារបានធ្វើឱ្យប៉ូលីសអាឡឺម៉ង់ស្លាប់ម្នាក់ ចំណាប់ខ្មាំងទាំងអស់ និងក្រុមភេរវករចំនួន៥នាក់។ ព្រឹត្តិការណ៍ខាងលើនេះ បានធ្វើឱ្យអាឡឺម៉ង់បាក់មុខខ្លាំងមែនទែនចំពោះការរៀបចំព្រឹត្តិការណ៍អូឡាំពិកខាងលើនេះបន្ទាប់ពីចង់ស្តារមុខមាត់ខ្លួនពីអូឡាំពិក១៩៣៦ដែលលោកហ៊ីត្លែររៀបចំនិងមានការរឹតបន្តឹងខ្លាំងរហូតដល់ទាហានគ្រប់កន្លែង។ មួយវិញទៀត សំរាប់ការឆ្លើយតបរបស់អ៊ីស្រាអែលក៏បានធ្វើការឆ្លើយតបទៅពួកប៉ាឡេស្ទីនវិញដោយប្រតិបត្តិការ Wrath of God ដែលជាយុទ្ធនាការធ្វើឃាតដោយសម្ងាត់លើបុគ្គលសំខាន់ៗរបស់ប៉ាឡេស្ទីន ដើម្បីជាការសងសឹកផងដែរ។ ព្រឹត្តិការណ៍ខាងលើនេះក៏ជាមេរៀនមួយសំរាប់ប្រទេសបារាំងក្នុងពង្រឹងសន្តិសុខសំរាប់អូឡាំពិកឆ្នាំ២០២៤នេះ ដែលស្ថិតក្នុងបរិបទជម្លោះរវាងអ៊ីស្រាអែលនិងប៉ាឡេស្ទីនខ្លាំងដូចគ្នានេះឬក៏បរិបទនយោបាយសង្គ្រាមរវាងប្រទេសផ្សេងទៀតដែលមិនទាន់រលត់ ដើម្បីជៀសវាងកើតឡើងមានអំពើភេវរកម្មចាប់ជំរិតនិងការគំរាមកំហែងលើកីឡាករដូចទៅនឹងឆ្នាំ១៩៧២។

២.ការត្រៀមខ្លួននិងពង្រឹងសន្តិសុខរបស់បារាំងសំរាប់ព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោកនេះ

          នៅសល់រយៈពេលប្រមាណជាង២ខែទៀត ព្រឹត្តិការណ៍អូឡាំពិករដូវក្តៅលើកទី៣៣នឹងចាប់ផ្តើមនៅទីក្រុងប៉ារីស ប្រទេសបារាំង។ ព្រឹត្តិការណ៍នេះនឹងធ្វើពិធីបើកនៅថ្ងៃទី២៦ ខែកក្កដា រហូតដល់ពិធីបិទនៅថ្ងៃទី១១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២៤។ នៅក្នុងបរិបទថ្មីដែលពិភពលោកកំពុងជួបប្រទះនឹងសង្រ្គាមជាច្រើនដូចជារុស្ស៊ីនិងអ៊ុយក្រែន ជម្លោះអ៊ីស្រាអែលនិងប៉ាឡេស្ទីនរួមទាំងអ៊ីរ៉ង់ នឹងធ្វើឱ្យក្លាយជាកង្វល់សំរាប់បញ្ហាសន្តិសុខនៅព្រឹត្តិការណ៍នេះ។មួយវិញទៀត អ្វីដែលបារាំងនឹងត្រូវប្រឈមមុខជាមួយបញ្ហាសន្តិសុខនោះគឺគំរាមកំហែងដោយភេរវកម្ម ដែលតម្រូវឱ្យបារាំងត្រូវពង្រឹងខ្លួននិងធ្វើសមយុទ្ធហ្វឹកហាត់ជាច្រើនដូចជាការដាក់ដ្រូនការពារនិងប្រឆាំងភេរវកម្មជាដើម ដើម្បីការពារសុខសុវត្ថិភាពសំរាប់កម្មវិធីទាំងមូល។ ក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ខាងលើនេះ ទាំងបារាំងនិងគណៈកម្មាធិការអូឡាំពិកបានប្តេជ្ញាក្នុងការថែរក្សាសន្តិសុខនិងសណ្តាប់ធ្នាប់ព្រឹត្តិការណ៍នេះឱ្យបានល្អ និងដាក់ពង្រាយទាហានអបជាមួយប៉ូលីសច្រើនជាងព្រឹត្តិការណ៍អូឡាំពិកផ្សេងៗទៀតពីមុនមកផងដែរ។ បារាំងក៏នឹងប្រារព្ធការបើកកម្មវិធីព្រឹត្តិការណ៍នេះនៅលើដងទន្លេសែនផងដែរ ប៉ុន្តែក៏មានជម្រើសមួយផ្សេងទៀត សំរាប់ការបើកខាងលើនៅក្នុងពហុកីឡដ្ឋានជាតិបារាំងប្រសិនបើមានការគំរាមកំហែងនិងការបារម្ភពីអំពើភេរវកម្ម។ ទោះជាយ៉ាងណា អាជ្ញាធរបារាំងនៅតែចង់រៀបចំពិធីបើកដូចការដែលគ្រោងទុកនៅលើដងទន្លេសែន និងកាត់បន្ថយចំនួនមនុស្សចូលទស្សនាវិញ។ ជាមួយគ្នានេះផងដែរ ដើម្បីសុវត្ថិភាពទាំងមូលអាជ្ញាធរនឹងធ្វើការបិទផ្លូវចរាចរណ៍ទាំងស្រុងនៅក្នុងកម្មវិធី និងកំណត់មុខសញ្ញារបស់អ្នកចូលរួមតាមការបង្ហាញ QR កូដចេញចូល និងអត្តសញ្ញាណប័ណ្ណរបស់ខ្លួនផងដែរ។

សរុបមក ព្រឹត្តិការណ៍អូឡាំពិកឆ្នាំ២០២៤ នឹងក្លាយជាព្រឹត្តិការណ៍កីឡាមួយដែលគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ដែលស្ថិតនៅក្នុងបរិបទនយោបាយជម្លោះថ្មីៗរបស់ពិភពលោកនិងការគំរាមពីអំពើភេរវកម្ម។ ជម្លោះនៅមជ្ឈឹមបូព៌ារវាងអ៊ីស្រាអែលនិងហាម៉ាសប៉ាឡេស្ទីន បានធ្វើឱ្យពិភពលោកនឹកឃើញដល់កីឡាអូឡាំពិកឆ្នាំ១៩៧២ នៅអាឡឺម៉ង់ខាងកើតចំពោះការចាប់ខ្លួនក្រុមកីឡាករមកពីអ៊ីស្រាអែលធ្វើជាចំណាប់ខ្មាំងពីសំណាក់ពួកខែកញ្ញាពណ៌ខ្មៅ(Black September) ប៉ាឡេស្ទីនដែលធ្វើឱ្យមានសោកដនាកម្មក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោកនេះ។ នេះក៏ជាមេរៀនមួយសំរាប់បារាំងក្នុងការប្រុងប្រយ័ត្នក្នុងព្រឹត្តិការណ៏នេះ ព្រោះជម្លោះបច្ចុប្បន្នមិនមែនមានតែអ៊ីស្រាអែលនិងប៉ាឡេស្ទីនតែមួយទេ។ មួយវិញទៀត ការគំរាមកំហែងពីសំណាក់អំពើភេរវកម្មក៏នឹងក្លាយជាវប្រធានបទក្តៅមួយសំរាប់បារាំងក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នេះផងដែរ។ ប៉ុន្តែបារាំងក៏បានត្រៀមខ្លួននិងធ្វើសមយុទ្ធជាច្រើនសំរាប់ការពារសន្តិសុខ និងត្រៀមសម្ភារៈសំរាប់ការពារសន្តិសុខច្រើនផងដែរដូចជាដ្រូនប្រឆាំងអំពើភេរវកម្មជាដើម។

សាធារណៈរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យកុងហ្គោគឺជាប្រទេសស្ថិតនៅក្នុងទ្វីបអាហ្វ្រិកកណ្ដាល  ដែលមានទំហំស្មើនឹងអឹរ៉ុបខាងលិច។ កុងហ្គោគឺជាប្រទេសតែមួយគត់ក្នុងទ្វីបអាហ្វ្រិក ដែលគ្រប់ដណ្ដប់ទៅដោយធនធានធម្មជាតិដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ដែលសារធាតុរ៉ែដូចជា cobalt និងទង់ដែង សក្តានុពលវារីអគ្គីសនី ដីបង្កបង្កើនផល ជីវចម្រុះដ៏ធំសម្បើម និងព្រៃទឹកភ្លៀងធំជាងគេទីពីររបស់ពិភពលោក ដែលនេះបើយោងទៅតាមទិន្នន័យរបស់ធនាគារពិភពលោក។ ប៉ុន្តែធនធានធម្មជាតិទាំងអស់នោះបានផ្ដល់ប្រយោជន៍តិចតួចប៉ុណ្ណោះដល់ប្រជាជន ហើយធនធានធម្មជាតិទាំងអស់ពុំត្រូវបានប្រើប្រាស់ឱ្យមានប្រសិទ្ធភាពនិងត្រូវគោលដៅ ដើម្បីចូលរួមអភិវឌ្ឈសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសឱ្យមានភាពរីកចម្រើននោះឡើយ ផ្ទុយទៅវិញវាបានរួមចំណែករុញច្រានប្រទេសកុងហ្គោឱ្យធ្លាក់ទៅក្នុងអស្ថិរភាពដ៏រាំរ៉ៃ ដែលមានដូចជាវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ច វិបត្តិនយោបាយ និងវិបត្តិមនុស្សធម៌ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ។​តទ្ថភាពទាំងអស់នេះត្រូវបានគេឱ្យឈ្មោះថា  បណ្ដាសារធនធាន។ នៅក្នុងអត្ថបទនេះ យើងនឹងធ្វើការសិក្សាអំពីបណ្ដាសារធនធាននៅក្នុងប្រទេសកុងហ្គោ ដោយធ្វើការមើលស៊ីជម្រៅទៅលើមូលហេតុដែលនាំឱ្យកើតមានបណ្ដាសារធនធាន និងទំនាក់ទំនងរវាងធនធានធម្មជាតិ ទៅនឹងជម្លោះនិងសង្គ្រាមស៊ីវិលនៅប្រទេសកុងហ្គោ។

១. តើអ្វីទៅជាបណ្ដាសារធនធាន?

បណ្ដាសារធនធាន គឺសំដៅទៅលើបាតុភូត ឬស្ថានភាពរបស់ប្រទេសមួយចំនួនដែលសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិដូចជាប្រេង ឧស្ម័ន រ៉ែ និងធនធានធម្មជាតិផ្សេងទៀត តែបែជាជួបប្រទះនឹងកំណើនសេដ្ឋកិច្ចយឺត មានអំពើពុករលួយខ្ពស់ អស្ថិរភាពនយោបាយ និងភាពចលាចលក្នុងសង្គម បើប្រៀបធៀបទៅនឹងប្រទេសខ្លះទៀតដែលមានធនធានធម្មជាតិតិចជាង។  ទោះបីជាសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិក៏ដោយ ក៏ប្រទេសមួយចំនួនដែលកំពុងតែទទួលរងនូវបណ្ដាសារធនធាន តែងតែបរាជ័យក្នុងការប្រើប្រាស់ធនធានធនធានធម្មជាតិ នៅក្នុងការបម្រើឱ្យមានការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព ដើម្បីលើកកម្ពស់ស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេស និងឆ្លើយតបទៅនឹងតម្រូវការរួមរបស់ប្រជាពលរដ្ឋរបស់ពួកគេ។

២. មូលហេតុដែលនាំឱ្យកើតមានបណ្ដាសារធនធាននៅក្នុងប្រទេសកុងហ្គោ

មូលហេតុចម្បងដែលធ្វើឱ្យប្រទេសកុងហ្គោធ្លាក់ទៅក្នុងបណ្ដាសារធនធាននោះគឺ ការធ្លាក់ចូលទៅក្រោមអាណានិគមបរទេស និងវិបត្តិនយោបាយដែលបន្សល់ទុកពីសំណាក់អាណានិគម។ ប្រទេស​កុងហ្គោធ្លាប់ជារាជាណាចក្រដ៏ខ្លាំងក្លាមួយនៅក្នុងទ្វីបអាហ្វ្រិក ប៉ុន្តែនៅក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៦០០ រាជាណាចក្រដ៏ខ្លាំងក្លានេះបានបែកបាក់ទៅជារដ្ឋតូចៗដែលគ្របដណ្ដប់ទៅដោយសង្គ្រាមស៊ីវិល រហូតមកដល់អំឡុងឆ្នាំ១៨០០ ប្រទេសកុងហ្គោបានស្ថិតនៅក្រោមអាណានិគមប៊ែលហ្សិក។​ នៅពេលនោះ សេ្ដច Leopold ទី២របស់ប៊ែលហ្សិក មានការចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំងទៅលើ​​ការផ្គត់ផ្គង់ដំណាំកៅស៊ូនៅក្នុងព្រៃទឹកភ្លៀងដ៏ធំធេងរបស់ប្រទេសកុងហ្គោ ព្រមទាំងមានមហិច្ឆតានៅក្នុងការចាត់ទុកប្រទេសកុងហ្គោជា ទ្រព្យសម្បត្តិផ្ទាល់ខ្លួនរបស់់ទ្រង់​ ថែមទាំងបង្ខិតបង្ខំឱ្យបុរសកុងហ្គោធ្វើការប្រមូលផលកៅស៊ូទាំងអស់នោះ ផ្ដល់សម្បទានទៅដល់ក្រុមហ៊ុនឯកជនអ៊ឺរ៉ុបនៅក្នុងការទាញយកធនធានធម្មជាតិដើម្បីដឹកជញ្ជូនទៅអ៊ឺរ៉ុបក្រោមរូបភាពនៃការរំលោភបំពាន អំពើហិង្សាយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ សម្លាប់មេដឹកនាំកុលសម្ព័ន បំផ្លាញសង្គម និងប្រព័ន្ធអប់រំ និងទង្វើអសីលធម៌ជាច្រើនទៀត ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យស្ថានការណ៍ក្នុងស្រុករបស់កុងហ្គោកាន់តែធ្លាក់ដុនដាប។​​  ចាប់តាំងពីពេលនោះមក កុងហ្គោបានក្លាយទៅជាគោលដៅដ៏ទាក់ទាញរបស់លោកខាងលិចនៅក្នុងការទាញយករ៉ែ។ ក្នុងពេលដែលបដិវត្តិឧស្សាហកម្មចាប់ផ្ដើមផ្ទុះឡើងនៅអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក ការទាញយកធនធានរ៉ែនៅកុងហ្គោបានចាប់ផ្ដើមផ្ទុះឡើង ជាពិសេសពីសំណាក់សហរដ្ឋអាមេរិក។​ បន្ថែមពីលើនេះទៅទៀតក្នុងអំឡុងពេលសង្គ្រាមលោកលើកទីមួយនិងលើកទីពីរ សហរដ្ឋអាមេរិកបានទាញយកសារធាតុរ៉ែអ៊ុយរ៉ាញ៉ូម ពីកុងហ្គោដើម្បីបម្រើដល់ការផលិតអាវុធនិងគ្រាប់បែកនុយក្លេអ៊ែរ ដែលគ្រាប់បរិមាណូរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក​ ដែលត្រូវបានទម្លាក់នៅទីក្រុណាហ្គាសាគិ និងហ៊ីរ៉ូស៊ីម៉ារបស់ជប៉ុន ក៏ផ្សំឡើងពីសាធារតុអ៊ុយរ៉ាញ៉ូមដែលដឹកជញ្ជូនពីកុងហ្គោដែរ។  បើទោះបីជាកុងហ្គោបានរួចផុតពីការគ្រប់គ្រងរបស់ណានិគមក៏ដោយ ក៏វិបត្តិដែលបន្សល់ទុកដោយ ការរំលោភបំពានរបស់សេ្ដច Leopold ទី២ ដែលមានដូចជាអស្ថិរភាព រដ្ឋាភិបាលដ៏ទន់ខ្សោយ និងអវត្តមានរបស់ច្បាប់គ្រប់គ្រងប្រទេស កុងហ្គោបានក្លាយទៅជាគោលដៅសំខាន់ម្ដងទៀតនៅក្នុងការទាញយក ធនធាន cobalt ក្នុងអំឡុងពេលសង្គ្រាមត្រជាក់វិញ។

ម្យ៉ាងវិញទៀតដោយសារតែវិបត្តិដែលបន្សល់ទុកតាំងពីសម័យណានិគម វាបានបើកឱកាសឱ្យក្រុមមនុស្សមានអំណាចដែលគិតតែពីផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួន​ឡើងមកគ្រប់គ្រងប្រទេសតាមបែបផ្ដាច់ការដើម្បីទាញយកផលប្រយោជន៍ពីសំណាក់ធនធានធម្មជាតិដែលជាសម្បត្តិរបស់រដ្ឋ ដែលនោះគឺជាយុគចាប់ផ្ដើមនូវពុករលួយក្នុងប្រទេសនិងវិបត្តិនយោបាយដ៏រាំរ៉ៃ ដែលរុញច្រានកុងហ្គោឱ្យទទួលរងនូវបណ្ដាសារពីសំណាក់ធនធានរបស់ខ្លួន។

ភស្តុតាងដ៏ល្អបំផុតមួយដើម្បីសិក្សាឱ្យបានស៊ីជម្រៅអំពីអំពើពុករលួយនៅក្នុងប្រទេសកុងហ្គោ ដែលបណ្ដាលមកពីទាញយកធនធានធម្មជាតិនោះគឺអំឡុងពេលដឹកនាំរបស់ប្រធានាធិបតី Mobutu ។ ក្នុងអំឡុងពេលកាន់តំណែងជាប្រធានាធិបតី Mobutu លោកបានអនុម័តគោលនយោបាយប្រថុយប្រថានដែលនាំទៅរកអំពើពុករលួយ ដែលបណ្ដាលមកពីការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិមិនត្រឹមត្រូវ និងមានការកេងប្រវ័ញ្ចថវិការរបស់រដ្ឋចំនួនរាប់ពាន់លានដុល្លាដែលត្រូវបានទុកសម្រាប់ទ្រទ្រង់ការដំណើរការរបស់រដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងប្រទេសមួយនេះ។ ​​​ប្រធានាធិបតីរូបនេះបានផ្ដល់អំណាចទាំងស្រុងទៅដល់ក្រុមយោធានៅក្នុងការគ្រប់គ្រងដោយផ្ទាល់ទៅលើធានធានធម្មជាតិទាំងអស់ ដោយផ្អែកលើយុទ្ធសាស្រ្ត​ ”បែងចែក ​​​​​​​និងគ្រប់គ្រង” ”Devide and Rule” ។ តាមរយៈគោលនយោបាយនេះ វាបានធ្វើឱ្យសិទ្ធិអំណាចនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិ ត្រូវបានធ្លាក់ចូលទៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃរបស់យោធាទាំងស្រុង ហើយបណ្ដាលឱ្យមានការរត់គេចពន្ធ និងការជួញដូរធនធានធម្មជាតិខុសច្បាប់កើតឡើងពាសពេញផ្ទៃប្រទេស។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះ ខណៈពេលដែលលោកខាងលិចព្យាយាមគាំទ្រដល់ស្ថិរភាពរបស់ប្រទេសកុងហ្គោ មេដឹកនាំផ្តាច់ការលោក Mobutu បានធ្វើការបង្ហូរឈាមប្រទេសដោយធ្វើការកើបយកលុយចូលហោប៉ៅផ្ទាល់ខ្លួនចំនួនរាប់រយលានដុល្លា ហើយនៅទីបំផុត Mobutu បាននិរទេសខ្លួនដោយបន្សល់ទុកប្រទេសឱ្យធ្លាក់ទៅក្នុងភាពទន់ខ្សោយ និងពោពេញទៅដោយភាពចលាចល។

៣. ធនធានធម្មជាតិជាតួរអង្គដ៏សំខាន់នៅពីក្រោយជម្លោះ និងសង្រ្គាមស៊ីវិលក្នុងប្រទេសកុងហ្គោ

សិទ្ធិអំណាចនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិ និងការកេងប្រវ័ញ្ចយកធនធានធម្មជាតិដោយខុសច្បាប់គឺជាកត្តាជំរុញនៅពីក្រោយជម្លោះនិងសង្គ្រាមស៊ីវិលនៅក្នុងប្រទេសកុងហ្គោ។ ការគ្រប់គ្រងទីតាំងភូមិសាស្រ្ត និងការទាញយកពេជ្រ ក្នុងចំណោមធនធានរ៉ែផ្សេងទៀត គឺជាកត្តាចម្បងមួយដែលនាំឱ្យកើតមានអស្ថិរភាពផ្នែកនយោបាយ​ ដែលឈានទៅទៅដល់ជម្លោះនិងសង្គ្រាមស៊ីវិល។ បញ្ហានេះបណ្ដាលមកពីប្រាក់ចំណូលដែលបានមកពីការទាញយក និងជួញដូរធនធានរ៉ែខុសច្បាប់របស់ពួកឧទ្ទាម នៅក្នុងការផ្ដល់ហិរញ្ញប្បទានទ្រទ្រង់ដល់ការបះបោរបស់ពួកគេ ជាពិសេសតាមរយៈការផ្ដល់មធ្យោបាយទិញអាវុធ។ ពេជ្រ បានជំរុញមហ្ឆិតារបស់ពួកឧទ្ទាមនៅក្នុងការដណ្ដើមអំណាចដើម្បីគ្រប់គ្រងទីតាំងភូមិសាស្រ្តដែលសម្បូរទៅដោយពេជ្រ ដោយពួកគេបានធ្វើការរឹបអូស និងគ្រប់គ្រងអណ្តូងរ៉ែពេជ្រនៅក្នុងគោលបំណងទទួលបានអំណាច កម្លាំងពលកម្ម និងប្រាក់ ដើម្បីគាំទ្រដល់បេសកម្មនៅក្នុងការប្រយុទ្ធជាមួយក្រុមឧទ្ទាមដទៃទៀតជុំវិញការទាញយកធនធានធម្មជាតិនៅក្នុងប្រទេសកុងហ្គោ។

Columbite-Tantalite(Coltan) គឺជាតួអង្គសំខាន់មួយទៀតបន្ទាប់ពីពេជ្រ ហើយការគ្រប់គ្រងលើធនធានធម្មជាតិ ជាពិសេស Coltan ក៏មានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធទៅនឹងជម្លោះនៅក្នុងប្រទេសកុងហ្គោដែរ។  ដោយសារតែស្ថានភាពភូមិសាស្រ្តនៃធនធានរ៉ែនៅក្នុងប្រទេសផ្សេងទៀតដូចជាប្រទេសអូស្ត្រាលី និងកាណាដា ដែលប្រទេសទាំងអស់នោះក៏មានរ៉ែ coltan ផងដែរនោះ រ៉ែមានទីតាំងស្ថិតនៅជ្រៅឆ្ងាយពីផ្ទៃផែនដី ដែលបង្ករលក្ខណៈលំបាកនៅក្នុងការទាញយក។  ដោយឡែកនៅប្រទេសកុងហ្គោ សារធាតុរ៉ែ coltan ស្ថិតនៅកៀកនឹងផ្ទៃផែនដី ដែលវាបង្ករលក្ខណៈងាយស្រួលនៅក្នុងការទាញយក ដោយគ្រាន់តែប្រើឧបករណ៍សាមញ្ញដូចជាប៉ែល ដោយមិនត្រូវការបច្ចេកវិទ្យាស្មុគស្មាញ ឬឧបករណ៍ទំនើបនោះឡើយ។  ក្រោមហេតុផលនេះ ក្រុមឧទ្ទាម និងពួកឥស្សរជនបានព្យាយាមគ្រប់គ្រងផ្តាច់មុខលើធនធានរ៉ែ ហើយដោយសារលក្ខខណ្ឌអំណោយផលក្នុងការទទួលបានរ៉ែនេះ ក្រុមឧទ្ទាមបានធ្វើការប្រយុទ្ធគ្នា ហើយសកម្មភាពរបស់ពួកគេសុទ្ធតែត្រូវបានផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានដោយប្រទេសខាងក្រៅ ឬស្ថាប័នផ្សេងៗ ដើម្បីពង្រឹងអំណាចទៅលើការគ្រប់គ្រងរ៉ែទាំងនេះ។

ដោយឡែក  សាជីវកម្មពហុភាគី (MNCs) ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការកេងប្រវ័ញ្ចធនធានធម្មជាតិរបស់កុងហ្គោក៏មានទំនាក់ទំនងគ្នាជាមួយនឹងជម្លោះដ៏អូសបន្លាយនៅប្រទេសកុងហ្គោផងដែរ។ ក្រុមសាជីវកម្មពហុភាគី (MNCs) មានគោលបំណងនៅក្នុងការទាញយកធនធានធម្មជាតិដើម្បីបម្រើឱ្យផលប្រយោជន៌ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពួកគេ  ហេតុដូច្នេះហើយពួកគេបន្តគាំទ្រ និងផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានដល់ក្រុមឧទ្ទាម ដើម្បីឱ្យក្រុមឧទ្ទាមទាំងអស់នោះមានធនធានគ្រប់គ្រាន់នៅក្នុងការច្បាំងបន្តរ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យជម្លោះបន្តរអូសបន្លាយ  និងដើម្បីងាយស្រួលទទួលបានធនធានរ៉ែ ជាពិសេស coltan ។

យោងតាមក្រុមអ្នកជំនាញរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិបានរាយការណ៍ថា ការកេងប្រវ័ញ្ចខុសច្បាប់នៃធនធានធម្មជាតិ  បានក្លាយជាភ័ស្តុតាងដើម្បីឈានទៅដល់ការសន្និដ្ឋានថាអណ្តូងរ៉ែ coltan ទាំងអស់នៅភាគខាងកើតនៃប្រទេសកុងហ្គោ កំពុងផ្តល់ផលប្រយោជន៍ដល់ក្រុមឧទ្ទាមឬកងទ័ពបរទេស។  មានភ័ស្តុតាងបានបង្ហាញថា ប្រទេស រ៉វ៉ាន់ដា (Rwanda) និង អ៊ូហ្គង់ដា (Uganda)កំពុងផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានដល់ការចំណាយផ្នែកយោធារបស់ពួកគេ ជាមួយនឹងប្រាក់ចំណេញពីការកេងប្រវ័ញ្ចធនធានធម្មជាតិនៅក្នុងប្រទេសកុងហ្គោ ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យការប៉ះទង្គិចគ្នារវាងពួកគេនិងក្រុមឧទ្ទាមផ្សេងតៀត ជុំវិញការគ្រប់គ្រងទីតាំងភូមិសាស្រ្តរបស់ធនធានរ៉ែ និងការទាញយករ៉ែនៅតែបន្តរកើតមានឡើង។

ជាលទ្ធផលនៃការគ្រប់គ្រងលើធនធាន និងការកេងប្រវ័ញ្ចធនធានធម្មជាតិដែលរួមចំណែកដល់ជម្លោះនៅក្នុងប្រទេសកុងហ្គោ  ប្រជាជនកុងហ្គោបានទទួលអត្ថប្រយោជន៍តិចតួចបំផុតពីធនធានធម្មជាតិដ៏មហាសាលនៅក្នុងទឹកដីរបស់ពួកគេ។  ជនស៊ីវិលដែលព្យាយាមទាញយកធនធានធម្មជាតិរបស់ពួកគេមកប្រើប្រាស់ ឬមិនសហការជាមួយក្រុមមនុស្សមានអំណាចទាំងនោះ ត្រូវបានទទួលរងការវាយប្រហារ។ ភូមិនិងសហគមន៌ជាច្រើន ត្រូវបានផ្លាស់ទីលំនៅដើម្បីគេចពីការកេងប្រវ័ញ្ចរ៉ែ និងការគំរាមគំហែងពីក្រុមប្រដាប់អាវុធដែលចូលរួមក្នុងការសម្លាប់រង្គាល អំពើហិង្សាផ្លូវភេទ និងអំពើអមនុស្សធម៌ផ្សេងទៀត ។

ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិចឆ្នាំ ២០២៤ នឹងក្លាយជាការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីលើកទី ៦០ ដែលនឹងប្រព្រឹត្តទៅនាខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២៤។ អ្នកបោះឆ្នោតនឹងជ្រើសរើសប្រធានាធិបតី និងអនុប្រធានាធិបតីសម្រាប់រយៈពេលបួនឆ្នាំ។ ប្រធានាធិបតីដែលកំពុងកាន់អំណាច លោក Joe Biden សមាជិកនៃគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ កំពុងឈរឈ្មោះសម្រាប់ការបោះឆ្នោតឡើងវិញ។ ស្របជាមួយគ្នានេះដែរ អតីតប្រធានាធិបតី​លោក Donald Trump ដែល​ជា​សមាជិក​នៃ​គណបក្ស​សាធារណរដ្ឋ​កំពុង​ឈរ​ឈ្មោះ​សម្រាប់​ការ​បោះ​ឆ្នោត​ឡើង​វិញ​សម្រាប់​អាណត្តិ​ទី​ពីរ​ផងដែរ។

អ្នកឈ្នះនៃការបោះឆ្នោតនេះគ្រោងនឹងប្រកាសនៅថ្ងៃទី ២០ ខែមករា ឆ្នាំ ២០២៥ ស្របពេលនឹងការបោះឆ្នោតព្រឹទ្ធសភាសហរដ្ឋអាមេរិក និងសភាសហរដ្ឋអាមេរិក។ ចំណែករដ្ឋមួយចំនួនក៏នឹងរៀបចំការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសសមាជិកសភា និងនីតិបញ្ញត្តិរដ្ឋផងដែរ។​ ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីលើកនេះ អាចនឹងមានបេក្ខជនលេចធ្លោ ៣​ រូបរួមមាន លោក Donald Trump នៅគណបក្សសាធារណរដ្ឋ, លោក Joe Biden នៅគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ; និង លោក Robert F. Kennedy Jr., Scion នៃគ្រួសារ Kennedy បោះឆ្នោតជាឯករាជ្យ (Independent)។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោក Joe Biden និង​ លោក​ Donald Trump ក៏នៅតែមានសំឡេងលេចធ្លោជាបេក្ខជនឈរឈ្មោះដទៃទៀត។​

ការប្រកួតប្រជែងរវាងលោក Joe Biden និងលោក​ Donald Trump

ដើម្បីវិភាគទៅលើការប្រកួតប្រជែងតំណែងប្រធានាធិបតីរវាងលោក​ Joe Biden និងលោក Donald Trump យើងគួរសង្កេតមើលទៅលើសកម្មភាពនៃបេក្ខជនទាំងពីរ, គោលនយោបាយ និងមតិពីសាធារណ:ជនដោយផ្អែកលើស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ន។

បើក្រឡេកមើលពីស្ថានភាពជាច្រើនឆ្នាំរបស់លោក Trump កន្លងមកនេះ លោកប្រឈមមុខនឹងការចោទប្រកាន់នៅក្នុងសំណុំរឿងព្រហ្មទណ្ឌធំៗចំនួនបួនដែលនឹងដំណើរការក្នុងពេលដំណាលគ្នាជាមួយនឹងប្រតិទិនបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០២៤។ ក្នុងនាមជាអតីតប្រធានាធិបតីអាមេរិកដំបូងគេដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ នេះសរបញ្ជាក់នូវភាពអវិជ្ជមានសម្រាប់ស្ថានភាពរបស់គាត់ ដូច្នេះវាពិបាកក្នុងការព្យាករណ៍ពីផលប៉ះពាល់ពិតប្រាកដនៃការចោទប្រកាន់ទៅកាន់លោក Trump។ ទោះបីជាគាត់នឹងត្រូវកាត់ទោសក៏ដោយ លោក Trump នឹងនៅតែមានសិទ្ធិឈរឈ្មោះ ហើយពិតជាអាចលើកលែងទោសខ្លួនឯងពីការចោទប្រកាន់របស់សហព័ន្ធ (ទោះបីជាមិនមែនជារដ្ឋ) ប្រសិនបើលោក Trump ជាប់ឆ្នោត។

លោក Trump ប្រឈមមុខនឹងការចោទប្រកាន់ចំនួន ៤ ករណីទាក់ទងនឹងការប៉ុនប៉ងរបស់គាត់ដើម្បីលុបចោលលទ្ធផលបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០២០ ដោយប្រើការអះអាងមិនពិតនៃការជ្រៀតជ្រែកដែលបណ្តាលឱ្យមានការវាយប្រហារនៅថ្ងៃទី៦ ខែមករាលើវិមាន Capitol របស់សហរដ្ឋអាមេរិក។ ក្រុមច្បាប់របស់លោក Trump បានដាក់ពាក្យសុំឱ្យករណីនេះច្រានចោលដោយហេតុផលអភ័យឯកសិទ្ធិ ដោយតុលាការកំពូលទំនងជាត្រូវធ្វើសេចក្តីសម្រេចបន្ទាប់ពីដំណើរការបណ្តឹងឧទ្ធរណ៍។ បន្ទាប់មកលោក Trump ត្រូវបានចោទប្រកាន់នៅក្នុងដំណើរការព្រហ្មទណ្ឌចំនួនបួនដាច់ដោយឡែកពីគ្នា – ប្រឈមនឹងការចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋសរុបចំនួន ៩១ ។ ជាមួយនឹងការចោទប្រកាន់នីមួយៗ លោក Trump បានឃើញការកើនឡើងនៃចំនួនការស្ទង់មតិបឋមរបស់គាត់ទៅវិញ។

បើក្រឡេកទៅមើលគោលនយោបាយរបស់លោក Donald Trump និង លោក​ Joe Biden មានការអនុវត្តនផ្សេងគ្នាដោយលោក Donald Trump អនុវត្តនូវគោលនយោបាយ Isolationism ដែលមានការផ្ដាច់ខ្លួនពីភាពជាដៃគូមួយចំនួនកំឡុងពេលកាន់តំណែងរបស់គាត់។ រដ្ឋបាលរបស់លោក Trump មានការដកខ្លួនចេញពីភាពជាដៃគូអន្តរប៉ាស៊ីហ្វិក សន្ធិសញ្ញា INF, UNHRC និង UNESCO ព្រមទាំងកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងប៉ារីស។ នេះក៏បានបង្កជាក្ដីព្រួយបារម្ភរបស់សម្ព័ន្ធមិត្តសហរដ្ឋអាមេរិកពីការត្រឡប់មកវិញរបស់លោក Donald Trump។ ខណៈពេលដែលគោលនយោបាយការបរទេសរបស់លោក Biden អាចទទួលបានសញ្ញាល្អពីអ្នកគាំទ្ររបស់គាត់ទាំងនៅក្នុងប្រទេស និងសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនៅបរទេស ជាពិសេសអ្នកដែលព្រួយបារម្ភអំពីលោក Trump ត្រឡប់ទៅសេតវិមាន។

បើយោងតាម CBS News បានប៉ាន់ប្រមាណថា អតីតប្រធានាធិបតី Donald Trump នឹងក្លាយជាបេក្ខភាពតំណាងគណបក្សសាធារណរដ្ឋនៅឆ្នាំ ២០២៤ បន្ទាប់ពីការឈ្នះរបស់គាត់នៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន ដោយប្រមូលផ្តុំប្រតិភូចំនួន ១១២៥ ដែលត្រូវការដើម្បីដណ្តើមយកការតែងតាំង GOP ។

ជារួមមក ការវិលត្រឡ​ប់របស់លោក Donald Trump នាពេលការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីនាពេលខាងមុខនេះបានសង្កេតឃើញពីការកើនឡើងនៃការគាំទ្ររបស់ប្រជាជនសហរដ្ឋអាមេរិក ស្របពេលលោក Joe Biden កំពុងនឹងរក្សានូវប្រជាប្រិយភាពក្នុងការប្រកួតប្រជែងនេះផងដែរ។ ដោយហេតុនេះហើយ បានជាមានការប៉ាន់ស្មានមួយចំនួនថាលោក Donald Trump អាចនឹងមានទទួលបានលទ្ធផលវិជ្ជមាននាពេលខាងមុខនេះ។ យ៉ាងណាមិញ យើងក៏មិនអាចសន្និដ្ឋានទាំងស្រុងថាលោក Joe Biden ទទួលបានលទ្ធផលអវិជ្ជមាននោះឡើយដោយសារតែលោកទទួលបានការគាំទ្រពីមហាជន ជាពិសេសពីដៃគូអន្តរជាតិ។ ម្យ៉ាងវិញទៀត ការបោះឆ្នោតនឹងប្រព្រឹត្តទៅនាខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤ ហេតុនេះការបោះឆ្នោតជាបឋមក៏មិនអាចសន្មតបានទាំងស្រុងនោះឡើយ ព្រោះបេក្ខជនទាំងពីរមានលទ្ធផលប្រទាក់ក្រឡាគ្នា។​

បន្ទាប់ពីប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីបានបញ្ចប់ភារកិច្ចរបស់ខ្លួនជាប្រធានអាស៊ានកាលពីឆ្នាំ២០២៣កន្លងទៅ ប្រទេសឡាវត្រូវឈានចូលមកបន្តតំណែងជាប្រធានអាស៊ានបន្តវេនក្នុងឆ្នាំ២០២៤ ដ្បិតនៅក្នុងស្ថានការណ៍តំបន់កំពុងតែក្តៅគគុកយ៉ាងណាក៏ដោយ។​ ភាពស្មុគស្មាញនៃចរន្តភូមិសាស្ត្រនយោបាយ និងភូមិសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ច បានជំរុញឲ្យឡាវដាក់ចេញនូវមូលបទ «ការពង្រឹងការតភ្ជាប់ និងភាពធន់» ដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងបញ្ហាប្រឈម ក៏ដូចជាផ្ដោតទៅលើកិច្ចការផ្ទៃក្នុងឲ្យបានច្រើនជាងមុន។ ដូច្នេះហើយ អត្ថបទនេះនឹងពិនិត្យទៅលើអាទិភាពក្រោមភាពជាប្រធានអាស៊ានរបស់ឡាវ រួមផ្សំជាមួយគោលដៅអនាគតនានា ដែលទាក់ទងនឹងអាទិភាពទាំងនេះ។

ជាការពិតណាស់​ កាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៤ តាមការអញ្ជើញរបស់ លោក សាលើមសៃ គុំម៉ាស៊ីដ (Saleumxay Kommasith) ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសនៃសាធារណរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យប្រជាមានិតឡាវ លោក សុខ ចិន្តាសោភា ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស និងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានអញ្ជើញចូលរួមកិច្ចប្រជុំចង្អៀតរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ាន នៅទីក្រុងហ្លួងព្រះបាង ប្រទេសឡាវ។ ជាលទ្ធផល រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានទាំងអស់ រួមទាំងប្រទេសកម្ពុជា បានសម្តែងការគាំទ្រចំពោះអាទិភាពរបស់ឡាវ ក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ានឆ្នាំ២០២៤ ដែលស្ថិតក្រោមមូលបទ «អាស៊ាន៖ ការពង្រឹងការតភ្ជាប់ និងភាពធន់«។

អាទិភាពទី១៖ ការពង្រឹងការតភ្ជាប់

ចំពោះ ការពង្រឹងការតភ្ជាប់ ឡាវសង្កត់ធ្ងន់លើអាទិភាពចំនួន ៤ រួមមាន៖ ១) ការបង្រួមគម្លាតអភិវឌ្ឍន៍រវាងប្រទេស CLMV និង ASEAN-6 តាមរយៈពាណិជ្ជកម្ម និងការវិនិយោគ ២) ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាពនៃទេសចរណ៍ធម្មជាតិ ហើយនិងការការពារបរិស្ថាន ៣) ​ពាណិជ្ជកម្មអេឡិចត្រូនិក និងគម្លាតហិរញ្ញវត្ថុក្នុងចំណោមសហគ្រាសធុនតូច និងមធ្យម តាមរយៈការធ្វើឌីជីថលនីយកម្ម ៤) ការលើកកម្ពស់តួនាទីវប្បធម៌ និងសិល្បៈក្នុងចំណោមរដ្ឋសមាជិកអាស៊ាន និងពិភពលោកទាំងមូល។ គួរបញ្ជាក់ថា ប្រទេស CLMV សំដៅដល់ប្រទេសបួនចុងក្រោយដែលបានចូលជាសមាជិកអាស៊ានរួមមាន កម្ពុជា ឡាវ មីយ៉ាន់ម៉ា និងវៀតណាម ពោលគឺពួកគេមានកម្រិតសេដ្ឋកិច្ចទាបជាងបិតាស្ថាបនិកអាស៊ាន។ ចំណែក ASEAN+6 សំដៅដល់សមាជិកអាស៊ានទាំងអស់រួមបញ្ចូលជាមួយនឹង អូស្រ្តាលី ណូវែលហ្សេឡង់ ចិន ជប៉ុន ឥណ្ឌា និងកូរ៉េខាងត្បូង។

អាទិភាពទី២៖ ការពង្រឹងភាពធន់

ដោយឡែក ចំពោះការពង្រឹងភាពធន់ ឡាវដាក់ចេញនូវអាទិភាពចំនួន ៥ បន្ថែម រួមមាន៖ ១) ការបង្កើតផែនការយុទ្ធសាស្រ្តដើម្បីអនុវត្តចក្ខុវិស័យសហគមន៍អាស៊ានឆ្នាំ២០៤៥ ២) ការលើកកម្ពស់មជ្ឈភាពអាស៊ាន ៣) ជំរុញភាពធន់នឹងអាកាសធាតុ ៤) លើកកម្ពស់តួនាទីស្ត្រីនិងកុមារ និង ៥) ការពង្រឹងភាពធន់សុខភាពក្រោយយុគសម័យជំងឺកូវីដ-១៩។

ចក្ខុវិស័យនាពេលអនាគត

លើសពីនេះទៅទៀត មូលបទនេះនឹងជំរុញឲ្យមានការសង្កត់ធ្ងន់លើសារៈសំខាន់នៃចក្ខុវិស័យអាស៊ានស្ដីពីតំបន់ឥណ្ឌូ-ប៉ាស៊ីហ្វិក ក្នុងការពង្រឹងមជ្ឈភាពនិងឯកភាពអាស៊ានក្នុងទំនាក់ទំនងនៅក្នុងតំបន់អាស៊ី-ប៉ាស៊ីហ្វិក និងមហាសមុទ្រឥណ្ឌា ហើយក៏បានលើកទឹកចិត្តឱ្យដៃគូខាងក្រៅអាស៊ានចូលរួមផងដែរ។ ជាក់ស្តែង ក្រុមរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានក៏បានពិភាក្សាអំពីមាគ៌ាទៅមុខ ដើម្បីជំរុញបន្ថែមនូវការកសាងសហគមន៍អាស៊ានបន្ថែមទៀត និងកោតសរសើរចំពោះវឌ្ឍនភាពដ៏ល្អក្នុងការសម្រេចបាននាពេលបច្ចុប្បន្ន។ ដោយឡែក ចំពោះចក្ខុវិស័យសហគមន៍អាស៊ាន២០៤៥ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសទាំងអស់ នឹងផ្ដោតសំខាន់ទៅលើការប្រើប្រាស់វិធីសាស្រ្តប្រកបដោយបរិយាបន្ន និងគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ជាមួយបណ្ដាភាគីពាក់ព័ន្ធ ក្នុងការរៀបចំសេចក្ដីព្រាងផែនការយុទ្ធសាស្រ្តនានា។

ម្យ៉ាង លោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីឡាវក៏បានបញ្ជាក់ថា ក្នុងនាមជាប្រធានអាស៊ានឆ្នាំ២០២៤ ប្រទេសឡាវក៏នឹងចូលរួមជាមួយបណ្តាប្រទេសជាសមាជិកក្នុងការជំរុញកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ដោយឈរលើសសរស្តម្ភទាំងបីរបស់សហគមន៍អាស៊ាន ដោយខិតខំបង្រួមគម្លាតអភិវឌ្ឍន៍ក្នុងតំបន់អាស៊ាន ជំរុញការតភ្ជាប់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ក៏ដូចជាការរក្សាតួនាទីស្នូលរបស់ខ្លួននៅក្នុងស្ថាបត្យកម្មក្នុងតំបន់ និងការពង្រឹងទំនាក់ទំនងជាមួយដៃគូជាដើម។ ការកាន់តំណែងជាប្រធានអាស៊ានរបស់ឡាវ នឹងមិនត្រឹមតែបង្កើតលក្ខខណ្ឌអំណោយផលសម្រាប់ប្រទេសឡាវក្នុងការលើកកម្ពស់មុខមាត់ប្រទេស និងទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរជាតិ និងបរទេសឱ្យបានច្រើននោះទេ តែវាជាស្នូលនៃការអភិវឌ្ឍតំបន់ទាំងមូល។

សរុបសេចក្តីមក ភាពជាប្រធានអាស៊ានរបស់ឡាវ ទំនងជានឹងនាំមកនូវការរីកចម្រើននៃការឆ្លើយតបទៅនឹងបញ្ហានានា ដោយហេតុថា ឡាវបានផ្តោតលើគោលនយោបាយដែលមិនសូវមានភាពចម្រូងចម្រាស និងផ្ដោតទៅលើកិច្ចការផ្ទៃក្នុងច្រើនជាង។ លោក សាលើមសាយ កុំម៉ាសិទ្ធិ ជឿជាក់ថា ដោយមានការឯកភាព និងការគាំទ្រពីប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានទាំងអស់ និងដៃគូខាងក្រៅផ្សេងទៀត ការធ្វើជាប្រធានអាស៊ានរបស់ប្រទេសឡាវ នឹងទទួលបានជោគជ័យ ហើយតំបន់អាស៊ានទាំងមូលនឹងជំនះរាល់បញ្ហាប្រឈម។ តែទោះជាយ៉ាងណា គោលបំណងដើម្បីសម្រេចបាននូវអាទិភាពទាំង ៩ ក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំ គឺពិតជាមហិច្ឆតាដ៏ធំធេង របស់ឡាវ។ ដូច្នេះហើយ ឡាវ ក៏ដូចជាសមាជិកអាស៊ានទាំងអស់ នឹងត្រូវរួបរួមគ្នា ក្នុងការសម្រេចបាននូវការរីកចម្រើននៃចក្ខុវិស័យសហគមន៍អាស៊ានឆ្នាំ២០៤៥។

លុយដុល្លារអាមេរិក គឺជារូបិយវត្ថុរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ព្រមទាំងជារូបិយវត្ថុអន្តរជាតិដែលចរាចរណ៍ពាសពេញសកលលោកចាប់តាំងពីការបញ្ចប់សង្គ្រាមលោកលើកទី ២ មកម្ល៉េះ។ រាប់បញ្ចូលតាំងពីវិស័យធនាគារ ក្រុមហ៊ុនវិនិយោគទុនបរទេស​ និង​ជំនួញរវាងប្រទេស​ និងប្រទេស សុទ្ធសឹងតែបានប្រើប្រាស់រូបិយវត្ថុដុល្លាររបស់សហរដ្ឋអាមេរិក។ ប៉ុន្តែការប្រើប្រាស់លុយដុល្លារអាមេរិកនេះមិនត្រឹមតែបានបង្ហាញអំពីឥទ្ធិពលរបស់ដុល្លារអាមេរិកទៅកាន់ពិភពលោកប៉ុណ្ណោះទេ តែក៏បានបង្ហាញពីមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ច​របស់សហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ។​ តែក៏មានសំណួរមួយដែលបានលើកឡើងថា តើរូបិយវត្ថុដុល្លាររបស់អាមេរិកអាចនឹងលែងក្លាយជារូបិយវត្ថុរបស់ពិភពលោកដែរឬទេ?​

ជាក់ស្ដែង មានប្រទេសមួយចំនួនហើយដែលបានចាប់ផ្តើមឈប់ពឹងផ្អែកទៅលើរូបិយវត្ថុដុល្លាររបស់អាមេរិកក្នុងការជួញដូរអន្តរជាតិ និងក្នុងវិស័យហិរញ្ញវត្ថុធនាគារ។​ មានយន្តការជាច្រើនបន្តបន្ទាប់គ្នាដែលប្រទេស​មួយចំនួន បានអនុវត្ត និងព្យាយាមពង្រីកឥទ្ធិពលតាមរយៈ កិច្ចព្រមព្រៀងទ្វេភាគី ឬពហុភាគី​ ព្រមទាំងការបង្កើត និងប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធផ្ទេរប្រាក់អន្តរជាតិថ្មីៗ។

១. កិច្ចព្រមព្រៀងទ្វេភាគី និងពហុភាគី

ក្នុងគោលបំណងកាត់បន្ថយការពឹងផ្អែកតែទៅលើដុល្លារអាមេរិក ក៏ដូចជាបញ្ចៀសនូវហានិភ័យដែលនឹងជះឥទ្ធិពលដល់សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសគ្រប់ពេលដែលដុល្លារអាមេរិកធ្លាក់ថ្លៃ ឬសេដ្ឋកិច្ចរបស់អាមេរិកជួបបញ្ហា ហេតុដូច្នេះប្រទេសមួយចំនួនបានបង្កើតកិច្ចព្រមព្រៀងទ្វេភាគី និងពហុភាគីដែលគ្រប់គ្រងការជួញដូររវាងប្រទេស និងប្រទេស។ ជាឧទាហរណ៍ ​កិច្ចព្រមព្រៀងដោះដូររូបិយវត្ថុ និងប្រើប្រាស់រូបិយវត្ថុរបស់ប្រទេសជាភាគីនៃកិច្ចព្រមព្រៀង មានដូចជា China-Brazil Currency Swap ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ២០១៣ និង​ China-Russia Trade and Currency Swap Agreement ចាប់ផ្តើមចចារតាំងពីឆ្នាំ២០១៤ តែមិនទាន់ចូលជាផ្លូវការនៅឡើយ។ ជាមួយគ្នានោះ ក៏មានកិច្ចព្រមព្រៀងអំពីជំនួញរវាងប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ និងឥណ្ឌា​ដែលបានចុះហត្ថលេខានៅឆ្នាំ ២០១៨។​ តាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងនេះប្រទេសទាំងពីរបានព្រមព្រៀងគ្នា ប្រើប្រាស់រូបិយវត្ថុរូពីរបស់ប្រទេសឥណ្ឌាក្នុងការទូទាត់ថ្លៃប្រេង ដែលនេះដោយសារតែទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចពីសំណាក់សហរដ្ឋអាមរិកទៅលើប្រទេសអ៊ីរ៉ង់តាំងពី ឆ្នាំ១៩៧៩ មកម្ល៉េះ ដែលបណ្តាលឱ្យប្រទេសអ៊ីរ់ង់មិនអាចពាក់ព័ន្ធ ឬប្រើប្រាស់ប្រាក់ដុល្លារអាមេរិក។ ចំណែកឯក្នុងវិស័យពាណិជ្ជកម្មរវាង អាស៊ី និងសហគមន៍អ៊ឺរ៉ុប ក៏បានចូលរួមចំណែកក្នុងចលនានេះផងដែរ ដែលបានស្ដែងឱ្យឃើញតាមរយៈ Eurasian Economic Union (EAEU) Agreement ដែលបានចេញជាផ្លូវការនៅថ្ងៃទី០១ ខែមករា​ ឆ្នាំ២០១៥​។ គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា កិច្ចព្រមព្រៀងនេះមិនបានផ្តោតទាំងស្រុងទៅកាន់ការកាត់បន្ថយការប្រើប្រាស់ប្រាក់ដុល្លារអាមេរិកនោះទេ ក៏ប៉ុន្តែអ្វីដែរគួរឱ្យកត់សម្គាល់នោះគឺកិច្ចព្រមព្រៀងនេះបានលើកឡើងអំពី គោលបំណងបង្កើនការប្រើប្រាស់រូបិយវត្ថុអ៊ឺរ៉ូ ក្នុងជំនួញវាងប្រទេស និងប្រទេស​ក្នុងតំបន់ទាំងពីរនេះ។ មួយវិញទៀត BRICS Nations ដែលរួមមានប្រទេសប៊្រេស៊ីល រុស្សី ឥណ្ឌា ចិន និងអាហ្វ្រិកខាងត្បូងក៏បានចចារ និងពិភាក្សាក្នុងអង្គប្រជុំកំពូល BRICS នៅប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ អំពីការកាត់បន្ថយការប្រើប្រាស់ប្រាក់ដុល្លារអាមេរិកក្នុងជំនួញរវាងប្រទេសខ្លួន ប៉ុន្តែកិច្ចព្រមព្រៀងជាផ្លូវការណាមួយមិនទាន់បានចេញជាផ្លូវការនៅឡើយ។

២. ការបង្កើត និងប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធផ្ទេរប្រាក់អន្តរជាតិថ្មីៗ

SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication) network គឺជាប្រព័ន្ធបណ្តាញធនាគារដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់ស្ទើរតែពាសពេញដោយសកលលោក និងភាគច្រើននៃដំណើរការផ្ទេរប្រាក់ពីធនាគារមួយទៅធនាគារមួយជាលក្ខណៈអន្តរជាតិត្រូវប្រើប្រាស់រូបិយវត្ថុដុល្លារអាមេរិក។ ប៉ុន្តែថ្មីៗនេះ ប្រទេសរុស្សី និងចិនបានបង្កើតមធ្យោបាយផ្ទេរប្រាក់រវាងធនគារអន្តរជាតិថ្មី ដូចជា System for Transfer of Financial Messages (SPFS) និង Cross-Border Interbank Payment System (CIPS)។​ SPFS ត្រូវបានបង្កើតដោយធនាគារកណ្ដាលប្រទេសរុស្សី ក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៤ ភ្លាមៗបន្ទាប់ពី ប្រទេសលោកខាងលិចបានដាក់ទណ្ឌកម្មទៅលើប្រទេសរុស្សីក្រោមហេតុផល ជម្លោះនៅ Crimea ដោយបានដកនូវរាល់ធនាគាររបស់រុស្សីចេញពីប្រព័ន្ធ SWIFT ដើម្បីដាក់សម្ពាធទៅលើសេដ្ឋកិច្ចរុស្សីជាពិសេសវិស័យពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ។ ដើម្បីទប់ទល់ ក៏ជាដំណោះស្រាយទៅនឹង ទណ្ឌកម្មពីសំណាក់ប្រទេសលោកខាងលិចនេះ SPFS ត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីជាមធ្យោបាយសម្រាប់ការផ្ទេរប្រាក់រវាងធនាគារក្នុងស្រុក ព្រមទាំងធនាគារនៅក្នុងប្រទេស​ជាដៃគូ។ ចំណែកឯ CIPS ត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងអំឡុងឆ្នាំ ២០១៥ និងគ្រប់គ្រងដោយប្រទេសចិន។ CIPS ត្រូវបានប្រើប្រាស់យ៉ាងទូលំទូលាយក្នុងជំនួញអន្តរជាតិ​ និងការវិនិយោគទុនផ្សេងៗ ដោយផ្តោតសំខាន់ និងធានា លើស្តង់ដារនៃប្រព័ន្ធផ្ទេរប្រាក់ ទំនុកចិត្ត និងប្រសិទ្ធភាពខ្ពស់ លើរាល់ការទូទាត់ និងផ្ទេរប្រាក់ជារូបិយវត្ថុយ៉ន់របស់ចិន។​

ការកាត់បន្ថយការប្រើប្រាស់ប្រាក់ដុល្លារអាមេរិក​ក្នុងការទូទាត់ជាលក្ខណៈជាតិ និងអន្តរជាតិ ផ្តល់ផលវិជ្ជមានផង​ និងអវិជ្ជមានផងដល់ប្រទេសក្នុងសកលលោក។ សម្រាប់ផលវិជ្ជមាន គឺការបង្កើនការប្រើប្រាស់រូបិយវត្ថុជាតិដែលកំពុងនឹងចរាចរណ៍ក្នុងការធ្វើពាណិជ្ជកម្មទាំងថ្នាក់ជាតិ និងអន្តរជាតិដែលបានកាត់បន្ថយការចំណាយទៅលើសេវាមួយចំនួនដូចជាសេវាផ្ទេរប្រាក់ និងការខាតបង់ដោយសារអស្ថិរភាពនៃអត្រាប្តូរប្រាក់របស់ដុល្លារអាមេរិក។ មិនតែប៉ុណ្ណោះការងាកមកប្រើប្រាស់រូបិយវត្ថុជាតិ ជាជាងការពឹងផ្អែកទាំងស្រុងលើរូបិយវត្ថុដុល្លារអាមេរិក​ អាចធានាសុវត្ថិភាពដល់ប្រទេសនោះ ដោយការបញ្ចៀសពីហានិភ័យកើតឡើងដោយសារការធ្លាក់ចុះនៃសេដ្ឋកិច្ចសហរដ្ឋអាមរិក ឬការអនុវត្តគោលនយោបាយណាមួយដែលមានឥទ្ធិពលដល់វិស័យហិរញ្ញវត្ថុរបស់អាមេរិក។​ ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាក្តី ចលនាមួយនេះប្រាកដណាស់នឹងផ្តល់ផលអវិជ្ជមានដល់សហរដ្ឋអាមេរិក តាមរយៈការធ្លាក់តម្លៃនៃដុល្លារអាមេរិក ការជះឥទ្ធិពលដល់ Current Account Deficits របស់សហរដ្ឋអាមេរិក និងមិនអាចខ្ចីប្រាក់ក្នុងអត្រាការប្រាក់ទាបដូចពីមុនទៀត ពិសេសនោះប៉ះពាល់ដល់កេរ្តី៍ឈ្មោះដុល្លារអាមេរិកដែលជារូបិយវត្ថុអន្តរជាតិរបស់ពិភពលោក។ បន្ថែមពីនោះចលនាមួយនេះក៏អាចនឹងជះឥទ្ធិពលដល់ប្រទេសមួយចំនួនក្នុងពិភពលោក ពិសេសប្រទេសដែលជាដៃគូដ៏ជិតស្និទ្ធរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងវិស័យពាណិជ្ជកម្ម វិនិយោគ និងហិរញ្ញវត្ថុ ដូចជាប្រទេសកាណាដា ម៉ិចសិចកូ និងប្រទេសមួយចំនួននៃអាមេរិកឡាទីន ដែលប្រសិនបើចលនាមួយនេះបានជោគជ័យពិតមែននោះ ប្រទេសទាំងនេះនឹងត្រូវកែប្រែប្រព័ន្ធ និងការកំណត់ផ្សេងៗដែលពាក់ព័ន្ធនឹងពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ ដើម្បីសម្របខ្លួនទទួលយករូបិយវត្ថុរបស់ប្រទេសផ្សេងៗ។

តើអ្វីទៅជា Swiftonomic?

Swiftonomics ឬ Taylornomics ត្រូវបានគេប្រៀបបានថាជា​ អំណាចទន់ ឬ Soft power តាមរយៈតន្ត្រី របស់តារាចម្រៀងលំដាប់ពិភពលោក​សញ្ជាតិអាមេរិកវ័យ ៣៤ ឆ្នាំ Taylor Swift ដែលមិនត្រឹមតែបំបែកកំណត់ត្រា ឧស្សាហកម្មតន្ត្រីជាមួយនឹងការប្រគំតន្ត្រីទេសចរ​ណ៍ជាសកលរបស់នាងប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងបានជះឥទ្ធិពល ជំរុញដល់ការកើនឡើងនៃសន្ទុះសេដ្ឋកិច្ចដល់ប្រទេសដែលជាម្ចាស់ផ្ទះសម្រាប់ការប្រគុំតន្ត្រីរបស់ Taylor Swift ហើយ The Eras Tour ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជា ចំណុចចាប់ផ្តើមនៃសន្ទុះសេដ្ឋកិច្ចដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមកជា​ពិសេសនៅ ក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក។

The Eras Tour

ក្រុមហ៊ុនលក់សំបុត្រធំៗដូចជា Ticketmaster និង Seat Geek បានភ្ញាក់ផ្អើលនឹងតួលេខចំនួននៃសំបុត្រដែល បានលក់អស់គ្មានសល់ដោយប្រមូលបានប្រាក់ចំណូលចំនួន ៥៥៤ លានដុល្លារត្រឹមតែក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិកនៅឆ្នាំ ២០២៣​ រីឯកម្រិតពិភពលោកវិញការប្រគុំតន្រ្តីទេសចរណ៍ជាសកល​ នេះរកចំណូលបានពីការលក់សំបុត្រប្រមាណ ១.០៤ ពាន់លានដុល្លារ បើយោងទៅតាមទិន្នន័យរបស់គេហទំព័រ globalEDGE ។

The Eras Tour ត្រូវបានគេព្យាករណ៍ថានឹងអាចបង្កើតចំណូលបាន ៥ ពាន់លានដុល្លារ​​នេះបើយោងតាម​ទិន្ន ន័យពី QuestionPro ដែលមានទស្សនៈខ្លះលើកឡើងថាតួលេខនេះគឺខ្ពស់ជាងផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (GDP) នៃ ៥០ ប្រទេស។​ កាលបើមានប្រគំតន្ត្រីនេះនៅរដ្ឋណាមួយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក រដ្ឋនោះនឹងទទួលបាននូវការ ទាក់​​​​ទាញភ្ញៀវទេសចរណ៍ដែលធ្វើដំណើរមកចូលរួម ធ្វើឱ្យតំបន់នោះអាចរកចំណូលបានមួយកម្រិតទៀត។ ជាក់​ស្តែងការប្រគំតន្រ្តីរបស់Taylor Swift នៅទីក្រុង Denver រដ្ឋ Colorado កាលពីខែកក្កដាមិនត្រឹមតែបានបង្កើន​GDP​​ របស់រដ្ឋចំនួន ១៤០ លានដុល្លារ ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងបាននាំមកនូវការចំណាយផ្ទាល់យ៉ាងច្រើនសន្ធឹក​សន្ធាប់ដល់ទៅ ២០១ លានដុល្លារ នេះបើយោងតាមវិទ្យាស្ថាន Common Sense ។ ការប្រគុំតន្ត្រីរបស់ Taylor Swift នៅទីក្រុង Pittsburgh រដ្ឋ Pennsylvania ក៏បានបន្ថែមចំណូលចំនួន ៤៦ លានដុល្លារ ដល់សេដ្ឋកិច្ចក្នុង ស្រុកកាល​ពីខែមិថុនាផងដែរ នេះបើយោងតាមទិន្នន័យពី QuestionPro ។

មូលហេតុនៅពីក្រោយនៃភាពល្បីល្បាញការប្រគំតន្ត្រី​ The Eras Tour

ក្រៅពីជំរុញដល់សេដ្ឋកិច្ច អាជីវកម្មក្នុងស្រុក និងទេសចរណ៍ ឥទ្ធិពលលើបណ្តាញសារព័ត៌មាន និងប្រព័ន្ធផ្សព្វ ផ្សាយសង្គម ក៏ដូចជាទទួលបានការសរសើរពីរដ្ឋាភិបាល និងអង្គការនានា ការប្រគំតន្ត្រី “The Eras Tour” របស់ Taylor Swift គឺជាការប្រគំតន្ត្រីមួយដែលប្លែកខុសពីគេតាមរយះការទេពកោសល្យស្នាដៃនិពន្ធបទចម្រៀងដោយ​ខ្លួនឯង ដែលពិសេសនោះគឺការសម្តែងលើឆាករហូតទៅដល់ ៤៥ បទក្នុងមួយការប្រគំតន្ត្រីនិមួយៗ ដែលគ្រប់ បទ ចម្រៀង​ទាំងអស់គឺសុទ្ធសឹងតែមានអត្ថន័យពិរោះ និងចាក់ដោតដល់ក្រអៅបេះដូងអ្នកគាំទ្រ។ លើសពីនេះទៅ ទៀតគឺការបង្កើតនូវវប្បធម៌ផ្លាស់ប្តូរ ខ្សែដៃមិត្តភាព (Friendship Bracelet) របស់អ្នកចូលរួម និងការតុបតែង ខ្លួនប្លែកៗពីគ្នា ដែលអាចយកបាននូវបេះដូងទឹកចិត្តអ្នកគាំទ្រគ្រប់វ័យ​និងនៅបណ្តាប្រទេសផ្សេងៗលើពិភព​លោក។

ឥទ្ធិពល Swiftonomic នៅបណ្តាប្រទេសផ្សេងៗ

ក្រៅពីជំរុញដល់ការកើនឡើងសន្ទស្សន៍នៃសេដ្ឋកិច្ចក្នុងស្រុក បើងាកទៅមើលប្រទេសដទៃទៀត តួយ៉ាងគឺក្នុង អាស៊ីតែម្តង នោះគឺប្រទេសជប៉ុនកាលពីខែកុម្ភះ ឆ្នាំ២០២៤ កន្លងទៅនេះ ដែលបព្រឹត្តិការណ៍ប្រគំតន្ត្រីទេសចរណ៍ The Eras Tour បានទៅដល់ដែនដីនៃទីក្រុងតូក្យូនិងបានប្រមូលអ្នកគាំទ្រចូលរួមពេញពហុកីឡាដ្ឋាន រហូតមាន អ្នកជំនាញបានអះអាងថាការប្រគំតន្រ្តីនេះបានជះឥទ្ធិពលខ្លាំងដល់សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសជប៉ុន បើយោងតាម របាយការណ៍របស់ CNN។ ការប្រគុំតន្ត្រីរបស់ Taylor Swift នេះត្រូវបានគេព្យាករណ៍ថារកចំណូលបានប្រមាណ ៣៤.១ ពាន់លានយ៉េន (ស្មើនឹងប្រមាណ ២២៩.៦ លានដុល្លារអាមេរិក) នេះបើយោងតាមលោក Mitsumasa Etou អ្នកនាំពាក្យនៃវេទិកាស្រាវជ្រាវ Economic Effects NET និងជាសាស្ត្រាចារ្យក្រៅម៉ោងនៅសាកលវិទ្យាល័យ Tokyo City នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍របស់ CNN ។

នៅពីក្រោយសន្ទុះកើនឡើងនៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេស សិង្ហបុរី

“One right move and you win”

ការប្រគុំតន្ត្រីទេសចរណ៍ The Eras Tour របស់តារាចម្រៀងកំពូល Taylor  Swift បានឈានជើងលើកដំបូងនៅ ក្នុងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលប្រទេសសិង្ហបុរីជាម្ចាស់ផ្ទះដំបូងគេ និងជាទីសំចតតែមួយគត់ផងដែរនៅក្នុងតំបន់ក្រោយ ការសម្រេចបាននូវកិច្ចព្រមព្រៀងផ្តាច់មុខរវាងរដ្ឋាភិបាលសិង្ហបុរីនិងតារាចម្រៀង Taylor Swift។​ ការប្រគុំតន្ត្រីនេះ ធ្វើឡើងចំនួន ៦ ថ្ងៃចាប់ពីថ្ងៃទី ២ ដល់ ៩ មិនា ២០២៤ នៅពហុកីឡាដ្ឋានជាតិសិង្ហបុរី។ ព្រឹត្តិការណ៍ប្រគំតន្ត្រី មួយនេះបានប្រមូលផ្តុំអ្នកចូលរួមពីបណ្តាប្រទេសផ្សេងៗទៀតក្នុងតំបន់ ដែលធ្វើឱ្យសំបុត្រលក់អស់គ្មានសល់ជាង ៣ សែនសំបុត្រ សរុបជាទឹកប្រាក់ចំណូលទទួលបានប្រមាណ ៧៥.២ លានដុល្លាសិង្ហបុរី។

កាសែត CNA បានរាយការណ៍ថាបើយោងតាមការស្ទង់មតិជាមធ្យមរបស់ទីភ្នាក់ងារព័ត៌មាន Bloomberg ផលិត ផលក្នុងស្រុកសរុបរបស់ប្រទេសសិង្ហាបុរីត្រូវបានព្យាករណ៍ថានឹងកើនឡើង ២,៩% ក្នុងរយៈពេល បីខែ ដំបូងក្នុង ឆ្នាំ ២០២៤ នេះ ដែលជាកម្រិតមួយលឿនបំផុតក្នុងរយៈពេល ៦ ត្រីមាស។ សេដ្ឋវិទូនៃធនាគារ DBS លោក Chua Han Teng បានប្រាប់កាសែត CNA កាលពីថ្ងៃច័ន្ទថា ការប្រគុំតន្ត្រីនេះត្រូវបានប៉ាន់ប្រមាណថានឹងបន្ថែម ទឹកប្រាក់ប្រហែលពី ៣០០លានដុល្លារសិង្ហបុរី (២២៥លានដុល្លារអាមេរិក) ទៅ ៤០០លានដុល្លារសិង្ហបុរី ឬ ០,២ភាគរយនៃ ផ.ស.ស ដល់សេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសសិង្ហបុរីក្នុងត្រីមាសទីមួយ។ យោងតាមទិន្នន័យពីគេហទំព័រ ទេសចរណ៍ Trip.com រាយការណ៍ថាការបញ្ជាកក់ទាក់ទងនឹងការធ្វើដំណើរនិងទីកន្លែងស្នាក់នៅក្នុងប្រទេស សិង្ហបុរីចាប់ពីថ្ងៃទី ១ ដល់ថ្ងៃទី ៩ ខែមីនា ដែលជារយៈពេលនៃការប្រគុំតន្ត្រីគឺ ២៧៥% ខ្ពស់ជាងចំនួនសម្រាប់ ថ្ងៃទី ១៥ ដល់ថ្ងៃទី ២៣ ខែមីនា ដែលជារយៈពេលស្រដៀងគ្នានៃរយៈពេលពីរសប្តាហ៍ក្រោយមក។ សម្រាប់ថ្ងៃទី ១ ដល់ថ្ងៃទី ៩ ខែមីនា ការកក់ជើងហោះហើរក្នុងប្រទេសសិង្ហបុរីកើនឡើង ១៨៦% ហើយការកក់សណ្ឋាគារមាន ៤៦២% ខ្ពស់ជាងសម្រាប់រយៈពេល ១៥ ដល់ ២៣ ខែមីនា។ ការប្រគុំតន្រ្តីរបស់ Taylor Swift ផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍ ដល់វិស័យបដិសណ្ឋារកិច្ច អាហារ និងភេសជ្ជៈរបស់ប្រទេសសិង្ហបុរី ក៏ដូចជាវិស័យលក់រាយផងដែរ។ ព្រឹត្តិការណ៍ ប្រគំតន្ត្រីនេះបានផ្តល់អត្ថប្រយោជន៍ដល់វិស័យបដិសណ្ឋារកិច្ច អាហារនិងភេសជ្ជៈរបស់ប្រទេសសិង្ហបុរី​​ក៏ដូចជា ជំរុញបន្ថែមមួយកម្រិតទៀតទៅដល់អាជីវកម្មខ្នាតតូចធំនៅក្នុងប្រទេស។

នៅក្នុងពេលបំពេញទស្សនកិច្ចនៅទីក្រុង Melbourne ប្រទេសអូស្ត្រាលី កាលពីថ្ងៃទី ៥ ខែមិនា កន្លងទៅនេះ​ នាយករដ្ឋមន្ត្រីសិង្ហបុរីលោក លី សៀនឡុង​ (Lee Hsien Loong)  បាននិយាយថា “ការរៀបចំឱ្យ Taylor Swift ទៅសម្តែងនៅប្រទេសសិង្ហបុរីបានក្លាយទៅជាជោគជ័យដ៏ខ្លាំងមួយ។” ។ សិ​ង្ហបុរីបានការពារយុទ្ធសាស្រ្តរបស់ខ្លួន ក្នុងការផ្តល់​ថវិកា​លើកទឹកចិត្តដើម្បីធានាទទួលបានការប្រគុំតន្ត្រីផ្តាច់មុខរបស់ Taylor Swift នៅក្នុងតំបន់អាស៊ី អាគ្នេយ៍ ដោយនិយាយថា អត្ថប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចសិង្ហបុរីនៃការធ្វើដូច្នេះលើសពីការចំណាយដែលខ្លួនផ្ដល់ឲ្យ Taylor Swift ហើយបន្ថែមថា វាគឺជាជម្រើសរបស់ Taylor Swift ដែលជ្រើសចង់សម្តែងនៅសិង្ហបុរី ។​​ នេះជាការ សម្រេចចិត្តនិងយុទ្ធសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ចដ៏ឈ្លាសវៃមួយរបស់ប្រទេសសិង្ហបុរីដែលប្រទេសផ្សេងៗក្នុងតំបន់គួរតែរៀនសូត្រតាម។