បន្ទាប់ ៨ ខែនៃការផ្តួលរំលំធ្វើដោយរបបយោធារបស់ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ទីបំផុតសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (អាស៊ាន) បានធ្វើការសម្រេចចិត្តរារាំងមេដឹកនាំរបបយោធាលោក Min Aung Hlaing ពីការចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានក្នុងសប្តាហ៍នេះ។ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ាន សមាជិករបស់អាស៊ានបានស្នើអញ្ចើញអ្នកតំណាងដែលមិនមែនជាអ្នកតំណាងនយោបាយ (Non-political representative) របស់មីយ៉ាន់ម៉ាដើម្បីចូលរួមកិច្ចប្រជុំកំពូលតំបន់នៅក្នុងខែតុលានេះ។ ប៉ុន្តែការអញ្ជើញនេះត្រូវបានបដិសេដដោយរដ្ឋាភិបាលយោធារបស់លោក Min Aung Hlaing ព្រោះលោកយល់ថារដ្ឋាភិបាលរបស់លោកស្របច្បាប់ ហើយអាស៊ានកំពុងដើរផ្ទុយពីគោលការណ៍មិនជ្រៀតជ្រែកបញ្ហាផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសជាសមាជិកនិងបម្រើគោលនយោបាយរបស់ប្រទេសមហាអំណាចខាងក្រៅ។ ការរារាំងមិនឱ្យមេដឹកនាំយោធាចូលរួមកិច្ចប្រជុំអាស៊ាននេះជារឿងកម្រមួយ និងបានឱ្យឃើញពីឆន្ទៈនិងឥទ្ធិពលរបស់អាស៊ានក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាក្នុងតំបន់ដែរ ហើយទីបញ្ចប់គឺក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលដែលប្រព្រឹត្តទៅនៅប្រទេសប្រុយណេវិញគឺគ្មានវត្តមានរបស់អ្នកតំណាងណាមួយរបស់មីយ៉ាន់ម៉ានោះទេ។
មូលហេតុនៃការរារាំងមិនឱ្យមេដឹកនាំយោធាចូលរួមកិច្ចប្រជុំ
មូលហតុចម្បងក្នុងការមិនអញ្ញើញមីយ៉ាន់ម៉ាមកប្រជុំនោះគឺ មេដឹកនាំរបបសឹកមិនបានគោរពទៅតាមការសន្យាលើគោលការណ៍ ៥ ចំណុចរបស់អាស៊ាន។ ជាក់ស្ដែង កាលពីពេលថ្មីកន្លងទៅ អាស៊ានបានឱ្យអ្នកតំណាងរបស់ខ្លួនទៅធ្វើទស្សនកិច្ចនៅមីយ៉ាន់ម៉ាក្នុងគោលបំណងជួយសម្របសម្រួលស្ថានភាពនយោបាយនៅក្នុងប្រទេស។ បេសកជនរបស់អាស៊ានដែលត្រូវបញ្ជូនទៅគឺជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសទីពីររបស់ប្រ៊ុយណេ គឺលោក Erywan Yusof ប៉ុន្តែមិនទាន់អាចធ្វើទស្សនកិច្ចប្រទេសនេះដើម្បីសម្របសម្រួលនោះទេ។ បេសកជនពិសេសមានសិទ្ធិចូលដំណើរការពេញលេញទៅកាន់គ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ តែដល់ពេលនេះមិនទាន់អាចធ្វើជំនួបជាមួយភាគីណាមួយនៅមីយ៉ាន់ម៉ាឡើយ ខណៈសោកនាដកម្មនៅមីយ៉ាន់ម៉ានៅតែបន្តមាន រហូតដល់ការរីករាលដាលវិបត្ដិកូវីដ១៩ផង។ ជាលទ្ធផល រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអាស៊ានកាលពីថ្ងៃទី១៥ ខែតុលា បានសម្រេចមិនអញ្ជើញលោក Min Aung Hlaing ឬតំណាងនយោបាយណាមួយមកពិភាក្សាក្នុងកិច្ចប្រជុំឡើយ។
ការសម្រេចដកអ្នកតំណាងនិង ការច្រានចោលសំណើអាស៊ានរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា
រដ្ឋមន្ត្រីអាស៊ានបានសម្រេចកាលពីថ្ងៃទី ១៥ ខែ តុលា ដើម្បីដកឧត្តមសេនីយមីយ៉ាន់ម៉ា Min Aung Hlaing ចេញពីកិច្ចប្រជុំកំពូល។ នេះត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាការស្តីបន្ទោសដ៏ធំបំផុតរបស់អាស៊ានលើមីយ៉ាន់ម៉ាចាប់តាំងពីថ្ងៃទី ១ ខែកុម្ភៈ នៅពេលដែលយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាបានផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលស៊ីវិលក្រោមការដឹកនាំ របស់លោកស្រី Aung San Suu Kyi និងការធ្វើទុក្ខបុក្ខម្និញលើបាតុករ ដែលទាំងនេះគឺជាសញ្ញាណនៃការប្រាសចាកនៃគោលការណ៍ប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។
ក៏ប៉ុន្តែអាស៊ានក៏មានបានបិទផ្លូវមីយ៉ាន់ម៉ាជិតឈឹងដែរ ដោយសារបន្ទាប់ពីអាស៊ានសម្រេចមិនឱ្យមេដឹកនាំយោធាចូលរួមប្រជុំ អាស៊ានបានលើកសំណើឱ្យអ្នកតំណាងផ្សេងក្រៅពីអ្នកតំណាងនយោបាយមកចូលរួមវិញ។ ប្លុកអាស៊ានបានងាកមកអញ្ជើញលោក Chan Aye ជាលេខាធិការអចិន្ត្រៃយ៍ក្នុងក្រសួងការបរទេសរបស់របបយោធា ឱ្យចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលនិម្មិតអាស៊ានក្នុងនាមជាតំណាង Non-political representative។ ជាការឆ្លើយតប រដ្ឋាភិបាលយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាបាននិយាយកាលពីថ្ងៃសុក្រ ថាខ្លួនបានច្រានចោលការសម្រេចចិត្តរបស់អាស៊ានក្នុងការអញ្ជើញតែឥស្សរជនដែលមិនតំណាងនយោបាយទៅកិច្ចប្រជុំកំពូលក្នុងតំបន់នាពេលខាងមុខ ដែលទង្វើរបស់អាស៊ាននេះបានមើលងាយមេដឹកនាំរបបសឹកនៃរដ្ឋប្រហារថ្ងៃទី១ ខែកុម្ភៈ។
ក្រសួងការបរទេសរបស់របបយោធាបាននិយាយនៅក្នុងសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានថា ប្រមុខរដ្ឋ ឬរដ្ឋាភិបាលមីយ៉ាន់ម៉ាទទួលបានសិទ្ធិស្មើគ្នា និងពេញលេញក្នុងការចូលរួមក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលនៃសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (អាស៊ាន) ដែលមានសមាជិកទាំង១០។ អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលយោធាមីយ៉ាន់ម៉ា ឧត្តមសេនីយ Zaw Min Tun បាននិយាយថា ការមិនអញ្ជើញមីយ៉ាន់ម៉ានេះ “មិនបានឱ្យសមភាពប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា” ដូចប្រទេសសមាជិកដទៃទៀតទេ។
ជំហានរបស់អាស៊ាន
សេចក្តីព្រាងសេចក្តីថ្លែងការសម្រាប់កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានបានបង្ហាញពីការព្រួយបារម្ភ របស់មេដឹកនាំរដ្ឋសមាជិកចំពោះស្ថានភាពរបស់មីយ៉ាន់ម៉ា ដោយអំពាវនាវឱ្យគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា អនុវត្តការប្តេជ្ញាចិត្តរបស់ពួកគេចំពោះមតិឯកភាពប្រាំចំណុចឬ 5 Points Consensus រួមទាំងដំណើរទស្សនកិច្ចរបស់បេសកជនពិសេសរបស់អាស៊ានទៅកាន់ប្រទេសរបស់អាស៊ាន។
ជំហានរបស់អាស៊ានដែលមិនឱ្យមេដឹកនាំយោធារបស់មីយ៉ាន់ម៉ា ត្រូវបានធ្វើឡើងដើម្បីឆ្លើយតបទៅនឹងភាពកង្វះកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរបស់រដ្ឋាភិបាលយោធារបស់លោក Min Aung Hlaing លើការអនុវត្តការយល់ស្រប ៥ ចំណុច (5 Points Consensus) ដែលបានព្រមព្រៀងគ្នានៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានពិសេសកាលពីខែមេសា។ ជារួម ផែនការ ៥ ចំណុចនោះគឺការបញ្ចប់អំពើហិង្សានៅមីយ៉ាន់ម៉ា ការចាប់ផ្តើមកិច្ចសន្ទនាជាមួយ “គ្រប់ភាគី” និងការផ្តល់សិទ្ធិឱ្យបេសកជនពិសេសម្នាក់ចូលប្រទេសពេញលេញ។ ក៏ប៉ុន្តែ ជាច្រើនខែបានកន្លងផុតទៅ មេដឹកនាំរបបសឹកមិនបានអនុវត្ដនូវអ្វីដែលខ្លួនបានសន្យាឡើយ ហើយក៏បានរុញច្រានស្ថានការណ៍នៅមីយ៉ាន់ម៉ាធ្លាក់ក្នុងសភាពធ្ងន់ធ្ងរបន្ថែមទៀត។ ដូចនេះ ប្រសិនបើអាស៊ាននៅតែបើកភ្នែកម្ខាងបិទភ្នែកម្ខាងលើការក្បត់ពាក្យសន្យារបស់មេដឹកនាំរបបសឹកតទៅទៀត នោះនឹងធ្វើឱ្យគេយល់ឃើញកាន់តែច្បាស់ថាអាស៊ានមានត្រឹមតែឈ្មោះប៉ុន្តែមិនមានឥទ្ធិពលដោះស្រាយអ្វីទាល់តែសោះក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាក្នុងតំបន់។ ការឆ្លើយតបរបស់អាស៊ានទៅនឹងការមិនខ្វាយខ្វល់នឹងការសន្យារបស់មេដឹកនាំរបបសឹកនេះក៏ជាការមេរៀនដ៏ល្អមួយដែរសម្រាប់សមាជិកអាស៊ានទាំងអស់ ដែលបង្ហាញថា សមាជិកទាំងឡាយក៏មានកាតព្វកិច្ចគោរពគោលការណ៍និងសេចក្ដីសម្រេចរបស់អាស៊ាន ត្បិតតែប្រទេសនីមួយអាចប្រើប្រាស់គោលការណ៍មិនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងជាខ្នងបង្អែក។
គេឃើញថាកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ានេះនៅតែមានភាពស្មុគស្មាញដោយសារតែគោលការណ៍របស់អាស៊ានមួយគឺ « គោលការណ៍មិនជ្រៀតជ្រែកក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់សមាជិកម្នាក់ៗ »។ ប៉ុន្តែកន្លងមកថ្មីៗនេះ រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសម៉ាឡេស៊ី Saifuddin Abdullah បាននិយាយកាលពីសប្តាហ៍មុនថា អាស៊ានចាំបាច់មិនអាចប្រើគោលការណ៍នៃការមិនជ្រៀតជ្រែកជាខែលដើម្បីជៀសវាងបញ្ហាដែលកំពុងត្រូវបានដោះស្រាយនោះទេ។
សរុបមក ការសម្រេចចិត្តមិនអញ្ជើញលោក Min Aung Hlaing គឺជាការផ្លាស់ប្តូរ និងជាជំហានដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមកសម្រាប់អាស៊ានផងដែរ ព្រោះសមាជិកទាំង ១០ តែងតែមានទម្លាប់មិនជ្រៀតជ្រែកក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់សមាជិករបស់ខ្លួននោះទេ។ ការសម្រេចចិត្ដនេះមានទាំងផ្ដល់ទាំងផលចំណេញ និងខាតរបស់អាស៊ាន។ ផលចំណេញគឺ អាស៊ានអាចបង្ហាញដល់សាធារណៈជនថាខ្លួនក៏មានឥទ្ធិពលខ្លះដែរ និងបង្ហាញពីឆន្ទៈក្នុងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ យ៉ាងណាមិញ ត្បិតតែអាស៊ានចង់ដោះស្រាយវិបត្ដិនៅមីយ៉ាន់ម៉ាប៉ុន្តែបែរជាមិនអញ្ញើញកូនសោរបញ្ហាមកពិភាក្សាទៅវិញ ហើយជំហានបន្ទាប់របស់អាស៊ានក្នុងការដោះស្រាយវិបត្ដិនៅមីយ៉ាន់ម៉ាក៏កាន់តែស្រពេចស្រពិល ត្បិតតែមានឆន្ទៈប៉ុន្តែគ្មានវិធី។
