អង្គការសហប្រជាជាតិគឺជាស្ថាប័ន ដ៏ធំបំផុតរបស់ពិភពលោកដែលតែងតែជួយជ្រោមជ្រែងដោះស្រាយបញ្ហាពិភពលោកនានាតាមបែបការទូត ហើយរាល់ការព្រាងដំណោះស្រាយត្រូវបានសម្រេចឡើងតាមរយៈកិច្ចប្រជុំជាមួយប្រទេសជាសមាជិក និងតាមរយៈការបោះឆ្នោតព្រមព្រៀងដែលទាមទារឱ្យមានការជជែកវែកញែកនិងការចរចារដើម្បីសម្រេចបាន។ ដោយសារតែការមើលឃើញពីសារៈសំខាន់នៃការដំណើរការកិច្ចប្រជុំនេះទើបស្ថាប័នអប់រំជុំវិញពិភពលោករួមមានថ្នាក់វិទ្យាល័យ និងសាកលវិទ្យាល័យបាននាំគ្នាធ្វើគំរូតាមកិច្ចប្រជុំនេះដែលគេហៅថា Model United Nation ដើម្បីឱ្យសិស្សានុសិស្សដែលមានចំណាប់អារម្មណ៍និងចង់ក្លាយជាមន្រ្តីការទូតមានឱកាសសិក្សាស្វែងយល់ពីរបៀបវារៈ តួនាទីជាគណៈប្រតិភូតំណាងប្រទេសចាត់តាំង និងការដោះស្រាយបញ្ហាបែបការទូតរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។
តើអ្វីជា Model United Nation?
Model United Nation ឬហៅកាត់ថាMUN គឺជាសកម្មភាពសិស្សក្នុងការធ្វើដម្រាប់តាមដំណើរការកិច្ចប្រជុំរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិដែលពួកគេដើរតួនាទីជាគណៈប្រតិភូមកពីប្រទេសផ្សេងៗគ្នា ហើយព្យាយាមដោះស្រាយបញ្ហាពិតជាក់ស្តែងណាមួយដែលពិភពលោកកំពុងជួបប្រទះ ដោយប្រើប្រាស់នូវគោលនយោបាយ និងទស្សនៈនៃប្រទេសដែលគេចាត់តាំង។ ចំពោះដើមកំណើតរបស់MUNវិញ គ្មាននរណាម្នាក់ដឹងប្រាកដថាសន្និសីទនេះត្រូវបានចាប់ផ្តើមនៅពេលណាច្បាស់លាស់ទេ ប៉ុន្តែវាត្រូវបានកត់ត្រាថាមានការរៀបចំជាលើកដំបូងនៅសាកលវិទ្យាល័យ Oxford ក្នុងឆ្នាំ ១៩២១។ យ៉ាងណាមិញដោយសារនៅពេលនោះអង្គការសហប្រជាជាតិមិនទាន់ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅឡើយទេ ដែលនៅឆ្នាំ ១៩៤៥ គឺគេបានយកគំរូតាមគណៈកម្មាធិការសម្ព័ន្ធប្រជាជាតិ(League of Nations) ក៏ប៉ុន្តែពិធីការ (protocol) នៃសន្និសីទនេះគឺសុទ្ធសឹងតែដូចគ្នាទៅនឹងសន្និសីទសព្វថ្ងៃនេះដោយសារតែពិធីការរបស់ គណៈកម្មាធិការសម្ព័ន្ធប្រជាជាតិ និង អង្គការសហប្រជាជាតិមិនសូវជាខុសគ្នាប៉ុន្មានឡើយ។
បើទោះបីជាសន្និសីទMUNនេះត្រូវបានគេរៀបចំអស់រយៈពេលជាយូរមកហើយក្តី ក៏គេសង្កេតឃើញថា ដំណើរការរបស់វានៅតែមិនទាន់អាចឆ្លុះបញ្ចាំងពីទិដ្ឋភាពពិតនៃការសម្រេចចិត្តនិងដំណើរការដូចជាការប្រជុំរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិបានដែរ។ នេះក៏ដោយសារតែកង្វះចំណេះដឹងអំពីនីតិវិធី និងតួនាទីសំខាន់នៃការធ្វើការរបស់អ្នកការទូតរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ និងបុគ្គលិករបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។ ជាជំហានដំបូងដើម្បីកែលម្អការធ្វើតម្រាប់តាម MUN នាយកដ្ឋានព័ត៌មានសាធារណៈរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ (UNDPI) បានរៀបចំសន្និសីទគំរូសកល UN (GMUN) ចំនួនបីនៅទីក្រុងហ្សឺណែវ (2009) គូឡាឡាំពួ (2010) និងអ៊ីនឈុន (2011) ដើម្បីផ្តល់នូវគំរូនៃការអនុវត្តល្អបំផុត។ ដោយបានសិក្សាពីព្រឹត្តិការណ៍ជោគជ័យទាំងនេះ នាយកដ្ឋានផ្សព្វផ្សាយរបស់ UNDPI បានទទួលស្គាល់ថាតួនាទីរបស់ខ្លួនក្នុងការគាំទ្រ Model UN ចាំបាច់ត្រូវតែមានការវិវត្ត ហើយបានសម្រេចចិត្តផ្តោតការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ខ្លួនលើការរៀបចំសិក្ខាសាលា និងវគ្គបណ្តុះបណ្តាលសម្រាប់អ្នកដឹកនាំនិស្សិត និងទីប្រឹក្សា MUN ដែលរៀបចំសន្និសីទ MUN ជុំវិញពិភពលោកជំនួសវិញ។
+ តើនិស្សិតដែលជាអ្នកចូលរួមMUNមានតួនាទីធ្វើអ្វីខ្លះ?
សន្និសីទMUNគឺជាវេទិកាមួយសម្រាប់ប្រទេសជាសមាជិកដែលបានចូលរួមបង្ហាញទស្សនៈរបស់ខ្លួនក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាពិភពលោក។ ដូច្នេះនិស្សិតដែលជាអ្នកចូលរួមនឹងត្រូវបានចាត់តាំងជាក្រុមដែលអាចមានប្រទេសមួយឬច្រើន ហើយក្រុមនីមួយៗនឹងស្នើរឱ្យចាត់ចែងគណៈប្រតិភូតំណាងប្រទេសនីមួយៗដើម្បីរៀបចំដាក់ចូលទៅក្នុងអង្គភាពជាក់លាក់ណាមួយរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិដែលរួមមានមហាសន្និបាត(General Assembly) ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ (the Security Council) ក្រុមប្រឹក្សាសេដ្ឋកិច្ចនិងសង្គមកិច្ច (ECOSOC) និងក្រុមប្រឹក្សាអន្តរជាតិផ្សេងៗទៀត។ នៅពេលដែលគណៈប្រតិភូនៃសមាជិករដ្ឋត្រូវបានបែងចែករួចរាល់ហើយ ពួកគេមានតួនាទីដូចជា ការសរសេរ position paper(ឯកសារដែលរៀបរាប់អំពីប្រធានបទ គោលជំហររបស់ប្រទេស និងដំណោះស្រាយដែលអាចកើតមាន) ការជជែកដេញដោលពិភាក្សា ការចរចាររកដំណោះស្រាយនិងធ្វើរឿងជាច្រើនទៀតដូចជាការអង្កេតទៅលើពិធីការ(protocol) បែបផ្លូវការទូតរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិដែលមន្ត្រីការទូតគួរធ្វើ។
ជាធម្មតា សន្និសីទMUNតម្រូវឱ្យគណៈប្រតិភូគ្រប់រូបរៀបចំនិងដាក់ស្នើរposition paper ដែលបង្ហាញពីគំនិតឬទស្សនៈរបស់គណៈប្រតិភូទៅលើប្រធានបទដែលបានលើកយកមកពិភាក្សានិងរកដំណោះស្រាយនៅក្នុងសន្និសីទ។ ការសរសេរposition paperគឺតម្រូវឱ្យមានការសិក្សាស្រាវជ្រាវទៅលើប្រធានបទដែលបានដាក់ឡើងជាបញ្ហាប្រឈម គោលនយោបាយរបស់ប្រទេសខ្លួន គោលនយោបាយអន្តរជាតិ ដែលនឹងត្រូវលើកយកមកពិភាក្សា ក្រោមការប្រកាន់គោលជំហរនៃការយល់ស្របនិងការការពារផលប្រយោជន៍របស់ប្រទេសខ្លួន។
ការជជែកដេញដោលពិភាក្សានិងការចរចារនឹងត្រូវធ្វើឡើងនៅថ្ងៃសន្និសីទ រហូតដល់ការបោះឆ្នោត។ នៅក្នុងការចាប់ផ្តើមនៃសន្និសីទ រាល់គណៈប្រតិភូដែលជាសមាជិកត្រូវថ្លែងសន្ទរកថាជាកិច្ចចាប់ផ្តើម(opening remark) ដើម្បីបន្តចូលទៅដល់ការជជែកពិភាក្សាពីបញ្ហានិងការរកដំណោះស្រាយ។ ជាក់ស្តែងកិច្ចប្រជុំអាចធ្វើឡើងទាំងក្នុងផ្លូវការនិងក្រៅផ្លូវការ។ នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំឬការជជែកពិភាក្សាផ្លូវការ គោលបំណងសំខាន់គឺការប្រើប្រាស់របៀបវារៈនិងការពិភាក្សាទៅលើការព្រៀងដំណោះស្រាយ(draft resolution) ដើម្បីឱ្យគណៈកម្មាការអាចសរសេរដំណោះស្រាយមួយដែលគណៈប្រតិភូអាចបោះឆ្នោតបាន។ ចំណែកឯការប្រជុំបែបក្រៅផ្លូវការវិញ គឺមានន័យថា គណៈកម្មាការអាចស្នើសុំពិភាក្សាគ្នាជាមួយគណៈប្រតិភូនៃសមាជិកដែលពេញចិត្តទៅលើដំណោះស្រាយ(meet in a caucus)។ ដើម្បីរក្សានូវលំដាប់លំដោយនៃការពិភាក្សា រាល់សមាជិកទាំងអស់ត្រូវធ្វើតាមនីតិវិធីនិងពិធីការរបស់មហាសន្និបាតចំពោះការជជែកនិងពិភាក្សា។ ចំណែកឯការបោះឆ្នោតវិញ គឺមានតែប្រទេសដែលមានឈ្មោះនៅក្នុងបញ្ជី(speaker list) ប៉ុណ្ណោះទើបមានសិទ្ធិអាចបោះឆ្នោតបាន។
គួររំលឹកផងដែរថា នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំអង្គការសហប្រជាជាតិក៏ដូចជាMUNមានសមាជិកអចិន្ត្រៃយ៍៥ប្រទេសដូចជា សហរដ្ឋអាមេរិក ចិន រុស្សី ចក្រភពអង់គ្លេស និងបារាំងដែលគេអាចសម្គាល់ថា P5។ ដោយសារតែP5គឺជាប្រទេសមហាអំណាចរបស់ពិភពលោកនិងជាអ្នកឧបត្ថម្ភធំបំផុតរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិទើបការសម្រេចចិត្តរបស់ពួកគេគឺមានឥទ្ធិពលណាស់ក្នុងការអនុម័តដំណោះស្រាយ មានន័យថាពួកគេមានអាទិភាពជាងសមាជិករដ្ឋដទៃទៀតក្នុងការបោះឆ្នោត។
តើការព្រាងដំណោះស្រាយសម្រេចឡើងដោយរបៀបណា?
តាមពិតទៅ គោលដៅសំខាន់នៃសន្និសីទMUNគឺដើម្បីអនុម័តលទ្ធផលសម្រេចជាឯកសារដែលរដ្ឋសមាជិកទាំងមូលអាចយល់ព្រម។ ហើយការប្រឹក្សារបស់រដ្ឋសមាជិកលើសេចក្តីព្រាងដំណោះស្រាយអាចធ្វើឡើងទាំងការពិភាក្សាផ្លូវការនិងក្រៅផ្លូវការ។ នៅក្នុងសន្និសីទMUNមានប្រទេសមួយនឹងដើរតួនាទីជាអ្នកឧបត្ថម្ភធំ(main sponsor) ទៅលើដំណោះស្រាយសំខាន់ៗដែលភាគច្រើនប្រទេសនោះគឺមកពី P5 ដោយសារតែវាមានធនធានគ្រប់គ្រាន់និងជាប្រទេសអភិវឌ្ឍទៀតផង។ Main Sponsor អាចរៀបចំលំដាប់លំដោយនៃសេចក្តីព្រាងដំណោះស្រាយ ឬសេចក្តីសម្រេចដោយគ្មានការពិគ្រោះជាមួយសមាជិកដទៃជាមុន។
បន្ទាប់ពីសេចក្តីព្រាងដំណោះស្រាយរៀបចំរួចរាល់ហើយ សមាជិករដ្ឋទាំងអស់អាចធ្វើការចរចារទៅលើការធ្វើវិសោធនកម្មដែលដឹកនាំដោយMain sponsor ហើយបើសិនការចរចារត្រូវបានសម្រេចជាឯកច្ឆន្ទ នោះការផ្លាស់ប្តូរនឹងទៅជំនួសឯកសារដើម។ ផ្ទុយមកវិញ បើការចរចារមិនបានសម្រេច Main Sponsor អាចស្នើសុំឲ្យមានការបោះឆ្នោតដែលសម្រេចដោយផ្អែកលើមតិភាគច្រើន(majority)។ សេចក្តីព្រាង និងការចរចាមានទំនាក់ទំនងគ្នាយ៉ាងជិតស្និទ្ធ ពីព្រោះប្រធានបទនៃការចរចាជារឿយៗពាក់ព័ន្ធនឹងការយល់ព្រមលើពាក្យដែលប្រើដើម្បីពិពណ៌នាអំពីសកម្មភាពដែលត្រូវធ្វើក្នុងរបៀបវារៈជាក់លាក់ណាមួយ។ ចំពោះនីតិវិធីបោះឆ្នោតនៃដំណោះស្រាយគឺវាត្រូវបានសន្មត់ថារាល់សេចក្តីសម្រេច/សេចក្តីសម្រេចការព្រាងដំណោះស្រាយដែលបានដាក់ក្នុងតារាងទាំងអស់នឹងត្រូវបានអនុម័តដោយគ្មានការបោះឆ្នោត (ឧ. ដោយមតិឯកច្ឆន្ទ)។ ប្រសិនបើដំណោះស្រាយនឹងមិនត្រូវបានអនុម័តដោយឯកច្ឆន្ទទេ Chair ដែលត្រូវជាប្រធានកិច្ចប្រជុំជាធម្មតានឹងត្រូវបានជូនដំណឹងជាមុនថាការបោះឆ្នោតនឹងត្រូវបានស្នើសុំ។ ការបោះឆ្នោតអាចនឹងសម្រេចយកបានតាមរយៈមតិភាគច្រើន។
សរុបមក MUNគឺជាសកម្មភាពនិស្សិតដែលផ្តល់នូវការធ្វើតម្រាប់តាមកិច្ចប្រជុំនិងការសិក្សាអំពីនយោបាយអន្តរជាតិ និងការទូតរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។ និស្សិតដែលចូលរួមជាមួយMUN នឹងមានឱកាសអភិវឌ្ឍជំនាញភាពជាអ្នកដឹកនាំ ការស្រាវជ្រាវ ការសរសេរ ការនិយាយជាសាធារណៈ និងជំនាញដោះស្រាយបញ្ហា។ ជាងនេះទៅទៀត ដំណោះស្រាយដែលអាចទទួលយកបានដោយអ្នកតំណាងភាគច្រើន ក៏បណ្តុះជំនាញនៃការចរចា ការដោះស្រាយជម្លោះ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការផងដែរ។ ដូច្នេះអ្វីដែលនិស្សិតគួរធ្វើនៅក្នុងសន្និសីទនេះ គឺការសិក្សាស្រាវជ្រាវទៅលើអង្គការសហប្រជាជាតិ គោលនយោបាយអន្តរជាតិ ជាតិនិងស្វែងយល់ពីតួនាទីជាគណៈប្រតិភូព្រមទាំងរៀបចំការនិយាយបែបផ្លូវការជាមួយនឹងពាក្យបច្ចេកទេសតាមបែបការទូត។
