ព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រ
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៤៩មក វត្តមាននៃចិនដីគោក និងចិនដីកោះបានបង្ហាញខ្លួនឡើងបន្ទាប់ពីកងទ័ពអ្នកជាតិនិយមចិនដែលកាលនោះ ដឹកនាំដោយលោក ឈៀង កៃសេក Chiang Kai-Shek បានច្បាំងចាញ់កងទ័ពកុម្មុយនិស្តរបស់លោក ម៉ៅ សេទុង Mao Tsé-Toung បន្ទាប់មក លោក ឈៀង កៃសេក បានភៀសខ្លួនមកប្រកាសបង្កើតសាធារណរដ្ឋចិននៅឆ្នាំ១៩៤៩ នៅលើកោះតៃវ៉ាន់។ ដោយឡែក សម្រាប់លោក ម៉ៅ សេទុង វិញ ក៏បានប្រកាសបង្កើតសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនផងដែរដោយធ្វើឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៤៩ដូចគ្នា។
ដើមឡើយ វត្តមានរបស់ចិនទាំងពីនេះបានធ្វើឱ្យពិភពលោកពិបាកក្នុងការសម្រេចចិត្តទទួលស្គាល់ចិនមួយណាឱ្យពិតប្រាកដណាស់។ រហូតដល់ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៧៩ សហរដ្ឋអាមេរិកបានប្រកាសទទួលស្គាល់ប្រទេសចិនដីគោកដោយផ្អែកទៅលើគោលការណ៍ប្រទេសចិនតែមួយ (One-China Principle)។ ក្រោយមកទៀត ប្រទេសសមាជិកនៃអង្គការសហប្រជាជាតិដទៃទៀតក៏ចាប់ផ្ដើមប្រកាសទទួលស្គាល់ចិនដីគោកបន្ថែមទៀត ដែលការណ៍នេះបានធ្វើឱ្យចិនតៃវ៉ាន់អាក់អន់ស្រពន់ចិត្តជាមួយនឹងសហគមន៍អន្តរជាតិផង និងចិនដីគោកផង។ មូលហេតុនោះគឺ ចិនតៃវ៉ាន់ធ្លាប់ជាស្ថាបនិកចូលរួមបង្កើតអង្គការសហប្រជាជាតិក្នុងឆ្នាំ១៩៤៥ មួយក្នុងចំណោម៥១ប្រទេសនៅលើពិភពលោក។
មួយវិញទៀត កិច្ចព្រមព្រៀងកាលពីឆ្នាំ១៩៩២ (1992 Consensus) ធ្វើឡើងរវាងតំណាងនៃបក្សកុម្មុយនិស្តចិន (the Chinese Communist Party) និងគណបក្សគួកមិញតាង ដែលកាលនោះគណបក្សគួកមិញតាងជាបក្សកាន់អំណាចនៅលើកោះតៃវ៉ាន់។ ក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងនោះបានចែងថា «ភាគីទាំងពីរនៃច្រកសមុទ្រជាកម្មសិទ្ធិរបស់ប្រទេសចិនតែមួយ (One China) ហើយនឹងធ្វើការរួមគ្នាដើម្បីស្វែងរកការបង្រួបបង្រួមជាតិឡើងវិញ»។ ពាក្យ ប្រទេសចិនតែមួយ ក្នុងន័យនេះចិនដីគោកអះអាងថា ខ្លួនជាអ្នកតំណាងឱ្យប្រទេសចិនតែមួយ ផ្ទុយទៅវិញ តៃវ៉ាន់ក៏បានអះអាងដូចគ្នាដែរថា ខ្លួនទេដែលជាអ្នកតំណាងឱ្យប្រទេសចិនតែមួយ។
ក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិនបានចែងថា «កោះតៃវ៉ាន់គឺជាទឹកដីដ៏ពិសិដ្ឋរបស់ប្រទេសចិន» ហើយទីក្រុងប៉េកាំងតែងតែរំពឹងទុកថានឹងអាចប្រើយុទ្ធសាស្ត្រណាមួយក្នុងការបង្រួបបង្រួមដែនកោះមួយនេះមកដាក់ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន។ ប្រសិនបើទីក្រុងប៉េកាំងអាចធ្វើបានមែន នោះកោះតៃវ៉ាន់នឹងក្លាយទៅជាដែនដីពិសិដ្ឋយ៉ាងពិតប្រាកដ ព្រោះគ្រាន់តែនិយាយពីភូមិសាស្ត្រនៃកោះមួយនេះ ក៏ឃើញថាវាជាប់នឹងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលអាចក្លាយទៅជាកំពង់ផែសេដ្ឋកិច្ចសម្រាប់ពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ និងមូលដ្ឋានយោធាដ៏មានសក្ដានុពលរបស់ប្រទេសចិនដីគោក។
គោលជំហររបស់កោះតៃវ៉ាន់
បច្ចុប្បន្ន ចិនតៃវ៉ាន់នៅតែជាកោះមួយដែលមានប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងដាច់ដោយឡែកពីចិនដីគោក។ សម្រាប់ជំហរគណបក្សកាន់អំណាចរបស់ចិនតៃវ៉ាន់បច្ចុប្បន្នគឺគណបក្សចំរើនប្រជាធិបតេយ្យ (Democratic Progressive Party) របស់លោកស្រី ឆៃ អ៊ិងវេន Tsai Ing-Wen ដែលធ្លាប់បានឈ្នះឆ្នោតភ្លូកទឹក ភ្លូកដី កាលពីឆ្នាំ ២០១៦ តែងតែចង់ប្រកាសឯករាជ្យជាផ្លូវការរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ។ ផ្ទុយទៅវិញ គណបក្សប្រឆាំងគឺគណបក្សគួកមិញតាង Kuomintang បែជាមានជំហរស្និទ្ធទៅរកក្រុងប៉េកាំងហើយជាទូទៅ គណបក្សគួកមិញតាងតែងតែគ្មានបំណងប្រកាសឯករាជ្យទេ គឺពួកគេចង់បន្តរក្សាស្ថានភាពនយោបាយឱ្យស្ថិតនៅជាធម្មតា មិនប្រែប្រួល។
ប្រតិកម្មពីសំណាក់ចិនដីគោក
អ្នកជំនាញភូមិសាស្ត្រនយោបាយ លោក ហ្សង់-ហ្វ្រង់ស័រ តាន់ ធ្លាប់បានលើកឡើងថាមេដឹកនាំចិនដីគោកបានព្យាយាមអូសទាញចិនតៃវ៉ាន់មកដាក់នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន ជារឿងមួយដែលចាំបាច់បំផុត ពីព្រោះចិននឹងមិនអាចមានឈ្មោះជាមហាអំណាចតំបន់ ឬជាមហាអំណាចពិភពលោកពិតប្រាកដបានទេ ប្រសិនបើនៅតែបន្តស្ថិតក្នុងស្ថានភាពបែបនេះតទៅទៀត គឺចិនដីគោក និងចិនតៃវ៉ាន់ ចិនកុម្មុយនិស្ត និងចិនប្រជាធិបតេយ្យ នៅលើឆាកអន្តរជាតិ។ ក្នុងក្រសែភ្នែករបស់មេដឹកនាំចិនដីគោក តៃវ៉ាន់គ្រាន់តែជាកោះតូចមួយរបស់ប្រទេសចិនតែប៉ុណ្ណោះ។ វាបានស្ដែងបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់តាមរយៈពាក្យសម្ដីរបស់រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិនដីគោក និងប្រធាធិបតីលោក ស៊ី ជីនពីង ជាដើម ដែលតែងតែអះអាងនិងបដិសេធបំណងប្រកាសឯករាជ្យរបស់តៃវ៉ាន់ជាដាច់ខាត បើមិនដូច្នោះទេ លោកនឹងអាចប្រើប្រាស់កម្លាំងទ័ពក្នុងករណីចាំបាច់។
មួយរយៈចុងក្រោយនេះ ទីក្រុងប៉េកាំងតែងតែបញ្ជូនយន្តហោះជាច្រើនគ្រឿង រួមមានប្រភេទចម្បាំងផង និងប្រភេទទម្លាក់គ្រាប់បែកនុយក្លេអ៊ែរផង ហោះចូលរំលោភដែនអាកាសរបស់តៃវ៉ាន់។ អ្វីដែលយើងគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍នោះគឺប្រតិកម្មរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកថ្មីៗនេះបានបង្ហាញស្ដែងៗថានឹងជួយតៃវ៉ាន់ និងប្រឆាំងចិនចំៗ ខណៈនយោបាយការបរទេសរបស់អាមេរិកលើបញ្ហានេះតែងតែព្យាយាមបង្ហាញភាពស្រពេចស្រពិលថាឈរលើគោលជំហរអ្វីឱ្យប្រាកដអស់ជាច្រើនឆ្នាំ។
ជាក់ស្ដែងអាមេរិកដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់តៃវ៉ាន់ និងគូរប្រជែងជាមួយចិនបានប្រកាសថានឹងលើកទ័ពទៅជួយតៃវ៉ាន់ ប្រសិនបើចិនហ៊ានបើកការវាយប្រកាសយោធាមកលើកោះតៃវ៉ាន់។ ជាមួយគ្នានេះដែរ សហរដ្ឋអាមេរិកក៏បានបង្ហាញស្ដែងៗថាមានវត្ដមានយោធារបស់ខ្លួនក្នុងទឹកដីតៃវ៉ាន់ដើម្បីជួយបង្វឹកកងទ័ព និងអាចការពារតៃវ៉ាន់ក្នុងស្ថានភាពអាសន្នណាមួយ។ ជាក់ស្ដែង មួយឆ្នាំចុងក្រោយនេះ កងទ័ពអាមេរិកត្រូវបានដាក់ពង្រាយនៅកោះតៃវ៉ាន់ ហើយអង្គភាពប្រតិបត្តិការពិសេសរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក និងកងម៉ារីនមួយក្រុមបានកំពុងប្រតិបត្តិការសម្ងាត់នៅក្នុងកោះតៃវ៉ាន់ ដើម្បីបណ្តុះបណ្តាលកងកម្លាំងយោធានៅទីនោះ ដែលជាផ្នែកនៃកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីពង្រឹងការការពារកោះមួយនេះ ខណៈដែលមានការព្រួយបារម្ភអំពីការកើនឡើងខ្លាំងនៃភាពតានតឹងរវាងតៃវ៉ាន់និងចិនដីគោក នេះបើយោងតាម The Wall Street Journal។
សម្រាប់តៃវ៉ាន់ ក៏មិនអាចឈមើល ប្រងើយកន្តើយនឹងការរំលោភដែនអធិបតេយ្យភាពពីសំណាក់ចិនដីគោកនោះទេ ដោយលោកស្រី ឆៃ អ៊ីងវេន ស្វះស្វែងរកខ្នងបង្អែកនិងពង្រឹងសមត្ថភាពរបស់ខ្លួនទាំងការទូតផងនិងយោធាផង។ ជាក់ស្ដែង លោកស្រីបាន ឆៃ អ៊ីងវេន បញ្ចាក់យ៉ាងច្បាស់ថា ប្រសិនបើកោះតៃវ៉ាន់ដួលរលំ លទ្ធផលអាចនឹងជាគ្រោះមហន្តរាយចំពោះសន្តិភាពក្នុងតំបន់ និងសម្ព័ន្ធភាពប្រជាធិបតេយ្យ ហើយវាអាចជាសញ្ញាមួយផងដែរថា នៅក្នុងការប្រកួតប្រជែងតម្លៃសកលសព្វថ្ងៃនេះ គឺរបបផ្តាច់ការមានឥទ្ធិពលលើលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
អន្តរាគមន៍របស់សហគមន៍អន្តរជាតិ
មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ ប្រធានគណៈប្រតិភូសហភាពអឺរ៉ុបបានធ្វើទស្សនកិច្ចផ្លូវការមួយនៅទីក្រុងតៃប៉ិកាលពីដើមខែវិច្ឆិកា ហើយបានលើកឡើងថាលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៃកោះតៃវ៉ាន់គឺជា កំណប់ទ្រព្យ និងបានសន្យាថាសហភាពអ៊ឺរ៉ុបនឹងគាំទ្រកោះតៃវ៉ាន់ នេះបើយោងតាមគេហទំព័រ European Parliament។ ដោយឡែកនៅក្នុងអាស៊ីវិញ ប្រទេសជប៉ុនឯណោះវិញ ក៏បានអំពាវនាវឱ្យសម្ព័ន្ធមិត្តប្រជាធិបតេយ្យទាំងអស់រួបរួមសាមគ្គីការពារកោះតៃវ៉ាន់ពីការឈ្លានពានរបស់ចិនដីគោកផងដែរ។ កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែវិច្ឆិកា រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសថ្មីរបស់ជប៉ុន លោក Yoshimasa Hayashi បាននិយាយតាមទូរស័ព្ទជាមួយសមភាគីចិនលោក Wang Yi ដោយលើកឡើងថា សន្តិភាព និងស្ថិរភាពនៅក្នុងច្រកសមុទ្រតៃវ៉ាន់ពិតជាមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់។ ក្នុងន័យនេះ លោកមិនគាំទ្រសោះឡើយនូវទង្វើរបស់ទីក្រុងប៉េកាំងដែលធ្លាប់បានរំលោភដែនអាកាសរបស់តៃវ៉ាន់។
មិនតែប៉ុណ្ណោះ តៃវ៉ាន់នឹងក្លាយជាភាគីតែមួយគត់ដែលមិនមែនជាប្រទេសចូលរួមកិច្ចប្រជុំប្រជាធិបតេយ្យ ដែលរៀបចំឡើងដោយប្រធានាធិបតីចូ បៃឌិន។ យោងតាមការចេញផ្សាយរបស់ CNN មានប្រទេសចំនួន ១១០ ដែលត្រូវបានអញ្ជើញចូលរួមកិច្ចប្រជុំ Summit for Democracy នៅខែក្រោយ ក្រោមគោលបំណងបញ្ឈប់ការដើរថយក្រោយលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាព។ គួរំលេចបន្តិចថា ក្នុងបញ្ជីឈ្មោះបែជាមានឈ្មោះតៃវ៉ាន់ ប៉ុន្តែគ្មានឡើយប្រទេសមហាអំណាចចិន និងរូស្សី។ ក្នុងករណីនេះ ខាងភាគីប្រទេសចិនបានចោទថាទង្វើរនេះគឺជាកំហុសមួយ ដែលចិនប្រឆាំងទំនាក់ទំនងការទូតផ្លូវការណាមួយរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងតៃវ៉ាន់។ ទន្ទឹមនឹងនេះ ប្រធានាធិបតី ស៊ី ជីងពីង ធ្លាប់បានលើកឡើងថាតៃវ៉ាន់តែកំពុងស្វះស្វែងរកឯករាជ្យភាពនិងអ្នកគាំទ្រ កំពុងលេងជាមួយភ្លើង។
ជារួម ថ្វីត្បិតកោះតៃវ៉ាន់មិនបានប្រកាសឯករាជ្យជាឱឡារឹកពីប្រទេសចិន ប៉ុន្តែ សហគមន៍អន្តរជាតិ ជាពិសេស បណ្ដាប្រទេសដែលជាសម្ព័ន្ធមិត្តប្រជាធិបតេយ្យកំពុងមានការយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងខ្លាំងក្នុងបញ្ហាមួយនេះ ដោយនឹងមិនបណ្ដោយឱ្យកោះប្រជាធិបតេយ្យតូចមួយនេះ ធ្លាក់ចូលទៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃចិនបានឡើយ។ ដោយឡែក ប្រទេសចិនក៏ហាក់ដូចជាកំពុងព្យាមយាមខ្លាំងណាស់ក្នុងការប្រើយុទ្ធសាស្រ្តបង្រួបបង្រួមកោះតៃវ៉ាន់ឱ្យស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន ដោយយើងអាចមើលឃើញតាមរយៈព្រឹត្តិការណ៍កន្លងមកគឺប្រទេសចិនប្រើយុទ្ធសាស្រ្តការទូតផង កម្លាំងយោធាគំរាមកំហែងផង និងដាក់កោះមួយនេះឱ្យឃ្លាតពីអន្តរជាតិផង។
