ការដួលរលំនៃសហភាពសូវៀត

បើគិតឱ្យមែនទែនទៅ សហភាពសូវៀតគឺជាអតីតប្រទេសខ្នាតយក្សមួយ ដែលមានសក្ដានុពលធំទំាងទឹកដី នយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ច។ សហភាពសូវៀតក្រោយធ្វើបដិវត្ដន៍ផ្ដួលរលំរបបរាជានិយម បានចាប់ផ្ដើមពង្រីកទឹកដី និងពង្រាយគ្រាប់មនោគមន៍កុម្មុយនីស្ដសឹងតែពាសពេញពិភពលោក។ សហភាពសូវៀតបានប្រកួតប្រជែងជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងការប្រកួតប្រជែងគ្នាដើម្បីបានពានជាប្រទេសមហាអំណាចទី ១ នៅក្នុងពិភពលោក។ ការប្រកួតប្រជែងនេះ មិនត្រឹតតែធ្វើឱ្យពិភពលោកបែងចែកជាពីប្លុកទេ ប៉ុន្តែក៏បានធ្វើឱ្យប្រទេសខ្លះបែងចែកជា ២ និងខ្លះទៀតធ្លាក់ចុះសង្គ្រាមស៊ីវិលដែរ។ ការដួរលំនៃសហភាពសូវៀតគឺហាក់ប្រៀបបានយក្សមួយបានដួល ហើយសហរដ្ឋអាមេរិកទទួលជ័យជំនះក្នុងការធ្វើឱ្យសហភាពសូវៀតបន្ទន់ជង្គង់បាន។ ការដួលរលំរបស់សហភាពសូវៀនេះត្រូវបានគេវិភាគថាដោយសារសហភាពសូវៀតចុះទន់ខ្សោយដោយសារងប់ងល់ប្រណាំងប្រជែងជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកខ្លាំងពេករហូតខើចសេដ្ឋកិច្ច និងធនធាន។ ដូចនេះ តើមូលហេតុអ្វីខ្លះទើបសហភាពសូវៀតដួលរលំ?

ការផ្លាស់ប្តូរគោលនយោបាយ និងឥទ្ធិពលនយោបាយការបរទេស

លោក Mikhail Gorbachev ដែលជាអគ្គលេខាធិការបក្សកម្មុយនីស្តមានគោលបំណងផ្លាស់ប្តូរគោលនយោបាយក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ីដោយប្រើប្រាស់គោលនយោបាយពីរគឺ Glasnost (ការបើកចំហ) និង Perestroika (ការរចនាឡើងវិញ) ក្នុងគោលបំណងស្ថាបនាសេដ្ឋកិច្ចទីផ្សារសេរីនៅក្នុងសហភាពសូវៀត។ គោលនយោបាយទាំងពីរនេះត្រូវបានរិះគន់ថា គោលនយោបាយ Perestroika មានចេតនាបម្រើផលប្រយោជន៍មន្ត្រីនៃរបបនេះ។ ស្របពេលនោះ ការរើបំរះពីសំណាក់ប្រទេសហុងគ្រី និងបណ្តាប្រទេសដទៃទៀត និងការផ្តួលរំលំជញ្ជាំងប៊ែរឡាំង ដែលបណ្តាលមកពីការចុះខ្សោយនៃសេដ្ឋកិច្ចរបស់សូវៀត និងកង្វះស្បៀងអាហារយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ បានធ្វើឱ្យរបបសហភាពសូវៀតចាប់ផ្តើមចុះខ្សោយ និងឈានទៅរកការដួលរលំ។

រដ្ឋជាសមាជិកសហភាពសូវៀតនាំគ្នាផ្ដាច់ខ្លួន

នៅពេលដែលសហភាពសូវៀតកំពុងចុះខ្សោយ សមាជិកសហភាពសូវៀតបានឆ្លៀតឱកាសក្នុងការប្រទេសផ្ដាច់ទឹកដីរបស់ម្ដងមួយៗ រហូតធ្វើឱ្យសហភាពសូវៀតរួញតូចទៅៗ។ នៅឆ្នាំ១៩៨៩ ចលនាបដិវត្តន៍ប្រជាជនបានផ្ទុះឡើង ដែលពួកគេចង់បានរបបគ្រប់គ្រងដូចពួកលោកខាងលិចវិញ។ អ្វីដែលជារបត់គ្រោះថ្នាក់មួយរបស់សហភាពសូវៀតនោះគឺ ចលនាបដិវត្ដន៍របស់ប្រជាជនបានជ្រៀបមកកាន់ស្នូលសហភាពសូវៀតតែម្ដង។ នៅថ្ងៃទី១២ ខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៩០ លោកប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី បូរីស យែលស៊ីន បានប្រកាសឯករាជ្យពីសហភាពសូវៀត ដែលជាហេតុធ្វើឱ្យសហភាពសូវៀតបាត់បង់សសរគ្រឹះសម្រាប់ទ្រទ្រង់តែម្ដង។ ភាពជោគជ័យនៃបដិវត្ដន៍របស់ប្រជាជននេះត្រូវបានយល់ថាបានមកពីគោលនយោបាយរបស់ លោក Mikhail Gorbach ដែលបានក្រលាប់សហភាពសូវៀតទាំងមូល។

ការធ្លាក់ចុះនៃសេដ្ឋកិច្ច

ក្នុងឆ្នាំ ១៩៨៥ ប្រទេសអារ៉ាប់ប៊ីសាអូឌីត បានលុបចោលនូវកិច្ចព្រមព្រៀងលើប្រេងឥន្ធនៈ និងបានចាប់ផ្តើមបញ្ចេញប្រេងឥន្ធនៈរបស់ខ្លួនចូលក្នុងទីផ្សារដែរ ដែលបណ្តាលឱ្យតម្លៃប្រេងធ្លាក់ចុះពី ១២០ ដុល្លារ ទៅ ២៤ ដុល្លារក្នុងមួយបារ៉ែល។ នេះជាហេតុបណ្តាលឱ្យមានការប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់សេដ្ឋកិច្ចសហភាពសូវៀត ដែលជារដ្ឋផលិតប្រេងធំជាងគេក្នុងពិភពលោក។ ការគ្រប់គ្រងច្បាប់សារពើពន្ធមិនបានល្អ និងការបោះពុម្ពរូបិយប័ណ្ណច្រើនដោយសារការឡើងប្រាក់បៀរវត្សន៍ ដែលបណ្តាលឱ្យអតិផរណាឡើងខ្ពស់ ក៏ដូចជា ដំណើរការនៃទីផ្សារងងឹតដែលមានតម្លៃស្មើ ១០ ភាគរយនៃផលិតផលក្នុងស្រុកសរុប (GDP) ក៏ជាហេតុដែលបណ្តាលឱ្យសហភាពសូវៀតធ្លាក់ចុះផងដែរ។

ការចុះខ្សោយនៃយោធាសូវៀត

ការធ្លាក់ចុះខ្សោយនៃកងទ័ពសូវៀតបណ្តាលមកការកាត់បន្ថយចំនួនកងទ័ព ដែលបណ្តាលមកពីការចុះកិច្ចពិភាក្សាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក លើកិច្ចកាត់បន្ថយអាវុធទ្វេភាគីនិងអស្ថិរភាពនយោបាយ ក៏ដូចជាការបាត់បង់ទ័ពនៅក្នុងសង្រ្គាមអាហ្គានីស្ថាន និងការផ្តល់សិទ្ធិរបស់គោលនយោបាយ Glasnost ដល់កងទ័ពក្នុងការបញ្ចេញមតិអំពីការរំលោភបំពានសិទ្ធិនៅក្នុងប្រព័ន្ធយោធា ។ ភាពទន់ខ្សោយនៃប្រព័ន្ធយោធារបស់សហភាពសូវៀតនេះ បណ្តាលឱ្យចលនាប្រឆាំងនឹងសភាពសូវៀតនៃប្រទេសហ្សកហ្ស៊ី (Georgia) អាស៊ែបៃហ្សង់ (Azerbaijan)និងលីទុយអានី (Lithuania) មានសន្ទុះកាន់តែខ្លាំងខ្លាដែលមិនអាចគ្រប់គ្រងបានដោយយោធាសូវៀត។

លទ្ធផលនៃការដួលរលំនៃសហភាពសូវៀត

ការដួលរលំនៃសហភាពសូវៀតបានផ្តល់ផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងដល់សន្តិសុខនៃប្រទេសរុស្សី ដោយ មានក្រុម Mafia ជាច្រើនបានអុកលុក និងគ្រប់គ្រងទីតាំងរដ្ឋមួយចំនួនដូចជា ទូរគមនាគមន៍ រោងចក្រសហគ្រាស និងប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងថាមពល ដែលបង្កឱ្យមានភាពអាណាធិបតេយ្យនៅតាមទីតាំងមួយចំនួន។យ៉ាងណាមិញទោះបីជារដ្ឋបាលរុស្ស៊ីសព្វថ្ងៃអាចគ្រប់គ្រងលើទីតាំងទាំងនោះបានវិញយ៉ាងណាក្តី ឥទ្ធិពលរបស់ពួកក្រុម Mafia ក៏នៅមាននៅតាមទីតាំងផ្សេងៗនៅក្នុងប្រទេសផងដែរ។ គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា ការដួលរលំនេះបានផ្តល់ផលវិជ្ជមានដល់សហរដ្ឋអាមេរិក ឱ្យមានឱកាសក្នុងការដណ្តើមតំណែងជាមហាអំណាចពេញលេញនៅក្នុងពិភពលោក ដោយគ្មានឧបសគ្គរារាំង ដែលអាចឱ្យសហរដ្ឋអាមេរិក លូកដៃចូលក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសដទៃទៀត បានយ៉ាងងាយស្រួល។ រីឯបណ្តាប្រទេសសមាជិករបស់សហភាពសូវៀតដូចជា ប្រទេសលីទុយអានី (Lithuania) និងឡាតវី (Latvia) បានផ្លាស់ប្តូរគោលនយោបាយរបស់ខ្លួនយ៉ាងឆាប់រហ័ស ដោយប្តូរទៅអនុវត្តនយោបាយបែបបច្ចឹមប្រទេសវិញ ស្របពេលគ្នានេះដែរ ប្រជាជននៃប្រទេសអាមេនី (Armenia) និងតាជីគីស្ថាន (Tajikistan) បានជួបប្រទះនូវវិបត្តិក្រីក្រ ដែលពិបាកនឹងឈានទៅរកភាពចម្រើន។