យូហ្គោស្លាវី ជារដ្ឋសហព័ន្ធមួយដែលស្ថិតក្នុងទី្វបអឺរ៉ុបនិងនៅក្នុងតំបន់បាល់កង់។ រដ្ឋសហព័ន្ធនេះមានផ្ទៃក្រឡា ២៥៥,៩៥០ គម២ ដែលគ្របដណ្តប់លើប្រទេសបច្ចុប្បន្នដូចជា បូស្នៀ និងហឺហ្សេហ្គោវីណា(Bosnia and Herzegovina), ក្រូអាស៊ី(Croatia), ម៉ាសេដូនៀ(Macedonia), ម៉ុងតេណេហ្គ្រោ(Montenegro), ស៊ែប៊ី(Serbia ), កូសូវ៉ូ(Kosovo) និង ស្លូវេនី(Slovenia)។ យូហ្គោស្លាវីបានកើតឡើងក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទី១ក្រោមឈ្មោះថាព្រះរាជាណាចក្រសែប៊ ក្រូអាស៊ីនិងស្លូវេណ ដែលបានបង្កើតជាប្រជាជាតិមួយនិងអធិបតេយ្យភាពនៃប្រជាជនស្លាវខាងត្បូងនៅថ្ងៃទី ១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩១៨ និងមានទីក្រុងប៊ែលក្រាត(Belgrade)ជារាជធានី។ ព្រះអង្គម្ចាស់ ភិតទ័រទី១ (Peter I)នៃព្រះរាជាណាចក្រសែប៊ជាព្រះមហាក្សត្រទី១នៃប្រទេសដែលទើបបង្កើតមួយនេះ។
ក្រោយពីសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ប្រទេសជាច្រើនបានផ្លាស់ប្តូររបបនយោបាយរបស់ខ្លួនជាពិសេសផ្លាស់ពីរបបរាជានិយម។ ក្នុងនោះ ប្រទេសយូហ្គោស្លាវីក៏បានផ្លាស់ប្តូររបបពីរបបរាជានិយមទៅរបបសង្គមនិយមវិញព្រោះតែក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ប្រទេសនេះបានរងការវាយប្រហារធ្ងន់ធ្ងរនិងបានបាត់ឈ្មោះពីផែនទីចន្លោះឆ្នាំ១៩៤៣-១៩៤៥។ លទ្ធផលធ្ងន់ធ្ងរនេះគឺដោយសារតែមានចលនារំដោះជាតិដែលដឹកនាំដោយពួកកុម្មុយនីស្ដបានរំដោះប្រទេស ហើយបានកាន់អំណាចនៅឆ្នាំ១៩៤៦និងបានប្រែក្លាយប្រទេសនេះជារដ្ឋសហព័ន្ធសង្គមនិយមមួយនៅក្នុងពិភពលោក។
១. ការកកើតនិងការធា្លក់ចុះនៃព្រះរាជាណាចក្រយូហ្គោស្លាវី
ក្រោយពីសង្គ្រាមលោកលើកទី១ ប្រទេសថ្មីមួយបានកើតឡើងនៅតំបន់បាល់កង់នោះគឺជាយូហ្គោស្លាវី ដែលដំបូងឡើយមានឈ្មោះថាព្រះរាជាណាចក្រស៊ែប៊ី ក្រូអាស៊ីនិងស្លូវេនី ដែលមានព្រះអង្គម្ចាស់ភិតទ័រទី១ ជាព្រះមហាក្សត្រដំបូងនៃរដ្ឋទើបបង្កើតមួយនេះ។ ប៉ុន្តែព្រះរាជាណាចក្រនេះបានប្រកាសឈ្មោះជាផ្លូវការថា”ព្រះរាជាណាចក្រយូហ្គោស្លាវី”នៅថ្ងៃទី៣ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩២៩ក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់អាឡិចសិនឌ័រទី១។ ព្រះរាជាណាចក្រនេះកើតឡើងដោយការរួមបញ្ចូលគ្នាដោយព្រះរាជាណាចក្រស៊ែប៊ី ក្រូអាស៊ី និងស្លូវេនី ដែនដីមួយចំនួនរបស់ចក្រភពអូតូម៉ង់និង អូទ្រីស-ហុងគ្រីនិងការប្រកាសបង្រួបបង្រួមរបស់ព្រះរាជាណាចក្រម៉ុងតេណេក្រូនិងបានទទួលស្គាល់ដោយអន្តរជាតិនៅថ្ងៃ១៣ ខែកក្កដាឆ្នាំ១៩២២ក្នុងសន្និសីទការទូតក្នុងរដ្ឋធានីប៉ារីស។ ព្រះរាជាណាចក្រយូហ្គោស្លាវីជារាជាធិបតេយ្យអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលមានរាជរដ្ឋាភិបាលដែលកើតឡើងពីការបោះឆ្នោត ប៉ុន្តែប្រទេសនេះក៏រមែងតែជួបវិបត្តិក្នុងសភាផងដែរ ដូចជាការធ្វើពិហិការមិនចូលប្រជុំនិងការរំលាយរដ្ឋសភាព្រោះតែយូហ្គោសា្លវីជារាជានិយមបែបសហព័ន្ធប្រសិនរដ្ឋមួយក្នុងសហព័ន្ធមិនចូលរួមប្រជុំទេនោះសភាពុំអាចសម្រេចអ្វីមួយបានទេ ដែលហេតុថានៅថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ ១៩២៩ ស្តេច អាឡិចសិនឌ័រទី១បានរំលាយរដ្ឋសភា និងព្យួររដ្ឋធម្មនុញ្ញ បន្ទាប់ពីភាគីស៊ែប៊ី និងក្រូអាស៊ីបដិសេធមិនសហការក្នុងការគ្រប់គ្រងប្រទេស។ ម្យ៉ាងវិញទៀត យូហ្គោស្លាវីបានចាប់ផ្តើមចុះខ្សោយបន្តិចម្តងៗក្នុងអំឡុងពេលពិភពលោកចាប់ផ្តើមធ្លាក់ចូលសង្គ្រាមលោកលើកទី២ព្រោះថាអាឡឺម៉ង់បានវាយលុកទៅលើប្រទេសនេះយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ហើយបានចូលគ្រប់គ្រងទីក្រុងបែលក្រាតនៅថ្ងៃទី១២ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៤១ ខណៈដែលព្រះអង្គម្ចាស់ភិតទ័រទី២ជាអ្នកគ្រប់គ្រងបន្ទាប់ព្រះបិតារបស់ទ្រង់គឺព្រះអង្គម្ចាស់អាឡិចសិនឌ័រទី១។ បន្ទាប់ពីមានការវាយលុកធ្ងន់ធ្ងរមកលើកប្រទេស ព្រះអង្គម្ចាស់ភិតទ័រទី២ក៏បានភៀសខ្លួនចេញពីប្រទេសនិងបានបង្កើតរដ្ឋាភិបាលនិរទេសមួយនៅក្នុងទីក្រុងឡុងដ៍។ មួយវិញទៀត រដ្ឋាភិបាលនេះក៏មានការគាំទ្រពីចលនាតស៊ូចំនួនពីរក្នុងប្រទេសមានក្រុមលោកឈីតនីក និងក្រុមលោកទីតូដែលចលនាទាំងពីរនេះបង្កើតឡើងក្នុងការរំដោះប្រទេសចេញការឈ្លានពានរបស់ណាស៊ីអាឡឺម៉ង់។ ប៉ុន្តែចលនាទាំងពីរត្រូវបានបែកបាក់ដោយសារមានមនោគមវិជ្ជាខុសគ្នា និងបានធ្វើឱ្យសង្គ្រាមស៊ីវិលកើតឡើងក្នុងបរិបទប្រទេសកំពុងជួបការឈ្លានពាន។
២.ជ័យជំនះរំដោះយូហ្គោស្លាវីនិងការចាប់ផ្តើមនៃសង្គមនិយម
ក្នុងអំឡុងពេលយូហ្គោស្លាវីកាន់កាប់ដោយណាស៊ីអាឡឺម៉ង់ ចលនាតស៊ូបានកើតឡើងចំនួនពីរសំខាន់ៗដូចជាចលនារបស់ក្រុមលោកឈីតនីក និងចលនាកុម្មុយនីស្ដដែលមានលោកទីតូជាអ្នកដឹកនាំដើម្បីប្រឆាំងនឹងអាឡឺម៉ង់រួមទាំងរដ្ឋាភិបាលនិរទេសនៅអង់គ្លេសរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់ភិតទ័រទី២។ ប៉ុន្តែនៅឆ្នាំ ១៩៤៣ ក្រុមចលនាតស៊ូទាំងពីរបានបែកបាក់និងនាំឱ្យសង្គ្រាមស៊ីវិលកើតឡើង ហើយក្រុមលោកទីតូបានទទួលជ័យជំនះដែលមានការគាំទ្រពីសហភាពសូវៀត។ បន្ទាប់មកទៀត អាឡឺម៉ង់បានដកទ័ពចេញពីយូហ្គោសា្លវីនៅចុងខែតុលា ឆ្នាំ១៩៤៤និងបានជំនួសវិញដោយសហភាពសូវៀត។ ដូចដែលបានដឹងហើយថា បន្ទាប់ពីបញ្ចប់សង្គ្រាមលោកលើកទី២ ប្រទេសនៅអឺរ៉ុបខាងកើតភាគច្រើនបានក្លាយទៅជាសង្គមនិយមតាមសហភាពសូវៀតព្រោះតែសូវៀតបានដើរតួនាទីយ៉ាងខ្លាំងក្នុងការវាយណាស៊ីអាឡឺម៉ង់ជាពិសេសក្នុងតំបន់អឺរ៉ុបខាងកើត។ បន្ទាប់ពីរំដោះប្រទេសយូហ្គោស្លាវីនៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៤៤ ក្រុមលោកទីតូបានលេចរូបរាងដែលជាចលនាកុម្មុយនីស្ដមួយដែលបានឈ្នះសង្គ្រាមស៊ីវិល ហើយលោកបានកាន់តំណែងនាយករដ្ឋមន្រ្តីទី១នៃរដ្ឋាភិបាលយូហ្គោស្លាវីនៅខែមីនា ឆ្នាំ១៩៤៥ដោយការឈ្នះឆ្នោតទទួលបានអាសនៈច្រើនក្នុងសភា ខណៈដែលមានព្រះអង្គម្ចាស់ភិតទ័រទី២នៅតែជាប្រមុខដដែរ។ ប៉ុន្តែនៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៤៥ សភាធម្មនុញ្ញយូហ្គោស្លាវីបានទម្លាក់ព្រះអង្គម្ចាស់ភិតទ័រទី២ជាផ្លូវការ ហើយបានប្រកាសប្រទេសយូហ្គោស្លាវីជាសាធារណរដ្ឋដោយសារតែប្រទេសនេះត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សកុម្មុយនីស្ដហើយណាមួយក្នុងតំបន់អឺរ៉ុបខាងកើតទទួលឥទ្ធិពលច្រើនពីលិទ្ធិសង្គមនិយមដែលសូវៀតជាមេធំហើយបានជ័យជំនះពីអាឡឺម៉ង់ក្នុងសង្រ្គាមលោកលើកទី២។ បន្ទាប់មកក្នុងឆ្នាំ១៩៤៦ រដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីមួយបានកើតឡើងបានប្រកាសយូហ្គោស្លាវីទៅជាសហព័ន្ធសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតយូហ្គោស្លាវីដែលមានទីតូជាប្រធានាធិបតី។ ដូច្នេះយូហ្គោស្លាវីលែងជាប្រកាន់យករបបរាជានិយមនិងលែងមានស្តេចគ្រងរាជ្យ គឺមានតែប្រធានាធិបតីជាប្រមុខរដ្ឋ។ តាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញបានកំណត់ថាប្រទេសយូហ្គោស្លាវីជាសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតមួយ និងសហព័ន្ធ ហើយបានផ្តល់ស្វយ័តភាពដល់រដ្ឋទាំង៦ក្នុងសហព័ន្ធប៉ុន្តែការពិតអំណាចទាំងអស់គឺស្ថិតក្នុងដៃប្រធានាធិបតីទីតូនិងថ្នាក់ដឺកនាំកុម្មុយនីស្ដ។
សរុបមកការប្រែក្លាយពីព្រះរាជាណាចក្រយូហ្គោស្លាវីទៅប្រកាន់របបសង្គមនិយមនៅឆ្នាំ១៩៤៦វិញ ដោយសារតែការវាយលុកកាន់របស់ណាស៊ីអាឡឺម៉ង់ក្នុងសង្រ្គាមលោកលើកទី២បានធ្វើឱ្យស្តេចភិតទ័រទី២និរទេសខ្លួនចេញពីប្រទេស ហើយបន្ទាប់មកកងទ័ពក្រហមសូវៀតនិងចលនាកុម្មុយនីស្ដដែលដឹកនាំដោយលោកទីតូបានតស៊ូរំដោះប្រទេសរហូតដល់អាឡឺម៉ង់ដកទ័ពចេញនៅឆ្នាំ១៩៤៤ និងបានធ្វើឱ្យចលនាកុម្មុយនីស្ដមានប្រជាប្រិយភាពនិងឈ្នះការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិហើយសភាធម្មនុញ្ញក៏បានបោះឆ្នោតទម្លាក់ព្រះអង្គម្ចាស់ភិតទ័រទី២ក្នុងឆ្នាំ១៩៤៥។ហើយបន្ទាប់មករដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីឆ្នាំ១៩៤៦បានកើតឡើងនិងប្រកាន់របបសង្គមនិយមវិញដោយមានលោកទីតូជាប្រធានាធិបតីនិងបានផ្លាស់ប្តូរពី”ព្រះរាជាណាចក្រយូហ្គោស្លាវី”ទៅជា”សហព័ន្ធសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតយូហ្គោស្លាវី”វិញ
