ក្រោយពីសង្គ្រាមលោកលើកទី២បានបញ្ចប់ទៅ ពិភពលោកក៏បានចាប់ផ្តើមនៅសករាជថ្មីនៃការទទួលឯករាជ្យរបស់ប្រទេសដែលធ្លាប់ស្ថិតនៅក្រោមអាណានិគមប្រទេសធំៗ។ ហើយបន្ទាប់មក សង្គ្រាមមួយទៀតបានកើតឡើងនោះគឺសង្គ្រាមមនោគមវិជ្ជាដែលយើងបានស្គាល់ថាជាសង្រ្គាមត្រជាក់ ចាប់ផ្ដើមនៅឆ្នាំ១៩៤៧។ សង្គ្រាមនេះគឺបានកើតឡើងដោយសារការប្រកួតប្រជែងនៃមនោគមវិជ្ជារបស់ប្រទេសមហាអំណាចធំៗ និងជាប្រទេសឈ្នះសង្គ្រាមលោកលើកទី២ចំនួនពីរ ដែលរះឡើងជំនួសប្រទេសអាណានិគមចាស់ដែលមានបារាំងនិងអង់គ្លេសគឺ សហរដ្ឋអាមេរិក និងសហភាពសូវៀត។ ការប្រកួតប្រជែងនេះមិនសំដៅទៅលើការដាក់អាណានិគមគ្រប់គ្រងប្រទេសណាទៀតទេ ប៉ុន្តែគឺជាការប្រកួតប្រជែងលើមនោគមវិជ្ជារវាងលទ្ធិសេរីនិយមនិងលទ្ធិកុម្មុយនីស្ដជុំវិញពិភពលោកវិញម្តង។
សង្គ្រាមត្រជាក់បានធ្វើឱ្យពិភពលោកបែងចែកជាពីរ និងជាសង្គ្រាមដែលធ្វើឲប្រទេសមួយចំនួនធំដែលទើបទទួលបានឯករាជ្យធ្លាក់ចូលសង្រ្គាមស៊ីវិលដោយសារការប្រជែងនៃមនោគមន៍សេរីនិងកុម្មុយនីស្ត។ អង្គការសម័្ពន្ធយោធាជាច្រើនក៏ត្រូវបានបង្កើតច្រើនផងដែរនាសម័យនោះ ដូចជាអង្គការសន្ធិសញ្ញាអាត្លង់ទិកខាងជើង (NATO) របស់សហរដ្ឋអាមេរិចនិងអឺរ៉ុបខាងលិចដើម្បីការពារសម្ព័ន្ធមិត្ត និងរាំងខ្ទប់ការរីករាលដាលលទ្ធិកុម្មុយនីស្ដចូលតំបន់នេះ និងកិច្ចព្រមព្រៀងវ៉ាសូវី (Warsaw pact) ដែលមានសហភាពសូវៀតជាបងធំ និងបណ្ដាប្រទេសនៅប៉ែកអឺរ៉ុបខាងកើតដែលអនុវត្តលទ្ធិកុម្មុយនីស្ដ។
ក្នុងនោះដែរ យើងក៏បានឃើញថាក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ក៏មានអង្គការសម្ព័ន្ធភាពយោធាមួយ មានឈ្មោះថាអង្គការសន្ធិសញ្ញាអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ឬ សេអាតូ (SEATO) ដែលមានសហរដ្ឋអាមេរិកជាអ្នកដឹកនាំ។ អង្គការនេះមានមូលដ្ឋាននៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ផ្ទាល់តែម្តង ព្រោះសហរដ្ឋអាមេរិកបានចាត់ទុកតំបន់នេះ ងាយរងគ្រោះនិងដើម្បីទប់ទល់ការរីកដុះដាលមនោគមវិជ្ជាកុម្មុយនីស្តចូលក្នុងតំបន់នេះដែលភាគច្រើនជាប្រទេសទើបទទួលបានឯករាជ្យ។ តើអង្គការសន្ធិសញ្ញាអាស៊ីអាគ្នេយ៍នេះមានសមាជិក គោលបំណង និងតួនាទីយ៉ាងដូចម្តេច?
១. ការកកើតនៃអង្គការសន្ធិសញ្ញាអាស៊ីអាគ្នេយ៍
អង្គការសន្ធិសញ្ញាអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ឬយើងស្គាល់ថា សេអាតូ គឺជាអង្គការសម្ព័ន្ធភាពយោធាមួយដែលដូចទៅនឹងអង្គការណាតូដែរ ហើយអង្គការទាំងពីរនេះបានបង្កើតឡើងក្នុងបរិបទសង្រ្គាមត្រជាក់ និងមានគោលបំណងទប់ទល់និងការពារនឹងមនោគមវិជ្ជាកុម្មុយនីស្ដដូចគ្នានាសម័យនោះ។ សេអាតូត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី៨ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៥៤ និងមានសមាជិកចំនួន៨ប្រទេស តែមានពីរប្រទេសប៉ុណ្ណោះដែលជាប្រទេសស្ថិតក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ នោះគឺថៃនិងហ្វ៊ីលីពីន ដែលសុទ្ធតែជាសម្ព័ន្ធមិត្តជិតស្និទ្ននឹងសហរដ្ឋអាមេរិក។ ក្រៅពីប្រទេសចំនួនពីរនេះ នៅមានប្រទេសចំនួន៦ទៀតជាសមាជិកដូចជា សហរដ្ឋអាមេរិកដែលជាបងធំខាងលោកសេរី ចក្រភពអង់គ្លេសដែលកំពុងគ្រប់គ្រងនៅទឹកដីហុងកុង កោះបរណេអូខាងជើង (North Borneo) និងសារ៉ាវ៉ាក (Sarawak) ដែលជារដ្ឋមួយរបស់ប្រទេសម៉ាឡេស៊ីបច្ចុប្បន្ន សាធារណរដ្ឋបារាំងដែលធ្លាប់មានការគ្រប់គ្រងនៅតំបន់ឥណ្ឌូចិន អូស្ត្រាលី ប៉ាគីស្ថាន និងនូវែលសេឡង់ដែលមានទឹកដីនៅជិតតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។
អង្គការនេះបានកើតឡើងតាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀងទីក្រុងម៉ានីល ដែលជាផ្នែកមួយនៃគោលលទ្ធិទ្រូម៉ាន់ (Truman Doctrine) របស់អាមេរិកនៃការបង្កើតសន្ធិសញ្ញាការពារទ្វេភាគី និងសមូហភាពប្រឆាំងនឹងកុម្មុយនីស្ដដែលកំពុងរីករាលដាលខ្លាំងលើប្រទេសទើបទទួលបានឯករាជ្យក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍នេះឯង។ អង្គការនេះមានទីស្នាក់ការនៅក្នុងទីក្រុងបាងកក ប្រទេសថៃ និងមានអគ្គលេខាធិការដំបូងជាជនជាតិថៃគឺលោក ប៉ូត សារ៉ាស៊ីន (Pote Sarasin)។ ដូចដែលបានដឹងហើយថា សេអាតូគឺត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងគោលបំណងការពារនិងទប់ស្កាត់និងលិទ្ធិកុំម្មុយនីសក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ជាពិសេសក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូចិនដែលមានប្រទេសកម្ពុជា ឡាវ និងវៀតណាម (វៀតណាមខាងត្បូង) ដែលងាយនឹងប្រឈមនឹងការលុកលុយពីពួកកុម្មុយនីស្ដ ព្រោះប្រទេសទាំងបីសុទ្ធតែមានកម្លាំងកុម្មុយនីស្ដប្រឆាំងនឹងរាជ/រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសទាំងបី។ មួយវិញទៀត យើងឃើញថាវៀតណាមខាងត្បូងជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់អាមេរិកមួយដែរ តែមិនបានចូលជាសមាជិកសេអាតូនោះទេ ព្រោះសន្និសីទទីក្រុងហ្សឺណែវស្តីពីវៀតណាមឆ្នាំ១៩៥៤បានហាមមិនឱ្យវៀតណាមពាក់ព័ន្ធនិងការដាក់មូលដ្ឋានយោធា និងចូលជាសមាជិកអង្គការយោធាណាមួយឡើយ។ តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រទេសទាំងបីនៅក្នុងឥណ្ឌូចិនត្រូវបានអង្គការមួយនេះយកចិត្តទុកដាក់បំផុតនិងអនុម័តការការពារយោធាដោយពិធីសារមួយក្នុងការទប់ទល់នឹងលិទ្ធិកុម្មុយនីស្ដ។
២. បរាជ័យក្នុងការទប់ទល់កុម្មុយនីស្ដក្នុងឥណ្ឌូចិននិងការរំសាយអង្គការសេអាតូ
ក្រោយពីសនិ្នសីទទីក្រុងហ្សឺណែវឆ្នាំ១៩៥៤ ស្តីពីតំបន់ឥណ្ឌូចិន ប្រទេសកម្ពុជានិងប្រទេសឡាវនៅតែគ្រប់គ្រងដោយរាជរដ្ឋាភិបាលតែមួយរៀងៗខ្លួន បើទោះបីជានៅមានកងកម្លាំងកុម្មុយនីស្តក៏ដោយ តែប្រទេសវៀតណាមត្រូវបានបែងចែកជាពីរ ដោយផ្នែកខាងជើងត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយពួកកុម្មុយនីស្ត និងផ្នែកខាងត្បូងត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយព្រះអង្គម្ចាស់បាវដាយនិងក្រោយមកទៀតបានប្រែក្លាយជាសាធារណរដ្ឋវៀតណាមដោយលោកង៉ោ ឌិញ ឌិមជាប្រធានាធិបតីនិងមាននិន្នាការទៅខាងលោកសេរី។
បន្ទាប់ពីមានការប្រទាញប្រទង់គ្នារវាងលទ្ធិកុម្មុយនីស្ដ និងលិទ្ធសេរីនៅលើទឹកដីឥណ្ឌូចិន ដែលស្តែងចេញតាមរយៈសង្គ្រាមវៀតណាមមក សហរដ្ឋអាមេរិក និងសម័្ពន្ធមិត្តសេអាតូបានខិតខំទប់ស្កាត់កងកម្លាំងវៀតណាមខាងជើងដែលជាកងទ័ពកុម្មុយនីស្ដ ដែលចង់កាន់កាប់វៀតណាមខាងត្បូងផ្ទាល់តែម្តង។ មួយវិញទៀតសហរដ្ឋអាមេរិកក៏បានព្យាយាមទាញកម្ពុជាចូលទៅក្នុងអង្គការមួយនេះដែរ តែត្រូវបានកម្ពុជាបដិសេធ ព្រោះប្រទេសកម្ពុជានាសម័យនោះបានប្រកាន់យកនយោបាយអព្យាក្រឹតមិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធណាមួយឡើយ។
អង្គការសេអាតូចាប់ផ្តើមថមថយកម្លាំងបន្តិចម្ដងៗ ជាពិសេស នៅពេលសមាជិកនីមួយៗបានចាកចេញពីសម័្ពន្ធភាពយោធាមួយនេះ ដូចជាប្រទេសប៉ាគីស្ថានដែលបានដកខ្លួនចេញពីសេអាតូនៅឆ្នាំ១៩៧៣ ព្រោះតែបានខកចិត្តជាមួយអង្គការនេះដែលបានបរាជ័យក្នុងការផ្តល់ជំនួយដល់ខ្លួនក្នុងជម្លោះជាមួយប្រទេសឥណ្ឌា។ បើទោះបីជានៅឆ្នាំ១៩៧០ ប្រទេសកម្ពុជាដែលធ្លាប់ជាប្រទេសអព្យាក្រឹតត្រូវបានពួកស្តាំនិយមដែលជាពួកអាមេរិកនិយមបានកាន់កាប់ក៏ដោយ ក៏ត្រូវបានកងទ័ពកុម្មុយនីស្ដខ្មែរក្រហមវាយបំបែកបាននៅឆ្នាំ១៩៧៥។ នេះគឺជាការស្តែងចេញពីភាពបរាជ័យក្នុងការទប់ទល់ជាមួយកម្លាំងកុម្មុយនីស្ដក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែលខ្លួនសុខចិត្តផ្តល់ជំនួយដល់ពួកស្តាំនិយមដើម្យីទម្លាក់របបរាជានិយម។
អ្វីដែលជាបរាជ័យធំបំផុតរបស់អង្គការនេះ គឺការចាញ់សមរភូមិវៀតណាម (សង្រ្គាមឥណ្ឌូចិនលើកទី២) រហូតដល់ធ្វើឱ្យវៀតណាមខាងត្បូងបានធ្លាក់ចូលក្នុងកណ្តាប់ដៃពួកកុម្មុយនីស្ដនៅឆ្នាំ១៩៧៥ រួមទាំងប្រទេសឡាវមួយទៀតផងដែរ ដែលបានធ្លាក់ចូលការកាន់កាប់របស់ពួកកុម្មុយនីស្ដឡាវផងដែរ។ ការបរាជ័យនៃសង្គ្រាមវៀតណាមឬសង្រ្គាមឥណ្ឌូចិនលើកទី២នៅឆ្នាំ១៩៧៥នេះហើយ ដែលធ្វើឱ្យគោលបំណងធំក្នុងការទប់ទល់ឥទ្ធិពលកុម្មុយនីស្ដរបស់សេអាតូត្រូវបរាជ័យដូចគ្នា។ ជាលទ្ធផលអង្គការនេះត្រូវបានរំលាយជាផ្លូវការនៅឆ្នាំ១៩៧៧។
សរុបមក ក្នុងបរិបទសង្គ្រាមត្រជាក់អង្គការសន្ធិសញ្ញាអាស៊ីអាគ្នេយ៍មានតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការទប់ស្កាត់កម្លាំងកុម្មុយនីស្ដនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដែលមានសហភាពសូវៀតជាបងធំ និងចិនជាយក្សកុម្មុយនីស្ដថ្មីថ្មោងនៅអាស៊ី។ អង្គការមួយនេះបានបញ្ចូនជំនួយទាំងថវិកានិងយោធាជាច្រើនក្នុងការទប់ទល់នឹងចលនាកុម្មុយនីស្ដ ជាពិសេសសង្គ្រាមវៀតណាម ដោយបានបញ្ចូនទាំងកម្លាំងទ័ពនិងអាវុធជាច្រើនក្នុងកាប្រយុទ្ធ។ ប៉ុន្តែមិនបានសមដូចបំណងខ្លួនឡើយបន្ទាប់ពីសន្ធិសញ្ញាទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៧២ ដែលធ្វើឱ្យកងទ័ពអាមេរិក និងកងទ័ពសម្ព័ន្ធសេអាតូត្រូវបានដកចេញពីប្រទេសវៀតណាមខាងត្បូង និងអស់ឥទិ្ធពលលើឥណ្ឌូចិនទាំងមូល ដែលធ្វើឱ្យកងទ័ពកុម្មុយនីស្ដនៃប្រទេសទាំងបីអាចវាយចូលគ្រប់គ្រងប្រទេសរៀងខ្លួនត្រឹមឆ្នាំ១៩៧៥ ជាលទ្ធផលអង្គការសេអាតូមិនបានសម្រេចគោលបំណងធំរបស់ខ្លួន ហើយក៏ត្រូវបានរំលាយនៅពីរឆ្នាំបន្ទាប់។
