"ថង់ប្រាជ្ញារបស់កម្ពុជា ដឹកនាំដោយគ្រាប់ពូជរបស់កម្ពុជា"

សង្រ្គាមស៊ីវិលនៅសាធារណរដ្ឋស៊ូដង់ខាងត្បូង

គំនូរច្នៃប្រឌិតដោយ៖ លោក ហាន គីមហាំង

បណ្តាលប្រទេសនៅទ្វីបអាហ្រ្វ៊ិកជារឿយៗតែងតែជួបប្រទះទៅនឹងបញ្ហាជម្លោះផ្ទៃក្នុង ឬសសង្រ្គាមស៊ីវិលដែលកើតឡើងសោយសារតែជម្លោះជាតិសាសន៏ ជម្លោះសាសនា និងបញ្ហាអស្ថិរភាពនយោបាយជាដើម។ ក្នុងចំណោមបណ្តាលប្រទេសទាំងអស់ សាធារណរដ្ឋស៊ូដង់ខាងត្បូងក៏បានឆ្លងកាត់នូវសង្រ្គាមស៊ីវិលមួយផងដែរ ដែលបានបង្កផលប៉ះពាល់ទៅដល់ស្ថិរភាពសង្គម បង្អាក់សកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ច និងសម្លាប់ជីវិតមនុស្សរាប់ពាន់នាក់។

បន្ទាប់ពីធ្វើការផ្តាច់ខ្លួនដោយស្របច្បាប់ពីស៊ូដង់ សាធារណរដ្ឋស៊ូដង់ខាងត្បូងបានក្លាយជាប្រទេសទី៥៤ របស់ទ្វីបអាហ្រ្វ៊ិកនៅថ្ងៃទី៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១១។ ប៉ុន្តែការក្លាយជាប្រទេសថ្មីមួយនេះ មិនបានកំណត់ជោគវាសនាសាធារណរដ្ឋស៊ូដង់ខាងត្បូងថានឹងស្ថិតក្នុងសន្តិភាពនិងសន្តិសុខនោះទេ។ នៅខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៣ បន្ទាប់ពីមានការតស៊ូនយោបាយរវាងលោកប្រធានាធិបតី សាល់វ៉ា កៀរ ម៉េយ៉ាឌិត (Salva Kiir Mayardit) ឬហៅថាលោក កៀរ (Kiir) និងអនុប្រធានាធិបតីលោក រីក ម៉ាឆារ (Riek Machar) រដ្ឋាភិបាលបានឈានទៅដល់ការដកលោក ម៉ាឆារ ចេញពីតំណែងជាអនុប្រធានាធិបតី។

លោកប្រធានាធិបតី កៀរ ក៏បានប្រឈមមុខនឹងភាពតានតឹងកាន់តែខ្លាំងឡើងនៅក្នុងចលនារំដោះប្រជាជនស៊ូដង់ (Sudan People’s Liberation Movement ឬហៅកាត់ថា SPLM) ដែលជាសញ្ញាបង្ហាញឱ្យឃើញពីអស្ថិរភាពនយោបាយពេញមួយឆ្នាំ២០១៣។ មូលហេតុនេះហើយទើបស្ថានភាពបានឈានដល់ការកើតមានឧប្បត្តិហេតុមួយនៅថ្ងៃទី១៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៣ ដែលលោក កៀរ បានអះអាងថាមានការប៉ុនប៉ងធ្វើរដ្ឋប្រហារដោយអតីតអនុប្រធានាធិបតី និងជាគូប្រជែង SPLM របស់គាត់គឺលោក ម៉ាឆារ។ ទោះជាយ៉ាងណា លោក ម៉ាឆារ បានបដិសេធការចោទប្រកាន់នេះ ហើយបានចោទប្រកាន់លោក កៀរ ថាបានប្រើការចោទប្រកាន់ និងអំពើហិង្សាជាលេសដើម្បីវាយប្រហារសត្រូវនយោបាយរបស់គាត់។ ប៉ុន្តែមិនយូរប៉ុន្មាន លោក ម៉ាឆារ បានដឹកនាំក្រុមឧទ្ទាម ប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងលោក កៀរ ដែលជាមេដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលនិង SPLMផង។

ការប្រយុទ្ធគ្នានេះបានក្លាយទៅជា ជម្លោះដ៏តានតឹងរវាង ជនជាតិដើមភាគតិច នៅពេលដែលភាពតានតឹងបានផ្ទុះឡើងរវាងក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចរបស់ដោយ Kiir ត្រូវបានគាំទ្រជនជាតិ ឌិងកា (Dinka) ដោយខ្លួនបានកើតនៅក្នុងក្រុមជាតិសាសន៍មួយនេះ និងក្រុមជនជាតិដើមភាគតិច នូអ័រ (Nuer) បានគាំទ្រលោក ម៉ាឆារ។ ចាប់តាំងពីសង្រ្គាមបានកើតឡើងមក ក្រុមប្រដាប់អាវុធបានកំណត់គោលដៅលើជនស៊ីវិលតាមរយៈអត្តសញ្ញាណជាតិសាសន៍ភាគតិចរបស់គេដែលបណ្តាលឪ្យមានការលេចឡើងនូវការប្រព្រឹត្តបទរំលោភសេពសន្ថវៈ និងអំពើហិង្សាផ្លូវភេទ បំផ្លាញទ្រព្យសម្បត្តិ ចោរកម្ម និងជ្រើសរើសកុមារឱ្យចូលក្នុងជួរកងទ័ពរបស់ពួកគេ។ ខណៈនោះផងដែរ ជម្លោះនេះបានបង្កទៅជាវិបត្តិមនុស្សធម៌កាន់តែខ្លាំងឡើងនៅក្នុងប្រទេសស៊ូដង់ខាងត្បូង ជាមួយនឹងការប្រយុទ្ធគ្នាជាបន្តបន្ទាប់បានធ្វើឱ្យមនុស្សយ៉ាងហោចណាស់ ១០.០០០ នាក់ បានបាត់បង់ជីវិត និងមនុស្សជាង ១,៩ លាននាក់បានផ្លាស់ទីលំនៅក្នុងមួយឆ្នាំបន្ទាប់ពីជម្លោះបានចាប់ផ្តើម។ ការគំរាមកំហែងបានកើនឡើងកាន់តែខ្លាំងឡើងទៅលើសន្តិសុខស្បៀងសម្រាប់ប្រជាជន ដោយសារការប្រយុទ្ធគ្នាបានរំខានដល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងធ្វើកសិកម្ម។

ជម្លោះរវាងភាគីទាំងពីរបានរីករាលដាលទៅជាសង្រ្គាមស៊ីវិលដែលបើទោះបីជាមានកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងសម្របសម្រួលពីសំណាក់សហគមន៍អន្តរជាតិក្នុងឆ្នាំ២០១៤ និង២០១៥ក៏ដោយ វានៅតែបានបង្ហាញសញ្ញាតិចតួចនៃការបញ្ចប់សង្រ្គាមស៊ីវិលមួយនេះ បើទោះបីជាមានកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពដែលចុះហត្ថលេខារវាងលោក កៀរ និងលោក ម៉ាឆារ នៅក្នុងខែសីហា ឆ្នាំ២០១៥ ក៏ដោយ។ ក្នុងនោះផងដែរ ទោះបីជាមានកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងសម្រុះសម្រួលក្នុងតំបន់ដែលដឹកនាំដោយអាជ្ញាធរអន្តររដ្ឋាភិបាលស្តីពីការអភិវឌ្ឍន៍ (Intergovernmental Authority on Development) ក៏ដោយ ដំណើរការនេះមិនមានភាពយូរអង្វែងទេដោយរាប់ចាប់ផ្តើមពីខែមករា ឆ្នាំ២០១៤ និងបន្តរហូតដល់ឆ្នាំ២០១៥។ កិច្ចព្រមព្រៀងឈប់បាញ់ជាច្រើនត្រូវបានចុះហត្ថលេខា ប៉ុន្តែពួកគេបានរំលោភបំពានកិច្ចព្រមព្រៀមទាំងនោះក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លី ខណៈដែលការប្រយុទ្ធនៅតែបន្ត។ ម៉្យាងវិញទៀត ការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតី ត្រូវបានកំណត់ឱ្យធ្វើឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ២០១៥ ប៉ុន្តែដោយសារតែអំពើហិង្សាដែលកំពុងបន្ត អាណត្តិរបស់លោក កៀរ ត្រូវបានបន្តរយៈពេលបីឆ្នាំ អនុលោមទៅនឹងលក្ខខណ្ឌដែលសភាបានអនុម័ត។

ក្រោមការគំរាមកំហែងនៃទណ្ឌកម្មអន្តរជាតិ កិច្ចព្រមព្រៀងបញ្ចប់សង្រ្គាមជាច្រើនត្រូវបានបង្កើតឡើង។ ជាជំហានដំបូងឆ្ពោះទៅរកការបញ្ចប់សង្រ្គាមស៊ីវិល លោក ម៉ាឆារ បានត្រឡប់ទៅទីក្រុង ជូបា (Juba) ក្នុងខែមេសា។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៦ លោកបានស្បថចូលកាន់តំណែងជាអនុប្រធានាធិបតីម្តងទៀតបន្ទាប់ពីចំណាយពេលជាងពីរឆ្នាំនៅក្រៅប្រទេស។ ក្រោយពេលលោកត្រឡប់មកវិញភ្លាម អំពើហិង្សាបានផ្ទុះឡើងរវាងកងកម្លាំងរដ្ឋាភិបាល និងបក្សប្រឆាំង ដែលធ្វើឲ្យមនុស្សរាប់ម៉ឺននាក់ភៀសខ្លួនសារជាថ្មីទៀត។ លោក ម៉ាឆារ ក៏បានភៀសខ្លួនចេញពីប្រទេស ហើយទីបំផុតត្រូវបានគេចាប់ឃុំខ្លួននៅអាហ្វ្រ៊ិកខាងត្បូង។

បន្ទាប់ពីសង្រ្គាមស៊ីវិលជិតប្រាំឆ្នាំ លោក កៀរ និងលោក ម៉ាឆារ បានចូលរួមក្នុងការចរចាដែលសម្របសម្រួលដោយអ៊ូហ្កង់ដា (Uganda) និងស៊ូដង់ (Sudan) ក្នុងខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨។ ក្រោយមកក្នុងខែនោះ លោក កៀរ និងលោក ម៉ាឆារ បានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងនៅទីក្រុង ខាធូម (Khartoum) ដែលរួមបញ្ចូលបទឈប់បាញ់ (Cease Fire) និងការសន្យាដើម្បីចរចាអំណាច។ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានសប្តាហ៍បន្តបន្ទាប់ក៏ដោយ លោក កៀរ និងលោក ម៉ាឆារ បានចុះហត្ថលេខាលើបទឈប់បាញ់ចុងក្រោយ និងកិច្ចព្រមព្រៀងចែករំលែកអំណាចនៅក្នុងខែសីហា ឆ្នាំ២០១៨។ កិច្ចព្រមព្រៀងនេះត្រូវបានបន្តដោយកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពដើម្បីបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលដែលចុះហត្ថលេខាដោយរដ្ឋាភិបាល និងគណបក្សប្រឆាំងរបស់លោក ម៉ាឆារ រួមជាមួយនឹងក្រុមឧទ្ទាមមួយចំនួនទៀត។

គួរបញ្ជាក់ផងដែរថានៅក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀមមួយ ដែលហៅថា កិច្ចព្រមព្រៀងរស់ឡើងវិញស្តីពីដំណោះស្រាយជម្លោះនៅស៊ូដង់ខាងត្បូង រួមមានរចនាសម្ព័ន្ធចែករំលែកអំណាចថ្មី និងបានបញ្ចូលលោក ម៉ាឆារ ជាអនុប្រធានាធិបតីឡើងវិញ។ នៅចុងខែតុលា ឆ្នាំ២០១៨ លោក ម៉ាឆារ បានត្រឡប់ទៅប្រទេសស៊ូដង់ខាងត្បូងវិញ សម្រាប់ការប្រារព្ធពិធី សន្តិភាពទូទាំងប្រទេស ដើម្បីជាសញ្ញា ដល់ការបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិល។ សង្រ្គាមស៊ីវិលបានអូសបន្លាយអស់រយៈពេលជាង ៥ ឆ្នាំនេះត្រូវបានគេប៉ានប្រមាណថា មនុស្សជិត ៤០០.០០០នាក់បានស្លាប់ និងប្រមាណជិត ៤ លាននាក់បន្ថែមទៀតត្រូវបានផ្លាស់ទីលំនៅឬភៀសខ្លួនចេញពីប្រទេស។

ចួលរួម 1$ ដើម្បីគាំទ្រអ្នកសរសេរអត្ថបទ និង វិចិត្រករ
អត្ថបទដោយ៖ លោក ម៉ន ពិសិដ្ឋ
spot_img
spot_img

អត្ថបទពេញនិយម

អត្ថបទទាក់ទង

ចួលរួម 1$ ដើម្បីគាំទ្រអ្នកសរសេរអត្ថបទ និង វិចិត្រករ
ចួលរួម 1$ ដើម្បីគាំទ្រអ្នកសរសេរអត្ថបទ និង វិចិត្រករ