ប្រជុំកោះគូរីល (Kuril Islands) គឺជាជម្លោះទឹកដីដែលមិនទាន់ត្រូវបានដោះស្រាយរួចនៅឡើយ រវាងរុស្ស៊ី និងជប៉ុនចាប់តាំងពីសង្គ្រាមលោកលើកទី២មកម៉្លេះ។ ប្រជុំកោះគូរីល ឬត្រូវបានគេស្គាល់នៅក្នុងប្រទេសជប៉ុនថាជាដែនដីភាគខាងជើងគឺជាតំបន់ខណ្ឌចែកសមុទ្រអូកហូតស្ក៍ (Okhotsk) ពីមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វ៊ិកដែលបង្កើតឡើងដោយខ្សែសង្វាក់តូចៗនៃកោះចំនួន ៥៦ ដែលលាតសន្ធឹងរវាងកោះហុកកៃដូជប៉ុន និងឧបទ្វីបកាំឆាតកា (Kamchatka) របស់រុស្ស៊ី។ តំបន់ប្រជុំកោះនេះមានជម្លោះទឹកដីដែលមិនទាន់ដោះស្រាយរួច និងកំពុងបង្កភាពតានតឹងរវាងរុស្ស៊ី និងជប៉ុនចាប់តាំងពីការបញ្ចប់សង្រ្គាមលោកលើកទីពីរ រហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្នដែលធ្វើឱ្យទំនាក់ទំនងប្រទេសទាំពីរនេះល្អក់កករនឹងគ្នា។ ដូច្នេះអត្ថបទនេះនឹងនិយាយអំពីប្រវត្តិនៃការគ្រប់គ្រងប្រជុំកោះនេះ និងសារៈសំខាន់របស់ប្រជុំកោះនេះចំពោះប្រទេសជប៉ុន និងរុស្ស៊ី។
ប្រវត្តិនៃការគ្រប់គ្រងប្រជុំកោះនេះ
ជនជាតិដែលរស់នៅលើកោះគូរីលដំបូងគេគឺជាជនជាតិដើមភាគតិចអៃនូ (Ainu) ដែលបានរស់នៅតំបន់នេះរាប់ពាន់ឆ្នាំមកហើយ។ ដំបូងឡើយ ប្រជុំកោះគូរីល មិនដែលធ្លាប់ត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយរដ្ឋណាមួយឡើយ ទើបមកដល់សម័យទំនើប ពោលគឺចាប់តាំងពីទសវត្សរ៍ទី១៨ កោះទាំងនោះត្រូវបានចក្រភពរុស្ស៊ី និងចក្រភពជប៉ុនព្យាយាមដណ្ដើមគ្នាគ្រប់គ្រង ដោយសារតែនយោបាយចក្រពត្តិនិយមរបស់ពួកគេ។ នៅសតវត្សរ៍ទី១៨ ចក្រភពរុស្ស៊ីបានចាប់ផ្តើមបង្កើតវត្តមានរបស់ខ្លួននៅប្រជុំកោះគូរីល បានប្រកាសថា ប្រជុំកោះគូរីលជារបស់ខ្លួន។ ក្រោយមក ជប៉ុនបានអះអាងថា ប្រជុំកោះនេះស្ថិតនៅជិតប្រទេសខ្លួនជាង បណ្តាលឱ្យប្រទេសទាំងពីរមានជម្លោះ និងឈានទៅដល់ការចុះសន្ធិសញ្ញាស៊ីម៉ូដា (Shimoda) ក្នុងឆ្នាំ១៨៥៥ ដោយបានបង្កើតកោះចំនួន ៤ ស្ថិតនៅភាគខាងត្បូងបំផុតនៃប្រជុំកោះគូរីល ដែលជាផ្នែកមួយនៃទឹកដីរបស់ប្រទេសជប៉ុន ខណៈដែលកោះដែលនៅសល់ភាគខាងជើងនៃកោះអ៊ីទូរូប (Iturup) ឬ អេតូរ៉ូហ្វ៊ូ (Etorofu) ជាភាសាជប៉ុន ត្រូវបានទទួលស្គាល់ថាជាទឹកដីរបស់រុស្ស៊ី។
នៅឆ្នាំ១៩៤៥ សហភាពសូវៀតបានប្រកាសសង្រ្គាមជាមួយប្រទេសជប៉ុនភ្លាមៗ បន្ទាប់ពីមានការទម្លាក់គ្រាប់បែកបរមាណូនៅទីក្រុងហ៊ីរ៉ូស៊ីម៉ា និងណាហ្គាសាគី។ កងកម្លាំងសូវៀតបានវាយចូលកាន់កាប់ប្រជុំកោះគូរីលទាំងមូល រួមទាំងកោះភាគខាងត្បូងបំផុត ដែលពីមុនស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ជប៉ុន។ ការដាក់បញ្ចូលប្រជុំកោះទៅក្នុងការគ្រប់គ្រងរបស់សហភាពសូវៀត ត្រូវបានអនុម័តជាផ្លូវការតាមរយៈសន្ធិសញ្ញាទីក្រុងសាន់ហ្វ្រាន់ស៊ីស្កូក្នុងឆ្នាំ១៩៥១ ដែលប្រទេសជប៉ុនបានចុះហត្ថលេខាក្រោមសម្ពាធពីមហាអំណាចសម្ព័ន្ធមិត្ត។ សន្ធិសញ្ញាទីក្រុងសាន់ហ្វ្រាន់ស៊ីស្កូបានទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការនូវអធិបតេយ្យភាពរបស់ប្រទេសជប៉ុនលើកោះសំខាន់ៗចំនួនបួនគឺ ហុកកៃដូ ហុនស៊ូ ស៊ីកូគុ និងគីយូស៊ូ ប៉ុន្តែមិនបាននិយាយអំពីកោះគូរីលនោះទេ។ ក្រោយមកឆ្នាំ១៩៥៦ សហភាពសូវៀតបានចរចាជាមួយជប៉ុនដោយផ្តល់ឱ្យជប៉ុននូវកោះតូចៗចំនួនពីរគឺកោះស៊ីកូតាន (Shikotan) និងក្រុមកូនកោះ ហាបូម៉ាយ (Habomai)ជាថ្នូរនឹងប្រទេសជប៉ុនរត្រូវបោះបង់ចោលការទាមទារចំពោះកោះធំពីរគឺ អ៊ីទូរូប និង កោះគូណាសៀ (Kunashir) និងក្រោយមកទៀតឆ្នាំ២០០៧ រុស្ស៊ីក៏បានស្នើសំណើដដែលទៅកាន់ជប៉ុនតែត្រូវជប៉ុនបដិសេធទាំង២លើកដោយជប៉ុនទាមទារកោះទាំង ៤ ពោលគឺ កោះអ៊ីទូរូប កោះគូណាសៀ កោះស៊ីកូតាន និងក្រុមកូនកោះ ហាបូម៉ាយ។
ក្នុងឆ្នាំ២០១៨ ប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ី និងនាយករដ្ឋមន្ត្រីជប៉ុនបានជួបគ្នានៅកិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីបូព៌ា ហើយបានសម្រេចចិត្តបញ្ចប់ជម្លោះទឹកដី ដោយប្រទេសទាំង២យល់ព្រមចរចានឹងគ្នាតែការចរចានេះត្រូវបានបញ្ចប់ទៅវិញថ្មីៗនេះព្រោះជប៉ុនបានដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចមកលើរុស្ស៊ី ដោយសារការការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៊ីមកលើអ៊ុយក្រែន។ ជាការឆ្លើយតបទៅវិញ រុស្ស៊ីបានបញ្ឈប់កិច្ចពិភាក្សាលើប្រជុំកោះគូរីល ហើយបានធ្វើសមយុទ្ធយោធានៅជុំវិញប្រជុំកោះ។ ជាលទ្ធផល ប្រទេសជប៉ុន និងរុស្ស៊ី មិនបានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាសន្តិភាព ដើម្បីបញ្ចប់អរិភាពរបស់ពួកគេជាផ្លូវការនោះទេ ហើយបញ្ហានៃប្រជុំកោះគូរីលនៅតែមិនអាចដោះស្រាយបាន។
សារៈសំខាន់នៃប្រជុំកោះនេះ
ប្រជុំកោះនេះប្រមូលផ្តុំទៅដោយធនធានធម្មជាតិជាច្រើនដែលមានសារៈសំខាន់ជាច្រើនដូចជា ជលផល ធនធានរ៉ែ ប្រេង និងឧស្ម័ន។
- ជលផល៖ ទឹកជុំវិញតំបន់កោះគូរីល សម្បូរទៅដោយសត្វសមុទ្រ ដែលធ្វើឲ្យតំបន់នេះក្លាយជាកន្លែងនេសាទដ៏មានតម្លៃ។ កោះនេះត្រូវបានគេស្គាល់ថាសម្បូរទៅដោយត្រីសាលម៉ុន ក្តាម និងប្រភេទត្រីផ្សេងទៀតជាច្រើន។ សកម្មភាពនេសាទ រួមទាំងការនេសាទពាណិជ្ជកម្ម និងកម្សាន្ត បានរួមចំណែកដល់សេដ្ឋកិច្ចក្នុងស្រុក និងឱកាសការងារផងដែរ។
- ធនធានរ៉ែ៖ ប្រជុំកោះគូរីលត្រូវបានគេជឿថាមានធនធានរ៉ែដែលមានសក្តានុពលដូចជាមាស ប្រាក់ ទង់ដែង និងធ្យូងថ្ម។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ដោយសារតែជម្លោះទឹកដីដែលកំពុងបន្ត និងសកម្មភាពរុករកមានកម្រិត វិសាលភាពពេញលេញនៃទ្រព្យសម្បត្តិរ៉ែនៅក្នុងតំបន់នៅតែមិនប្រាកដប្រជា។
- ប្រេង និងឧស្ម័ន៖ ដែនទឹកជុំវិញកោះគូរីល ស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ជុំវិញនៃធនធានប្រេង និងឧស្ម័ននៅឈូងសមុទ្រ។ ការរុករក និងប្រើប្រាស់ធនធានទាំងនេះ អាចរក្សាសក្តានុពលសេដ្ឋកិច្ចសម្រាប់ប្រទេសដែលមានអធិបតេយ្យភាពលើតំបន់ប្រជុំកោះនេះ។
អ្វីដែលសំខាន់បំផុតគឺ ប្រជុំកោះនេះមានសារៈសំខាន់ណាស់ជាយុទ្ធសាស្រ្តសម្រាប់ប្រទេសទាំងពីរ ។ ការគ្រប់គ្រងប្រជុំកោះទាំងបួននេះ នឹងធ្វើឱ្យរុស្ស៊ីកាន់តែងាយស្រួលក្នុងការដាក់ពង្រាយទ័ពជើងទឹក និងនាវាមុជទឹករបស់ខ្លួននៅមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វ៊ិក ហើយប្រសិនបើកោះទាំងនេះធ្លាក់ដល់ដៃជប៉ុន រុស្ស៊ីក៏បារម្ភថានឹងអាចមានមូលដ្ឋានទ័ពរបស់អាមេរិកនៅក្នុងកោះនោះផងដែរ ដែលធ្វើឱ្យរុស្ស៊ីកាន់តែងាយរងគ្រោះ ដោយសារមូលដ្ឋានទ័ពជើងទឹកអាមេរិកស្ថិតនៅកៀកក្បែរនឹងទឹកដីរបស់ខ្លួន។ ចំណែកជប៉ុនវិញ ការគ្រប់គ្រងលើប្រជុំកោះនឹងផ្តល់ឱ្យនូវអត្ថប្រយោជន៍ជាយុទ្ធសាស្ត្រទាក់ទងនឹងសន្តិសុខជាតិ និងការពារជាតិរបស់ជប៉ុនដោយវពង្រីកព្រំដែនសមុទ្ររបស់ខ្លួន។
