នៅដើមសតវត្សទី១៨ ប្រទេសលោកខាងលិចជាច្រើន បានប្រកួតប្រជែងគ្នាយ៉ាងស្វិតស្វាញ ក្នុងការប្រែក្លាយខ្លួនទៅជាមហាអំណាចឧស្សហកម្ម។ ក្នុងនោះផងដែរ ចក្រភពអង់គ្លេស និង បារាំងហាក់ដូចជាមានប្រៀបជាជាងប្រទេសនានា នៅសម័យនោះដោយហេតុថា ប្រទេសទាំងពីរនេះទទួលបាននូវសន្ទុះសេដ្ឋកិច្ចដ៍ល្អប្រសើរទាំងក្នុងស្រុក និងក្រៅស្រុក គួបផ្សំនឹង ការធ្វើទំនើបកម្មផ្សេងៗពាសពេញផ្ទៃប្រទេសផងដែរ។ តែយ៉ាងណាមិញ បដិវត្តន៍ឧស្សហកម្ម ត្រូវបានចាប់កំណើតក្នុង ចក្រភពអង់គ្លេស អំឡុងពាក់កណ្តាលសតវត្សទី១៨ គឺនៅឆ្នាំ១៧៦០។
តើអ្វីទៅជា បដិវត្តន៍ឧស្សហកម្ម? តើមានកត្តាអ្វីខ្លះដែលជុំរុញឲ្យបដិវត្តន៍ឧស្សហកម្មកើតឡើងនៅចក្រភពអង់គ្លេសមិនមែនបារាំង?
បដិវត្តន៍ឧស្សហកម្ម (Industrial Revolution) គឺជារជ្ជកាលមួយដែល គេបានធ្វើបម្លាស់ប្តូរដំណើរការផលិតកម្ម ពីការប្រើប្រាស់កម្លាំងពលកម្មមនុស្ស ទៅជំនួសដោយគ្រឿងយន្ត គ្រឿងចក្រផ្សេងៗទៅវិញ។ គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា បដិវត្តន៍ឧស្សហកម្ម នេះទៀតសោត ក៏បានរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការកែប្រែប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចពិភពលោក ទៅជាប្រព័ន្ធសេដ្ឋកិច្ចបែបមូលធននិយម (Capitalist Economy) ដែលមានឥទ្ធិពលរហូតមកដល់សម័យបច្ចុប្បន្ន។ ដូច្នេះហើយទើប ថ្ងៃនេះយើងនឹងមកសិក្សាអំពី កត្តាមួយចំនួន ដែលជះឥទ្ធិពលទៅដល់ ការកកើតឡើងនៃបដិវត្តន៍ឧស្សហកម្មនៅចក្រភពអង់គ្លេស។
ទីមួយ៖ ការធ្វើបដិវត្តន៍កសិកម្មជាមុន (Agricultural Revolution)
ជាដំបូង បដិវត្តន៍ឧស្សហកម្មនេះ អាចកើតឡើងទៅបានក៏ដោយសារតែវត្តមានរបស់ បដិវត្តន៍ទំនើបកម្មកសិកម្មនាសតវត្សរ៍ទី១៧។ ការរីកចម្រើនផ្នែកកសិកម្មនាសម័យនោះ បាននាំមកនូវកំណើនផលិតកម្មម្ហូបអាហារ ភោគផល ក៏ដូចជាទំនិញផ្សេងៗ ដោយប្រើប្រាស់ពលកម្មក្នុងកម្រិតតូចមួយ។ ចក្រភពអង់គ្លេស បានប្រើប្រាស់បច្ចេកទេសម្យ៉ាង (Crop Rotation and Seed Drill) ដែលអាចឲ្យដីមានជីជាតិ អាចឲ្យដំណាំលូតលាស់បានច្រើន ចំណេញពេលវេលា ហើយអាចកម្ចាត់សត្វល្អិតចង្រៃថែមទៀតផង។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ កសិករជាច្រើនបានចាប់ផ្តើម ផ្សាំសត្វរបស់ខ្លួន ឲ្យទទួលបានពូជល្អ និងអាចលក់ក្នុងតម្លៃខ្ពស់។ គ្រួសារធូរធារមួយចំនួន បានចាប់ផ្តើមដើរទិញពូជសត្វ ពូជដំណាំ ឬ ដីធ្លីទាំងមូល ដើម្បីប្រមែប្រមូល និង បង្កបង្កើនផលកសិកម្មដោយប្រើកម្លាំងតិច។
គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា នៅអំឡុងពេលដែលអង់គ្លេស កំពុងបានអភិវឌ្ឍវិធីសាស្រ្តទាំងនេះ ប្រទេសបារាំងនៅកំពុងជាប់គាំងរឿងបញ្ហាសង្គ្រាម បញ្ហាចលាចល និង បញ្ហាវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចពាសពេញផ្ទៃប្រទេសនៅឡើយ។ បារាំងនៅមិនទាន់មានបដិវត្តន៍ផលិតកម្មកសិកម្មទេ រហូតដល់សតវត្សទី១៨ ដែលបញ្ជាក់ថា បារាំងមិនទាន់មានលក្ខណៈគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការធ្វើរបត់ទៅការរីកចម្រើនឧស្សាហកម្ម ខុសភ្លែកពីចក្រភពអង់គ្លេស។ ចំពោះអង់គ្លេស វត្តមានបដិវត្តន៍ទំនើបកម្មកសិកម្ម បានក្លាយជាស្ពានចម្លងចក្រភពនេះទៅរក របត់នគរូបនីយកម្ម (Urbanization) ដែលប្រជាជននាំគ្នាទៅរស់នៅទីក្រុង បន្ទាប់ពីបានផលចំណេញពី ផលិតកម្មកសិកម្ម និង ការលក់ដីធ្លី។ ប្រជាជនប្រមាណ ២០០០០០ នាក់ក្នុងឆ្នាំ ១៦០០ បានកើនឡើងទៅដល់ជិត ១លាននាក់ក្នុងឆ្នាំ ១៧០០។ ភាពកុះករនៅទីក្រុងមួយនេះបង្កជា ការរីកសុះសាយកំណើនសេដ្ឋកិច្ច និង ឧស្សហកម្មហើយ ទីក្រុងឡុងដ៍បានក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌលសេដ្ឋកិច្ចពាណិជ្ជកម្មសម្រាប់ចក្រភពអង់គ្លេស។
ទីពីរ៖ បញ្ហាស្ថានភាពនយោបាយ និង ស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ច
ស្របពេលដែលអង់គ្លេសមានការរីកចម្រើនកសិកម្ម និង នគរូបនីយកម្មហើយនោះ យើងក៏គួរតែក្រឡេកទៅមើលស្ថានភាពនយោបាយ និង ស្ថានភាពសេដ្ឋកិច្ចក្នុងស្រុករបស់អង់គ្លេស និង បារាំងផងដែរ។ ចក្រភពអង់គ្លេស បានប្រើប្រាស់អំណាចអាណានិគមរបស់ខ្លួនក្នុងការទិញលក់ផលិតផលក្នុងតម្លៃដែលខ្លួនត្រូវការ (Mercantilism)។ អង់គ្លេសពង្រីកកិត្យានុភាពសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួន តាមគ្រប់វិធីទាំងអស់ ព្រមទាំងការកេងប្រវ័ញ្ចរដ្ឋអាណានិគម ការធ្វើជំនួញផ្លូវទឹក និង ផ្លូវគោកជាដើម។ ចក្រភពអង់គ្លេស បានយកប្រយោជន៍ទាំងនោះ ទៅផ្គត់ផ្គង់លើពលកម្មការងារនិង កម្រៃដែលធ្វើឲ្យប្រទេសនេះមានប្រាក់បៀវត្សខ្ពស់ជាងគេនាសម័យនោះ។ ការធ្វើចំណាកស្រុកមកទីក្រុង បានជួយបំពេញចន្លោះខ្វះខាតជាច្រើនលើគ្រប់វិស័យ និង ស្តារជីវភាពពួកគេឲ្យល្អប្រសើរជាងមុន (Living Standards)ដែលប្រជាជនអាចទទួលទានអាហារសមប្រកបមានផ្ទះសម្បែងនៅ និង មានរបរធ្វើការគ្រប់ៗគ្នា។
ម្យ៉ាងវិញទៀត ស្ថានភាពនយោបាយនៅចក្រភពអង់គ្លេស មានភាពល្អសមប្រកប ដោយមានការបើកទីផ្សារសេរី ធ្វើជំនួញទៅវិញទៅមកជាមួយរដ្ឋដទៃ។ អង់គ្លេសបានដាក់គោលនយោបាយគាំពារពាណិជ្ជកម្ម និង ផលិតកម្មរបស់ខ្លួនយ៉ាងមុតមាំទាំងថ្នាក់ជាតិ និងអន្តរជាតិ។ ជំហានមួយនេះ នាំឲ្យអង់គ្លេសមានការគាំទ្រ និង រីកចម្រើនពាសពេញផ្ទៃប្រទេស ប្រជាជនរស់នៅសុខស្រួល ជួយពង្រឹងជាតិសាសន៍ទៅមុខទៀត។ ខុសប្លែកអ្វី តែប្រជាជនបារាំង មិនទទួលបានភ័ព្វបែបនេះទេ ដោយប្រទេសជួបប្រទះសង្គ្រាមស៊ីវិលក្នុងស្រុក ក៏ដូចជា បាតុកម្មកំចាត់របបរាជានិយមចោល។ ចុងសតវត្សឆ្នាំ ១៧ នៅពេលដែលអង់គ្លេសរីកចម្រើន បារាំងកំពុងតែជួបទុក្ខភ័យ ចលាចល និង កង្វល់របស់ខ្លួន គឺពុំអាចកែប្រែស្ថានការមកពង្រឹងវិស័យឧស្សកម្មបានឡើយ។
គួររំលឹកផងដែរថា ចលនាលុបបំបាត់របបរាជានិយមនេះ បានជះឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងទៅលើប្រទេសបារាំង។ បារាំងបានរងទុក្ខសោកយ៉ាងអណេកដោយ ដំណើរការផ្លាស់ប្តូររបបភ្លាមៗធ្វើឲ្យមាន ចលាចលស្រុកទេស ការបាត់បង់អំណាចនិងស្ថិរភាព ក៏ដូចជាការចាប់កំណើតនៃចលនានយោបាយផ្សេងៗពេញផ្ទៃប្រទេស។ ប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងជាតិក៏មិនមានលំនឹង សេដ្ឋកិច្ចក៏ចុះខ្សោយ រដ្ឋក្រោមអំណាចក៏មានបញ្ហា ឯប្រជាជនក៏ខ្វែងគំនិតគ្នាគ្រប់ជាន់ថ្នាក់ ដែលទាំងនេះហើយបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីកត្តាដែលបារាំងមិនអាចទទួលបានបដិវត្តន៍ឧស្សហកម្ម មុនចក្រភពអង់គ្លេស។
ទីបី៖ កត្តាធនធានមនុស្ស និង ធនធានធម្មជាតិ
មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ កត្តាធនធានមនុស្ស និង ធនធានធម្មជាតិ ក៏ជះឥទ្ធិពលទៅដល់ការកកើតឡើងនៃបដិវត្តន៍ឧស្សហកម្មនៅចក្រភពអង់គ្លេសផងដែរ។ ថ្វីត្បិតតែ អង់គ្លេសនិងបារាំងមានធនធានប្រហាក់ប្រហែលគ្នានៅតំបន់នឹមអាណានិគមក៏ពិតមែន ប៉ុន្តែចក្រភពអង់គ្លេស មានប្រៀបជាងទៅលើវត្ថុធាតុដើមឧស្សហកម្ម។ ដែនដីភូមិសាស្ត្រប្រទេសនេះសម្បូរទៅដោយ ធ្យូងថ្ម ដែលរូបធាតុនេះជា គ្រឿងផ្សំពិសេសក្នុងការផលិតគ្រឿងចក្រសម្រាប់ឧស្សហកម្ម។ ភាពសម្បូរហូរហារនៃ ធ្យូងថ្មនេះ អាចឲ្យអង់គ្លេសប្រើវាទៅធ្វើឧស្សាហូបនីយកម្មពេញប្រទេស រួមមាន ដំណើរការយានជំនិះសម្រាប់ធ្វើដំណើរ ឬ ជំនួញ បច្ចេកវិទ្យា គ្រឿងចក្រ និង គ្រឿងយន្តនានាជាដើម។
ក្រៅពីនេះ អង់គ្លេសមានធនធានមនុស្សជាច្រើន មកទាញយកប្រយោជន៍ពីធនធានធម្មជាតិទាំងនោះ។ រូបវិទូ និង គណិតវិទូជាច្រើន បានបង្កើតនូវគ្រឿងចក្រនានា ដែលអាចសម្រួលដល់ផលិតកម្ម និង តម្រូវការក្នុងពិភពលោក។ យើងឃើញមាន Water Steam engines, Spinning Jenny, Sewing machine, Flour mill។ល។ បច្ចេកវិទ្យាទាំងនេះ រួមចំណែកសំខាន់ជាសមិទ្ធផលសម្រេចចុងក្រោយនាំយក ចក្រភពអង់គ្លេស ទៅរកបដិវត្តន៍ឧស្សហកម្ម។
យើងអាចសន្មតបានថា បច្ចេកវិទ្យា មួយមុខមិនអាចឲ្យមានវត្តមានបដិវត្តន៍ឧស្សហកម្មបានឡើយ តែវាត្រូវការទាំង ស្ថិរភាពនយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច ធនធាន និង កត្តាផ្សេងៗទៀត។ បុរាណវិទូជាច្រើន បានបង្ហាញថាបើសិនបច្ចេកវិទ្យា មួយមុខអាចឲ្យមានវត្តមានបដិវត្តន៍ឧស្សហកម្មបាន នោះបារាំងនឹងក្លាយជាប្រទេសទីមួយ មិនមែនអង់គ្លេសឡើយ ដោយហេតុថាបារាំងជាមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាស្រាវជ្រាវបច្ចេកវិទ្យានាសម័យនោះ។ ផ្ទុយទៅវិញ បារាំងមិនអាចវ៉ាដាច់អង់គ្លេស ជាប្រទេសដំបូងក្នុងការធ្វើបដិវត្តន៍ឧស្សហកម្មនោះគឺបារាំងស្ទាក់ស្ទើរចំពោះបញ្ហានយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និង ភាពយឺតយ៉ាវក្នុងការសម្របខ្លួនទៅនឹងបញ្ហាពិភពលោក។
