អ៊ីស្រាអែលគឺជារដ្ឋសេរីតែមួយគត់នៅមជ្ឈិមបូព៌ាដែលមានទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកចាប់តាំងពីអំឡុងឆ្នាំ១៩៦០មក។ ទំនាក់ទំនងរវាងសហរដ្ឋអាមេរិកនិងអ៊ីស្រាអែល ត្រូវបានពិភពលោកចាត់ទុកថាគឺជាទំនាក់ទំនងទ្វេរភាគីដ៏ស្អិតរមួត។ ដោយឡែក ក្នុងរយៈពេល៧៣ឆ្នាំនៃទំនាក់ទំនងទ្វេរភាគីរវាងប្រទេសទាំងពីរនេះ សហរដ្ឋអាមេរិកបានផ្ដល់ជំនួយផ្នែកយោធា ជំនួយផ្នែកមនុស្សធម៌ និងការផ្ដល់ការគាំទ្រដែលគ្មានដែនកំណត់ទៅកាន់អ៊ីស្រាអែលមិនថាស្ថិតនៅក្នុងស្ថានការណ៍ពិភពលោកបែបណាក៏ដោយ។ ដោយឡែក មូលហេតុចម្បងមួយនៅពីក្រោយ គោលនយោបាយការបរទេសដែលមានទំនោរខ្លាំងទៅរកអ៊ីស្រាអែលដែលមានការគាំទ្រនិងការផ្ដល់ជំនួយដ៏ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់នោះគឺដោយសារឥទ្ធិពលរបស់ក្រុមសាសនាដែលមានទំនោរទៅរកប្រទេសអ៊ីស្រាអែល។ ក្រុមសាសនាដែលស្ថិតនៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិកទាំងអស់នោះមានការគាំទ្រយ៉ាងខ្លាំងចំពោះអ៊ីស្រាអែល ព្រមទាំងស្ម័គ្រចិត្តនៅក្នុងការធ្វើគ្រប់បែបយ៉ាងដើម្បីបម្រើឱ្យផលប្រយោជន៍រួមរបស់អ៊ីស្រាអែល។ នៅក្នុងអត្ថបទនេះ យើងនឹងធ្វើការពិភាក្សាឱ្យបានស៊ីជម្រៅអំពី ឥទ្ធិពលរបស់ក្រុមសាសនាសំខាន់ៗចំនួនពីរ ដែលមានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងក្លានៅពីក្រោយគោលនយោបាយការបរទេសរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកចំពោះអ៊ីស្រាអែល នោះគឺក្រុម អ៊ីវ៉ានជេលីខលគ្រីស្ទាន (Evangelical Christian) ក្រុមសាសនាជ្វីហ្វ-អាមេរិក (American Jews) និង គណៈកម្មាធិការកិច្ចការសាធារណៈរបស់អ៊ីស្រាអែល (AIPAC)។
អ៊ីវ៉ានជេលីខលគ្រីស្ទាន (Evangelical Christians)
អ៊ីវ៉ានជេលីខលគ្រីស្ទាន ត្រូវបានចាត់ទុកថាជាក្រុមសាសនាដ៏ធំបំផុតតែមួយគត់នៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិកដោយសារតែការកើនឡើងចំនួនសមាជិកភាពដែលវិទ្យាស្ថាន ក្រុមនេះ មានសកម្មភាពយ៉ាងសកម្មនៅក្នុងសង្គមអាមេរិក ដោយពួកគេតែងតែមានវត្តមាន នៅក្នុងវិស័យនយោបាយ វិស័យសេដ្ឋកិច្ច និងបញ្ហាសំខាន់ៗជាច្រើន ដោយពួកគេធ្វើការចរចាជាមួយរដ្ឋបាល ឬសភាអាមេរិក ឱ្យអនុម័តគោលនយោបាយទាំងឡាយណាដែលអាចបម្រើផលប្រយោជន៍អ៊ីស្រាអែល។ ក្រុមនេះបានជះឥទ្ធិពលលើគោលនយោបាយការបរទេសរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកតាមសកម្មភាពសំខាន់ៗពីរយ៉ាង៖ តាមរយៈការការពារ និងការជំរុញសិទ្ធិមនុស្ស និងតាមរយៈការគាំទ្រដ៏រឹងមាំរបស់ពួកគេចំពោះអ៊ីស្រាអែល។
ប្រធានាធិបតីអាមេរិកស្ទើរតែទាំងអស់មានទំនាក់ទំនងជាមួយក្រុមនេះ ហើយភស្តុតាងបង្ហាញថាក្រុមនេះមានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងក្នុងនយោបាយក្នុងស្រុក និងនយោបាយការបរទេសរបស់អាមេរិក។ លោកប្រធានាធិបតី ដែលមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយក្រុមនេះ។ គាត់បានផ្ញើសារជាច្រើនទៅកាន់មជ្ឈឹមបូព៌ាទាក់ទងនឹងសេរីភាពសាសនា សិទ្ធិមនុស្ស និងនីតិរដ្ឋ ដែលចំណុចទាំងអស់នេះគឺដូចគ្នាទៅនឹងគោលនយោបាយចម្បងរបស់អ៊ីវ៉ានជេលីខលគ្រីស្ទានលើការផ្តោតសំខាន់លើបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនិងសេរីភាពសាសនា។
លើសពីនេះ ក្រុមនេះក៏បានចូលរួមនៅក្នុងបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សសំខាន់ៗមួយចំនួន ខណៈសិទ្ធិមនុស្សគឺជាផ្នែកមួយដ៏សំខាន់នៃគោលនយោបាយការបរទេសរបស់អាមេរិកនៅលើឆាកអន្តរជាតិ។ ទីមួយ ពួកគេបានចូលរួម ជាមួយតួអង្គអន្តរជាតិសំខាន់ៗ ឧទាហរណ៍នៅក្នុងកិច្ចចរចាបញ្ចប់សង្រ្គាមស៊ីវិលនៅស៊ូដង់ ដែលបានជះឥទ្ធិពលយ៉ាងសំខាន់ទៅលើគោលនយោបាយការបរទេសរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនៅក្នុងបរិបទនៃជម្លោះស៊ីវិលខាងជើង-ខាងត្បូងនៅក្នុងប្រទេសស៊ូដង់។ នៅក្នុងករណីមួយទៀតនោះគឺច្បាប់សេរីភាពសាសនាអន្តរជាតិឆ្នាំ១៩៩៨។ ក្រុមនេះ ក៏បានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីបញ្ចុះបញ្ចូលសភាអាមេរិកឱ្យអនុម័តច្បាប់សេរីភាពខាងសាសនា និងចាត់ទុកច្បាប់នេះជា កម្មវត្ថុសំខាន់របស់គោលនយោបាយការបរទេសរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក។ ច្បាប់សេរីភាពសាសនាអន្តរជាតិឆ្នាំ១៩៩៨ ត្រូវបានដាក់ស្នើឡើងទៅសភាដោយ អ៊ីវ៉ានជេលីខលគ្រីស្ទាន និងមេដឹកនាំសាសនាផ្សេងទៀតដែលមានគោលបំណងលើកកម្ពស់សេរីភាពសាសនាឱ្យកាន់តែមានភាពទូលំទូលាយនៅសហរដ្ឋអាមេរិក។ ឆ្លងកាត់ការចរចារនិងបញ្ចុះបញ្ចូលរបស់ អ៊ីវ៉ានជេលីខលគ្រីស្ទាន និងក្រុមសាសនាផ្សេងទៀត ច្បាប់នេះត្រូវបានអនុម័តបានដោយជោគជ័យ នៅថ្ងៃទី២៧ ខែតុលា ឆ្នាំ ១៩៩៨ ដោយប្រធានាធិបតី Bill Clinton បានចុះហត្ថលេខាអនុម័តលើច្បាប់នេះ។
ដោយឡែកទំហំនៃការគាំទ្ររបស់ពួកគេចំពោះអ៊ីស្រាអែល គឺជាកម្លាំងចលករមួយដ៏សំខាន់ ដែលបានប្ដូរទិសដៅ គោលនយោបាយការបរទេសរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកឱ្យមានទំនោរខ្លាំងទៅរកអ៊ីស្រាអែល។ ជាការពិតណាស់ក្នុងអំឡុងពេលដឹកនាំរបស់រដ្ឋបាល Donald Trump ក្រុមនេះ បានបញ្ចុះបញ្ចូល ប្រធានាធិបតី Donald Trump ឱ្យទទួលស្គាល់ទីក្រុង យេរុយសាឡឹម ជារដ្ឋធានីរបស់អ៊ីស្រាអែល ដោយទាមទារឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរស្ថានទូតរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកទៅពីទីក្រុង ទេល អាវី (Tel Aviv) ទៅទីក្រុង យេរុយសាឡឹម។ ក្រុមនេះភាគច្រើនត្រូវបានដឹកនាំដោយបក្សសាធារណរដ្ឋ (Republican) និងបក្សអភិរក្សនិយម (Conservatives) ហើយពួកគេបានអះអាងថា ការទទួលស្គាល់ទីក្រុងយេរុយសាឡឹមជាផ្លូវការបន្ទាប់ពីអាណត្តិសភាអាមេរិកឆ្នាំ១៩៩៥ គឺលែងមានសុពលភាពហើយ និងដាច់ខាតត្រូវមានការទទួលស្គាល់ទីក្រុងយេរុយសាឡឹមជាថ្មីទោះបីជាស្ថិតនៅក្នុងស្ថានការណ៍តានតឹងក៏ដោយ។ នៅក្នុងនោះផងដែរមាន ក្រុមអ៊ីវ៉ានជេលីខលគ្រីស្ទានសំខាន់ៗពីរក្រុមដែលដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងបញ្ហានេះ។ ក្រុមទីមួយគឺ My Faith Votes ដែលដឹកនាំដោយអតីតបេក្ខជនភាពប្រធានាធិបតី ។ ពួកគេបានបង្កើតទម្រង់មួយនៅលើគេហទំព័រផ្លូវការរបស់ពួកគេ ដោយពួកគេបានធ្វើការផ្ញើទម្រង់នោះចេញតាមរយៈយុទ្ធនាការអ៊ីមែល ដើម្បីកៀរគរការគាំទ្រពីជនជាតិអាមេរិកនៅក្នុងការដាក់សម្ពាធដល់សេតវិមាន ឱ្យទទួលស្គាល់ទីក្រុងយេរុយសាឡឹមជារដ្ឋធានីរបស់អ៊ីស្រាអែល។ សកម្មជនអភិរក្សនិយម ក្នុងការផ្ញើលិខិតព្រមានទៅដល់ ប្រធានាធិបតី Donald Trump មិនឱ្យផ្លាស់ប្តូរស្ថានទូតទៅទីក្រុង យេរូសាឡឹម។ ម្យ៉ាងវិញទៀត អ្នកបង្កើតគោលនយោបាយអាមេរិកជាច្រើនត្រូវបានគេដឹងថាមានទំនាក់ទំនងជាមួយអ្នកដឹកនាំ អ៊ីវ៉ានជេលីខលគ្រីស្ទានដែលនេះក៏ជាកត្តាមួយ ជះឥទ្ធិពលលើការសម្រេចចិត្តរបស់ប្រធានាធិបតី Donald Trump ក្នុងការទទួលស្គាល់ទីក្រុងយេរូសាឡឹម ។ ការសម្រេចចិត្តទទួលស្គាល់ទីក្រុងយេរុយសាឡឹមជារដ្ឋធានីរបស់អ៊ីស្រាអែល ត្រូវបានរិះគន់ដោយមេដឹកនាំប៉ាឡេស្ទីន និង សហគមន៍អន្តរជាតិ ដែលពួកគេបារម្ភថាការសម្រេចចិត្តនេះ អាចបង្ករឱ្យភាពតានតឹងកាន់តែខ្លាំងឡើងរវាងអ៊ីស្រាអែល និងប៉ាឡេស្ទីន។ នៅក្នុងអាណត្តិប្រធានាធិបតីអាមេរិកមុនៗ រួមមានប្រធានាធិតី Bill Clinton, George W. Bush និង Barack Obama បានពន្យារពេលការសម្រេចចិត្តផ្លាស់ប្តូរស្ថានទូតទៅក្រុងយេរូសាឡឹមដើម្បីព្យាយាមសម្រួលភាពតានតឹងដែលកំពុងតែកើតមានឡើងរវាង អ៊ីស្រាអែល និង ប៉ាលេស្ទីន។
ក្រុមសាសនា ជ្វីហ្វ-អាមេរិក
ក្រុមសាសនាជ្វីហ្វ-អាមេរិក ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាក្រុមសាសនាដែលមានឥទ្ធិពលបន្ទាប់ពីក្រុមគ្រីស្ទានអ៊ីវ៉ានជេលីខល ។ ក្រុមសាសនានេះ មានទំនាក់ទំនងដ៏ជិតស្និតជាមួយប្រធានាធិបតីអាមេរិកមួយចំនួន។ ឧទាហរណ៍ កិច្ចសហការ និងទំនាក់ទំនងរបស់ប្រធានាធិបតីជាមួយសហគមន៍ជ្វីហ្វមានចាប់តាំងពីរដ្ឋបាលពីលោក
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩០មក ក្រុមសាសនានេះមានសកម្មភាពយ៉ាងសកម្មនៅក្នុងការប្រើប្រាស់ទំនាក់ទំនងដែលពួកគេមានជាមួយប្រធានាធិតីអាមេរិក និងបណ្ដាញខ្សែរយៈដែលពួកគេមាននៅក្នុងសភា ដើម្បីជ្រៀតជ្រែកនិងទាញគោលនយោបាយការបរទេសអាមេរិកឱ្យមានទំនោរខ្លាំងទៅរកអ៊ីស្រាអែល។ ដូចដែលយើងអាចសង្កេតឃើញនៅក្នុងសេណារីយ៉ូរសំខាន់ៗរបស់ពិភពលោក រួមមាន គោលនយោបាយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកប្រឆាំងនឹងអ៊ីរ៉ង់ សកម្មភាពរបស់រដ្ឋបាល George W. Bush នៅក្នុងការឈ្លានពានរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក និងការគាំទ្រទៅលើការចូលរួមរបស់អ៊ីស្រាអែលនៅក្នុងសង្គ្រាមលីបង់ជាដើម។ ដោយឡែក អ៊ីស្រាអែលបានប្រឈមមុខនឹងការរិះគន់យ៉ាងខ្លាំងពីសហគមន៍អន្តរជាតិ សម្រាប់ទង្វើរឈ្លានពានដ៏គគ្លើនរបស់ខ្លួន ប៉ុន្តែទន្ទឹមនឹងនោះ នៅតែមានសហរដ្ឋអាមេរិកនៅចាំគាំទ្រពីក្រោយដោយគ្មានការរិះគន់ណាមួយឡើយ។
គណៈកម្មាធិការកិច្ចការសាធារណៈរបស់អ៊ីស្រាអែល (AIPAC)
គណៈកម្មាធិការកិច្ចការសាធារណៈរបស់អ៊ីស្រាអែល ដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងគោលនយោបាយការទេសរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកចំពោះអ៊ីស្រាអែល និងបញ្ហានានាដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងទំនាក់ទំនងរបស់ប្រទេសទាំងពីរ។
នៅឆ្នាំ២០២១ AIPAC បានបញ្ចុះបញ្ចូលសភាអាមេរិកដោយជោគជ័យក្នុងការផ្តល់ជំនួយចំនួន ៣ ក្នុងគោលបំណងផ្តល់ការគាំទ្រផ្នែកសន្តិសុខដល់យោធារបស់អ៊ីស្រាអែល ដែលជាការផ្តល់ជំនួយដ៏ធំមួយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ដូចដែលបានចែងនៅក្នុងអនុស្សរណៈនៃការយោគយល់គ្នាឆ្នាំ២០១៦ រវាងប្រទេសទាំងពីរ ហើយការសម្រេចចិត្តនេះត្រូវបានអនុម័តដោយគ្មានលក្ខខណ្ឌ។ សេចក្តីព្រាងច្បាប់នេះ បានរួមបញ្ចូលនូវចំណុចសំខាន់ផ្សេងៗមួយចំនួនទៀត រួមមាន ជំនួយ ៥០ លានដុល្លារអាមេរិកដើម្បីកសាងភាពជាដៃគូ គាំទ្រទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ច និងផ្សះផ្សាឱ្យទំនាក់ទំនងប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីន និង ស្រាអែលឱ្យកាន់តែប្រសើរឡើង។ ទីពីរ ជំនួយ ២ លានដុល្លារអាមេរិកលើការលើកកម្ពស់ការអភិវឌ្ឍអន្តរជាតិរវាងសហរដ្ឋអាមេរិកនិងអ៊ីស្រាអែល និងដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមរបស់ពិភពលោកនៅក្នុងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍។ ទីបី ជំនួយ ៦ លានដុល្លារដើម្បីជួយសម្រួលការស្រាវជ្រាវរួមគ្នារវាងអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រអ៊ីស្រាអែល និងអារ៉ាប់។
ក្រៅពីនេះ AIPAC ក៏បានផ្លាស់ប្ដូរគោលនយោបាយការបរទេសរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកតាមរយៈការរៃអង្គាសប្រាក់ ដើម្បីគាំទ្រសកម្មភាពនយោបាយក្នុងស្រុក។ ជាឧទាហរណ៍ តាមរយៈគម្រោង ការរួបរួមប្រជាធិបតេយ្យ (United Democracy Project) ក្រុមនេះបានចំណាយទឹកប្រាក់រាប់លានដុល្លារក្នុងឆ្នាំ២០២២ ដើម្បីបញ្ចុះបញ្ចូលសភាអាមេរិកឱ្យប្រឆាំងនឹងការចំពោះគាំទ្រប៉ាឡេស្ទីនដែលកំពុងតែកើនឡើង និងដាក់កំហិតបេក្ខភាពប្រធានាធិបតីអាមេរិកជាស្ត្រី ដែលទំនងជាប្រឆាំង ឬមានទស្សនៈរិះគន់ចំពោះអ៊ីស្រាអែល។ ជាង ២៧ លានដុល្លារអាមេរិកត្រូវបានរៃអង្គាស ដើម្បីជួយដល់បេក្ខភាពប្រជាធិបតេយ្យទាំងឡាយណាដែលមិនធ្វើការរិះគន់គោលនយោបាយការបរទេសរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ទាក់ទងនឹងការផ្ដល់ជំនួយយោធាបរទេសដ៏ធំបំផុតដល់អ៊ីស្រាអែល។
AIPAC ក៏មានឥទ្ធិពលទៅលើគោលនយោបាយការបរទេសរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកចំពោះកម្មវិធីនុយក្លេអ៊ែរអ៊ីរ៉ង់ផងដែរ។ AIPAC បានប្រើប្រាស់ឥទ្ធិពល និងធនធានរបស់ខ្លួន នៅក្នុងការដាក់សម្ពាធសមាជិកសភាអាមេរិកមិនឱ្យគាំទ្រវិសោធនកម្មកែប្រែ ច្បាប់នុយក្លេអ៊ែរអ៊ីរ៉ង់ ដើម្បីការពារមិនឱ្យ វិសោធនកម្មនេះត្រូវបានអនុម័ត។ នៅខែមេសា ឆ្នាំ២០១៥ គណបក្សសាធារណរដ្ឋ និងគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យបានអនុម័តការបន្ធូរបន្ថយសេចក្តីព្រាងច្បាប់របស់ កម្មវិធីនុយក្លេអ៊ែរអ៊ីរ៉ង់ ដោយធ្វើការដកចេញនូវបទប្បញ្ញត្តិ ប៉ុន្តែការសម្រេចចិត្តនេះត្រូវបានជំទាស់ដោយ AIPAC ព្រមទាំងបានជំរុញឱ្យសភាពិនិត្យឡើងវិញនូវកិច្ចព្រមព្រៀងនុយក្លេអ៊ែរជាមួយអ៊ីរ៉ង់។ ដោយសារតែមានខ្សែបណ្ដាញទំនាក់ទំនងជាមួយបក្សសាធារណរដ្ឋ ពួកគេប្រើគណបក្សសាធារណរដ្ឋជាឫសគល់ដើម្បីប្រឆាំងនឹងវិសោធនកម្ម និង បង្វែឥរិយាបទសមាជិកព្រឹទ្ធសភាអាមេរិកឱ្យប្រឆាំងនឹងវិសោធនកម្មកែប្រែច្បាប់នុយក្លេអ៊ែរអ៊ីរ៉ង់៕
