ថង់ប្រាជ្ញា

មុននឹងគេរាល់គ្នានឹកឃើញដល់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឬជាប្រទេសសេរីនៅពេលគេឮពាក្យអឺរ៉ុប អឺរ៉ុបក៏ធ្លាប់ជាតំបន់មួយដែលពោរពេញដោយការរឹតត្បិតដឹកនាំដោយរបបផ្ដាច់ការនិងបែងចែកវណ្ណៈ។ ជាក់ស្ដែង នៅអំឡុងឆ្នាំ ១៦១៨ និងឆ្នាំ ១៦៤៨ នៅក្នុងទ្វីបអ៊ឺរ៉ុបមានការកើតឡើងនៃសង្គ្រាមមួយដែលបានត្រូវបានគេហៅថាជាសង្គ្រាម ៣០ ឆ្នាំដែលសង្រ្គាមនេះបានកើតឡើងដោយសារមូលហេតុជាច្រើនដូចជាជម្លោះទឹកដី សាសនានិងការប្រកួតប្រជែងសេដ្ឋកិច្ចផ្សេងៗ។ សង្គ្រាមនេះក៏ជារបត់ប្រវត្ដិសាស្ត្រនយោបាយនិងភូមិសាស្ត្រនយោបាយដោយផ្ដើមមានការដាក់ចេញនូវអធិបតេយ្យភាពនៃរដ្ឋ ហើយក្រោយមកក៏មានការដាក់ចេញនូវទ្រឹស្តីមួយចំនួនដូចជាទ្រឹស្តីសេរីនិយមដើម្បីឱ្យផ្ដើមមានការគោរពជីវិតមនុស្ស សេរីភាពរបស់បុគ្គលនីមួយៗ និងការគ្រប់គ្រងទ្រព្យសម្បត្តិផងដែរ។ តើអ្វីទៅជាទ្រឹស្ដីសេរីនិយម? អតីតប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក លោក បារ៉ាក អូបាម៉ា បានធ្លាប់និយាយថា “មិនមានអាមេរិចសេរីនិងអាមេរិចអភិរក្សទេ មានតែសហរដ្ឋអាមេរិច មិនមានអាមេរិកស្បែកខ្មៅ និងអាមេរិកស្បែកស និងអាមេរិកឡាទីន...

ប្រទេសឡាវជាប្រទេសមួយស្ថិតក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូចិនដែលធ្លាប់ស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំងហើយក៏បានធ្លាប់ជួបប្រទះសង្គ្រាមស៊ីវិលដែលទទួលឥទ្ធិពលពីសង្គ្រាមត្រជាក់ច្រើនឆ្នាំផងដែរ។ ប្រទេសនេះបច្ចុប្បន្នជាប្រទេសមួយដែលប្រកាន់លិទ្ធិកុម្មុយនីស្ដក្រោមបក្សតែមួយរបស់ខ្លួនគឺជាគណបក្សប្រជាជនបដិវត្ដឡាវ។ ដំបូងឡើយ ប្រទេសឡាវជាប្រទេសមួយដែលប្រកាន់យករបបរាជានិយមតាំងដើមមករហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ទោះបីស្ថិតក្នុងកាលៈទេសៈណាក៏ដោយ ដូចជាសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុង ការនៅក្រោមចំណុះសៀម និងក្រោមអាណានិគមបារាំងជាដើម។ មួយវិញទៀតឡាវធ្លាប់ជាប្រទេសមួយដែលមានទឹកដីធំក្នុងអាស៊ីអាគ្នេយ៍ផងដែរ មានឈ្មោះថា «ឡាងសាង»។ បន្ទាប់ពីទទួលឯករាជ្យពីបារាំង ប្រទេសនេះនៅតែប្រកាន់របបរាជានិយមហើយមានឈ្មោះថា «ព្រះរាជាណាចក្រឡាវ»។ ប៉ុន្តែដោយសារឥទ្ធិពលសង្គ្រាមត្រជាក់ ប្រទេសឡាវបានធ្លាក់ចូលទៅក្នុងសង្គ្រាមស៊ីវិលដែលជាសង្គ្រាមរវាងទីក្រុងវៀងច័ន្ទនិងចលនាកុម្មុយនីស្ដក្នុងប្រទេសដែលមានវៀតណាមនិងសម្ព័ន្ធមិត្តកុម្មុយនីស្ដដទៃទៀតនៅពីក្រោយ។ ដោយសារតែចលនាកុម្មុយនីស្ដក្នុងប្រទេសឡាវកាន់តែមានសកម្មភាពក្នុងការប្រយុទ្ធកាន់តែខ្លាំងទើបធ្វើឱ្យរាជធានីវៀងច័ន្ទបានប្តូរពី «ព្រះរាជាណាចក្រឡាវ» ទៅជា «សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតប្រជាធិបតេយ្យឡាវ» នៅថ្ងៃទី២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៧៥ ក្រោមការគ្រប់គ្រងនិងបដិវត្ដផ្លាស់ប្តូររបស់ពួកកុម្មុយនីស្ដប៉ាថេតឡាវ។ តើមានព្រឹត្តិការណ៍អ្វីខ្លះនៃការតស៊ូរបស់ពួកប៉ាថេតឡាវដែលបានធ្វើបដិវត្ដប្តូររបបរាជានិយមទៅជារបបកុម្មុយនីស្ដដោយជោគជ័យ? ១....

ជម្លោះព្រំដែនគឺជាបញ្ហាដែលតែងតែកើតឡើងទៅលើបណ្តាលប្រទេសជាច្រើននៅក្នុងពិភពលោក ទាំងប្រទេសអភិវឌ្ឍន៍និងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍។ ឬសគល់ជាច្រើនដែលធ្វើឲ្យឱ្យជម្លោះព្រំដែនកើតមានឡើងដូចជា ការប្រែប្រួលសណ្ឋានដីដោយធម្មជាតិ ការយកប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនជាធំ វិវាទនយោបាយ និងការមិនស្របគំនិតគ្នាក្នុងការកំណត់ទីតាំងព្រំដែនជាដើម។ នៅក្នុងអត្ថបទនេះដែរ យើងនឹងលើកយកជម្លោះព្រំដែនរវាងប្រទេសមហាអំណាចនៅអាស៊ីចំនួន ២ មកសិក្សាពោលគឺ បញ្ហាទឹកដីរវាងចិននិងជប៉ុន។ នៅក្នុងអត្ថបទនេះយើងនឹងក្រឡេកទៅមើលថាតើជម្លោះព្រំដែនរវាងចិននិងជប៉ុនមានលក្ខណ:បែបណាខ្លះ? ជម្លោះនៅលើដែនកោះ Senkaku តំបន់ជម្លោះដែលប្រទេសទាំងពីរកំពុងទាមទាររៀងខ្លួនគឺស្ថិតនៅសមុទ្រចិនខាងកើតនៅលើកោះSenkaku ដែលប្រទេសចិនគេហៅថា Diaoy។ គួរបញ្ជាក់ផងដែរថា កោះ Senkaku/Diaoy ស្ថិតនៅភាគឦសាននៃកោះតៃវ៉ាន់និង ជាតំបន់មួយដែលសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិមិនចេះរីងស្ងួតដែលមាន សក្តានុពលប្រេង និងឧស្ម័នធម្មជាតិបម្រុង មានផ្លូវសាគរពាណិជ្ជកម្មដ៏មមាញឹកហើយត្រូវបានហ៊ុំព័ទ្ធដោយតំបន់នេសាទដ៏សម្បូរបែប។...

នៅអំឡុងពាក់កណ្ដាលឆ្នាំ ១៩៩០ ក្រុមតាលីបង់លេចមុខ ហើយបានសម្រេចដឹកនាំអាហ្វហ្គានីស្ថាន។ ក្រុមតាលីបង់គឺជាខ្នងដ៏ក្រាស់មួយសម្រាប់ពួកភេរវករ និងបានដឹកនាំប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថានចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៩៦ ហើយបានបណ្ដេញចេញពីអំណាចនៅឆ្នាំ ២០០១ បន្ទាប់ពីសហរដ្ឋអាមេរិកប្រកាសធ្វើសង្គ្រាមប្រឆាំងភេរវកម្ម និងចុងក្រោយលើកកម្លាំងមកដឹកនាំប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថានម្ដងទៀតនៅពេលសហរដ្ឋអាមេរិកដកទ័ពនៅឆ្នាំ២០២១។ អំពីក្រុមតាលីបង់ ក្រុមតាលីបង់ ឬក្រុមសិស្ស (បកប្រែជាភាសា Pashto) ដែលក៏កកើតក្រោយពីការធ្វើសង្រ្គាមនៅក្នុងរដ្ឋអាហ្វហ្គានីស្ថាននៅអំឡុងឆ្នាំ ១៩៧៨ ទៅ ១៩៩២។ ដើមចមនៃការបង្កើតក្រុមនេះគឺកើតឡើងដោយសារតែការឈ្លានពានរបស់កងទ័ពសូវៀតនៅអំឡុងឆ្នាំ ១៩៨០ មកក្នុងប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថានហើយមានបំណងជះឥទ្ធិពលនយោបាយកុម្មុយនីយមកក្នុងប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថាន។ មួយវិញទៀតក្រុមនេះក៏បានកកើតឡើងដោយសារតែការធ្លាក់ចុះនៃការគ្រប់គ្រងរបស់រដ្ឋាភិបាលប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថាន។ ក្រុមតាលីបង់បានពង្រីកខ្លួនក្នុងការគ្រប់គ្រងប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថានពីទីក្រុងកាប៊ុលនៅឆ្នាំ ១៩៩៦...

ក្នុងបរិបទសង្គ្រាមត្រជាក់(១៩៤៧-១៩៩១) ពិភពលោកបានជួបប្រទះសង្គ្រាមមួយដែលជាសង្គ្រាមមនោគមវិជ្ជារវាងលោកសេរីនិងលោកកុម្មុយនីស្តដែលមានសហរដ្ឋអាមេរិចនិងសហភាពសូវៀតជាបងធំ។ សង្គ្រាមត្រជាក់គឺជាសង្គ្រាមដែលធ្វើឱ្យប្រទេសដែលទើបទទួលឯករាជ្យនិងដែលទន់ខ្សោយ ងាយរងផលប៉ះពាល់ពីការប្រទាញប្រទង់គ្នារវាងមហាអំណាចសហភាពសូវៀត និងសហរដ្ឋអាមេរិក តួយ៉ាងដូចជាការកកើតនូវសង្រ្គាមសុីវិលនៅក្នុងឧបទ្វីបកូរ៉េ និងសង្គ្រាមស៊ីវិលនៅកម្ពុជាជាដើម។ ប្រសិនបើយើងក្រឡេកមើលក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍វិញ ឥទិ្ធពលសង្គ្រាមត្រជាក់បានធ្វើឱ្យមានការកើតឡើងនូវសង្គ្រាមឥណ្ឌូចិនទី២ ដែល តំបន់ឥណ្ឌូចិនរួមមា ប្រទេសកម្ពុជា ប្រទេសវៀតណាម និងប្រទេសឡាវ ជាតំបន់ប្រទេសមួយដែលទើបបានទទួលឯករាជ្យថ្មីថ្មោង ហើយក៏ក្លាយជាទីលាននៃការប្រទាញប្រទង់របស់មហាអំណាចទាំងពីរបូកនឹងប្រទេសចិនដែលចង់បញ្រ្ជាបមនោគមវិជ្ជារបស់ខ្លួនក្នុងតំបន់នេះ។ ឥទ្ធិពលនៃសង្គ្រាមត្រជាក់បានធ្វើឱ្យសង្រ្គាមស៊ីវិលកើតឡើងនៅគ្រប់ប្រទេសក្នុងតំបន់នេះហើយបានធ្វើឱ្យពួកខ្មែរក្រហម វៀតណាមខាងជើង និង ប៉ាថេតឡាវដែលសុទ្ធជាពួកប្រកាន់លិទ្ធិកុម្មុយនីស្តជាអ្នកទទួលជ័យជំនះនិងបានប្រែក្លាយប្រទេសទាំងបីនេះជាប្រទេសកុម្មុយនីស្តម្ដងមួយៗ។ តើជ័យជំនះរបស់ចលនាកុំម្មុយនីសកើតឡើងយ៉ាងដូចម្តេចនិងមានអ្វីកើតឡើងចាប់តាំងពីការប្រកាសឯករាជ្យរហូតដល់ជ័យជំនះពួកកុម្មុយនីស្តនៅឆ្នាំ១៩៧៥? ១. សង្គ្រាមត្រជាក់ធ្វើឱ្យមានសង្រ្គាមស៊ីវិលក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូចិន ប្រសិនបើយើងក្រឡេកមើលការទាមទារឯករាជ្យរបស់ប្រទេស កម្ពុជា វៀតណាម...

នៅចុងបញ្ចប់នៃសង្គ្រាមលោកលើកទី១ មានសមាគមអន្តរជាតិមួយបានលេចជារូបរាងឡើងដែលមានឈ្មោះថា សមាគមនៃប្រជាជាតិ ឬដែលយើងស្គាល់ជាភាសារអង់គ្លេសថា «The League of Nations”។ សមាគមនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅថ្ងៃទី១០ខែមករា ឆ្នាំ១៩២០ តាមគំនិតផ្តួចផ្តើមរបស់មហាអំណាចសម្ព័ន្ធមិត្តដែលមានប្រទេសដូចជា បារាំង ចក្រភពអង់គ្លេស រុស្ស៊ីដែលបានទទួលជ័យជម្នះនៅចុងបញ្ចប់នៃសង្គ្រាមលោកលើកទី ១ ហើយសមាគមនេះដែរក៏ត្រូវបានរំសាយជាផ្លូវការនៅថ្ងៃទី១៩ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៤៦ទៅវិញផងដែរ។ ការបង្កើតសមាគម គឺជាព្រឹត្តិការណ៍ដ៏សំខាន់មួយនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រនៃទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ ដែលជាទូទៅសមាគមបែបនេះគឺត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីរក្សាសុខសន្តិភាពរបស់ពិភពលោកនិងដើម្បីទប់ស្កាត់សង្រ្គាម ប៉ុន្តែសង្គ្រាមលោកលើកទី២គឺជាភុស្ដុតាងដែលបង្ហាញថាសមាគមនៃប្រជាជាតិនេះទទួលបានបរាជ័យក្នុងការស្វែងរកសន្តិភាពជូនពិភពលោក ។ ទោះបីជាសមាគមនៃប្រជាជាតិមើលទៅហាក់ដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងបង្កើតសណ្ដាប់ធ្នាប់ពិភពលោកថ្មីមួយដើម្បីបញ្ជៀសសង្គ្រាមដែលបំផ្លាញជីវិតមនុស្សសត្វនិងការរៀនរស់នៅជាមួយគ្នាដោយសុខដុមរមនា ប៉ុន្តែធាតុពិតគឺមានចំណុចខ្សោយច្រើនរហូតបណ្ដាលឱ្យមានសង្គ្រាមលោកលើកទី...

កីឡាបាល់ទាត់គឺជាកីឡាមួយដែលពេញនិយមក្នុងពិភពលោកនាពេលបច្ចុប្បន្ន។ ក្នុងការប្រកួតបាល់ទាត់នីមួយៗក៏មានការផ្សាភ្ផាប់ជាមួយនឹងពាណិជ្ជកម្មនិងខ្លឹមសារន័យអប់រំជាច្រើនដូចជាបញ្ឍប់ការរើសអើងឬ ការគោរពសិទ្ធគ្នាទៅវិញទៅមកដោយសារតែកីឡានេះមានការគាំទ្រច្រើនដែលអាចធ្វើឱ្យមនុស្សជាច្រើនបានមើលឃើញអ្វីដែលការប្រកួតបានផ្សព្វផ្សាយ។ មួយរយៈពេលនេះ ក្នុងវិបត្តិសង្គ្រាមរុស្ស៊ីនិងអ៊ុយក្រែន ពិភពលោកហាក់បានក្រោកប្រឆាំងក្នុងការឈ្លានពាននេះ ដែលក្នុងនោះផងដែរយើងឃើញថាក្នុងវិស័យបាល់ទាត់ក៏មានការផ្សព្វផ្សាយប្រឆាំងនឹងសង្គ្រាមមួនេះផងដែរ ដែលមានដូចជាការប្រកួតក្របខ័ណ្ឌលីគកំពូលអង់គ្លេស(Primer league)។ ក្នុងនោះ ក្រុមខ្លះបានពាក់អាវគាំទ្រអ៊ុយក្រែនជាកម្លាំងចិត្តនិងបានលុបចោលកិច្ចសន្យាចាក់ផ្សាយរបស់ការប្រកួតក្នុងប្រទេសរុស្ស៊ីបន្ទាប់ពីការលុកលុយ ហើយក៏នឹងបរិច្ចាគ ១ លានផោនដល់មូលនិធិសង្គ្រោះរបស់គណៈកម្មាធិការសង្គ្រោះគ្រោះមហន្តរាយ។ រីឯក្លឹបចំនួន២០របស់លីកបានយល់ព្រមជាឯកច្ឆ័ន្ទក្នុងការផ្អាកកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយដៃគូផ្សាយជាមួយរុស្ស៊ីដោយមានប្រសិទ្ធិភាពភ្លាមៗ។ ចំណែកឯការប្រកួតរបស់ក្លឹបនៃប្រទេសរុស្សី និងជម្រើសជាតិរុស្សីក៏ត្រូវបានគេដកសិទ្ធិប្រកួតក្នុងក្របខ័ណ្ខអន្តរជាតិផងដែរ។ តើសង្គ្រាមរុស្សីនិងអ៊ុយក្រែនបានធ្វើឱ្យវិស័យបាល់ទាត់ប្រែប្រួលដូចម្តេចខ្លះ? ១.ការចាប់ផ្តើមនៃទណ្ឌកម្មលើក្លឹបបាល់ទាត់ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងរុស្ស៊ី ចាប់ពីថ្ងៃ២៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២២ ដែលជាថ្ងៃដែលរុស្សីបានធ្វើការវាយប្រហារទៅលើអ៊ុយក្រែនមក វាបានធ្វើឱ្យពិភពលោកមានការភ្ញាក់ផ្អើលយ៉ាងខ្លាំង។ គ្រប់មជ្ឈដា្ឋនបានចាប់ផ្តើមថ្កោសទោសនូវការឈ្លានពានមួយនេះមិនថាមជ្ឈដ្ឋាននយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច...

នៅដើមទស្សវត្សឆ្នាំ១៩៦០ សង្រ្គាមត្រជាក់ដែលបានកើតឡើងពីការប្រកួតប្រជែងរវាងប្រទេសឈរលើលទ្ធិពីរផ្ទុយគ្នាគឺប្រជាធិបតេយ្យនិងកុំម្មុយនិស្តបានផ្លាស់ប្តូរពីសង្រ្គាមត្រជាក់ដែលមានប៉ូល២(bi-polar cold war)ទៅជាសង្រ្គាមត្រជាក់ដែលមានប៉ូល៣(tri-polar cold war)។ ការផ្លាស់ប្តូរនេះជាលទ្ធផលដែលបង្កឡើងពីការបែកបាក់ទំនាក់ទំនងរវាងមហាអំណាចកុំម្មុយនិស្ត២គឺប្រទេសចិននិងសហភាពសូវៀតដែលធ្លាប់មានសម្ព័ន្ធភាពនឹងគ្នា តាមរយៈការខ្វែងគំនិតលើគោលនយោបាយខុសគ្នានិងបញ្ហារង្គោះរង្គើមួយចំនួនទៀតដែលស្ទើរតែឈានទៅដល់ការកើតសង្រ្គាមរវាងប្រទេសចិននិងសហភាពសូវៀត។ ទំនាក់ទំនងចិន-សូវៀតមុនពេលបែកបាក់ ទំនាក់ទំនងរវាងកុំម្មុយនិស្តចិន-សូវៀតបានកើតឡើងតាំងពីឆ្នាំ១៩១៩ដែលបានឈានទៅរកការបង្កើតឡើងនូវសមាគមនៃគណបក្សកុម្មុយនិស្តអន្តរជាតិដែលមានឈ្មោះថា”កូមីនទែន” (Comintern)ឬអន្តរជាតិទី៣(Third International) ហើយទីភ្នាក់ងារសមាគមនេះមានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងមូស្គូដែលមានគោលបំណងដើម្បីផ្សព្វផ្សាយ គាំទ្រ និងផ្តល់ការណែនាំដល់បដិវត្តសង្គមនិយមជុំវិញពិភពលោក។ ជាក់ស្តែង ការបង្កើតឡើងនូវគណបក្សកុំម្មុយនិស្តចិន(CCP)សព្វថ្ងៃគឺទទួលបានការជួយជ្រោមជ្រែងពី សមាគមកូមីនទែនក្នុងការត្រួសត្រាយផ្លូវក៏ដូចជាផ្តល់ជាជំនួយផ្នែកដំបូន្មាន ការបញ្ជ្រាបមនោគមវិជ្ជានិងយុទ្ធសាស្ត្រក្នុងការធ្វើបដិវត្តន៍។ បន្ថែមពីនោះ នៅឆ្នាំ១៩៤៩ប្រទេសចិននិងសហភាពសូវៀតបានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាទ្វេភាគីមួយហៅថា សន្ធិសញ្ញាមិត្តភាព សម្ព័ន្ធភាព និងជំនួយទៅវិញទៅមកក្រោមជំនួបលើកដំបូងរវាងមេដឹកនាំប្រទេសទាំងពីរគឺលោកម៉ៅ សេទុងនិងលោកចូសែប ស្តារលីន។...

កិច្ចព្រមព្រៀងស្ដីពីភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយក្នុងតំបន់ (RCEP) គឺជាគំនិតផ្ដួចផ្ដើមរបស់អាស៊ានដែលបានប្រកាសចាប់ផ្ដើមក្នុងការចរចាគ្នានៅឆ្នាំ ២០១២ អំឡុងពេលកម្ពុជាគឺជាប្រធានប្ដូរវេនអាស៊ានហើយកិច្ចព្រមព្រៀងនេះបានចូលជាធរមាន បន្ទាប់ពីបានឆ្លងកាត់ការចរចារអស់រយៈពេលជាង១០ឆ្នាំ។ RCEP គឺជាកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីដ៏ធំមួយ និងជាតួអង្គមួយដ៏សំខាន់ក្នុងការចូលរួមចំណែកដល់កំណើនសេដ្ឋកិច្ច និងការអភិវឌ្ឍតំបន់ ដែលត្រូវបានចូលជាធរមាននៅថ្ងៃទី១ ខែមករា ឆ្នាំ២០២២ ។ ១. តើអ្វីទៅជា កិច្ចព្រមព្រៀងស្ដីពីភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយតំបន់(RCEP)? ពាក្យពេញនៃRCEP ជាភាសាអង់គ្លេសគឺ “ Regional Comprehensive Economic Partnership” ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ជាភាសាខ្មែរថា “...

ជារឿយៗជម្លោះព្រំដែននៅតែជាបញ្ហាប្រឈមនៅតាមបណ្តាប្រទេសមួយចំនួននៅជុំវិញពិភពលោក។ ប្រសិនបើយោងទៅតាមកម្មវិធីព្រំដែន​ African Union Border Program (AUBP) គឺបានបង្ហាញថាមានតែប្រហែលមួយភាគបីតែប៉ុណ្ណោះនៃព្រំដែនក្នុងចំណោមប្រទេសចំនួន៥៤នៃទ្វីបអាហ្វ្រិកដែលត្រូវបានបោះបង្គោលជាផ្លូវការនៅក្នុងឆ្នាំ២០១១ ហើយប្រទេសជាច្រើននៅតែមានព្រំដែនហួសសម័យ​និងមិនជាក់លាក់ដែលពឹងផ្អែកលើទន្លេ ខ្សែដើមឈើ ឬផ្លូវជាការកំណត់ខ្សែខ័ណ្ឌដែលមានភាពមិនជាក់លាក់ហើយអាចរំកិលឬផ្លាស់ប្តូរតាមពេលវេលា។ ដោយសារតែបញ្ហាព្រំដែនគឺជាដើមចមនៃការបង្កឱ្យមានជម្លោះនៅក្នុងទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសនិងប្រទេសនៅក្នុងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ នេះហើយ ទើបនៅក្នុងអត្ថបទនេះយើងនឹងលើកយកបញ្ហាមួយមកបកស្រាយដែលនោះគឺជម្លោះដែនទឹករវាងប្រទេសកេនយ៉ានិងសូម៉ាលីដែលជាជម្លោះទ្វេភាគីដ៏ក្តៅគគុកមួយហើយបានឈានទៅដល់ការប្តឹងផ្តល់គ្នា តុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ (International Court of Justice)ផងដែរ។ ជម្លោះដែលបានកើតឡើងរវាងប្រទេសទាំងពីរនេះនៅលើគឺដោយសារតែការព្យាយាមថែរក្សានូវផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចដែលបានមកពី​​ធនធានធម្មជាតិជាច្រើនដូចជា​ប្រេង និង​ឧស្ម័ន​ធម្មជាតិ​ដ៏សម្បូរបែបដែលមាននៅក្នុងមហាសមុទ្រ​ឥណ្ឌា​ដែលប្រទេសទាំងពីរមានព្រំប្រទល់ទៅនឹង។​ ជម្លោះរវាងប្រទេសកេនយ៉ា និងប្រទេសសូម៉ាលី បានចាប់ផ្តើមនៅចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ២០០០នៅពេលដែលប្រទេសកេនយ៉ាព្យាយាមទាមទារកម្មសិទ្ធិព្រំដែនសមុទ្រដែលលាតសន្ធឹងចូលនៅក្នុងដែនទឹករបស់ប្រទេសសូម៉ាលី ដែលវិវាទនេះមានភាពស្រដៀងគ្នាទៅនឹងជម្លោះព្រំដែនភាគខាងត្បូង រវាងប្រទេសកេនយ៉ានឹង...

ក្រោយពីសង្រ្គាមលោកលើកទី២បានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ១៩៤៥ បណ្តាប្រទេសដែលស្ថិតនៅក្រោមអាណានិគមបរទេសបានចាប់ផ្តើមទាមទារឯករាជ្យភាពរបស់ខ្លួនជាពិសេសគឺប្រទេសនៅក្នុងទ្វីបអាស៊ីនិងទ្វីបអាហ្រ្វិក។ មួយវិញទៀតបណ្តាប្រទេសម្ចាស់អាណានិគមមួយចំនួននៅអឺរ៉ុប ដូចជាប្រទេសបារាំងជាដើមបានទទួលរងនូវការខូចខាតខ្លាំងក្នុងសម័យសង្គ្រាមដោយសារតែការវាយប្រហារខ្លាំងដោយពួកណាស៊ីរបស់ហ៊ីត្លែរ។ ទោះបីជា ជ័យជំនះបានទៅលើខាងសម្ព័ន្ធមិត្តដែលមានអង់គ្លេសនិងបារាំងដែលអាចឱ្យប្រទេសទាំងនេះវិល ត្រលប់ទៅកាន់ដែនដីអាណានិគមខ្លួនវិញក៏ដោយ ក៏ឥទិ្ធពលរបស់ពួកគេនៅក្នុងការគ្រប់គ្រងបានធ្លាក់ចុះ ។ បណ្តាប្រទេសដែលនៅក្រោមអាណានិគមជាច្រើនដែលនៅអាស៊ីនិងអាហ្រ្វិកទាមទារឯករាជ្យបានជោគជ័យជាពិសេសនៅចុងទសវត្សទី៤០ និងទសវត្សទី៥០។ នៅពេលដែលបញ្ចប់សង្រ្គាមលោកលើកទី២ និងការចាកចេញពីសករាជអាណានិគមនិយម ពិភពលោកបានជួបប្រទះនូវសង្គ្រាមមួយថ្មីក៏បានកើតឡើង នោះគឺជាសង្រ្គាមត្រជាក់ដែលជាសង្រ្គាមមនោគមវិជ្ជារវាងប្រទេសអាមេរិចនិងសហភាពសូវៀត។ សង្គ្រាមនេះបានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ខ្លាំងដល់ប្រទេសតតិយលោកដែលទើបតែទទួលបានឯករាជ្យពីប្រទេសអាណានិគម ដែលប្រទេសតូចៗក្លាយជាកូនអុកនិងការប្រទាញប្រទង់គ្នារវាងមនោគមន៍វិជ្ជាកុម្មុយនីស្ដ និងមនោគមន៍វិជ្ជាសេរី។ ហេតុដូចនេះហើយ ទើបបណ្តាប្រទេសដែលទទួលអាណានិគមថ្មីៗទាំងនោះបានរៀបចំសន្និសីទមួយ ដែលមានឈ្មោះថាសន្និសីទអាស៊ី អាហ្វ្រិក ដែលយើងអាចហៅម្យ៉ាងទៀតថាសន្និសីទទីក្រុងបានឌុង ដែលប្រារព្ធក្នុងទីក្រុងបានឌុង...

សង្គ្រាមអ៊ីរ៉ាក់ ឬអាចហៅម្យ៉ាងទៀតបានថាសង្គ្រាមឈូងសមុទ្រពែក្សទី ២ (Second Persian Gulf War) បានចាប់ផ្តើមនៅក្នុងខែមីនា ឆ្នាំ២០០៣ នៅពេលដែលសហរដ្ឋអាមេរិក និងចក្រភពអង់គ្លេសបានចល័តទ័ពរបស់ខ្លួនចូលក្នុងទឹកដីអ៊ីរ៉ាក់ បន្ទាប់ពីឧក្រិដ្ឋកម្ម ៩/១១ ដែលមានការវាយប្រហារពីសំណាក់ក្រុម Al Qaeda មកលើទីក្រុងញ៉ូវយ៉ក និងវ៉ាស៊ីនតោន។ សង្គ្រាមអ៊ីរ៉ាក់បានប្រពឹ្រត្តិទៅអស់រយៈពេល ៨ ឆ្នាំ ៨ ខែ និង...